Ο πόλεμος στην Ουκρανία όπως τον βλέπει η Κίνα

Project Syndicate

Eίναι άραγε η εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία απλώς η πρώτη μιας σειράς συρράξεων που θα κάνουν την Ευρώπη να μοιάζει περισσότερο με τη Μέση Ανατολή τα επόμενα χρόνια; Την ερώτηση αυτή μου έκανε την περασμένη εβδομάδα ένας κινέζος ακαδημαϊκός που ζήτησε να παραμείνει ανώνυμος, και η συλλογιστική του δείχνει πόσο διαφορετικά βλέπουν οι μη Δυτικοί έναν πόλεμο που αναδιαμορφώνει την ευρωπαϊκή γεωπολιτική τάξη.

Μιλώντας με κινέζους ακαδημαϊκούς προκειμένου να καταλάβω πώς βλέπουν τον κόσμο, έχω διαπιστώσει πως ξεκινούν από μία θεμελιωδώς διαφορετική θέση από ό,τι πολλοί στη Δύση. Δεν είναι απλώς οι πολύ πιο αυξημένες πιθανότητες να επιρρίπτουν την ευθύνη για τον ουκρανικό πόλεμο στη διεύρυνση του ΝΑΤΟ από ό,τι στο Κρεμλίνο· είναι και οι πολλές εντελώς αντίθετες στρατηγικές θεωρίες τους.

Διαβάστε επίσης: Το Ευρωπαϊκό σχέδιο «Save Gas» για να μη σωθεί το φυσικό αέριο

Ενώ οι Ευρωπαίοι και οι Αμερικανοί βλέπουν τη σύγκρουση ως ένα σημείο καμπής στην παγκόσμια ιστορία, οι Κινέζοι τη βλέπουν απλώς ως έναν ακόμα παρεμβατικό πόλεμο – που είναι μάλιστα λιγότερο σημαντικός από εκείνους που έγιναν στην Κορέα, το Βιετνάμ, το Ιράκ και το Αφγανιστάν τα τελευταία 75 χρόνια. Για αυτούς, η μόνη διαφορά αυτή τη φορά είναι πως δεν παρεμβαίνει η Δύση.

Επιπλέον, ενώ πολλοί στην Ευρώπη θεωρούν πως ο πόλεμος σηματοδότησε την επιστροφή της Αμερικής στην παγκόσμια σκηνή, οι κινέζοι διανοούμενοι τον βλέπουν ως μία περαιτέρω επιβεβαίωση του επερχόμενου μετα-αμερικανικού κόσμου. Στα μάτια τους, το τέλος της αμερικανικής ηγεμονίας δημιούργησε ένα κενό το οποίο καλύπτεται τώρα από τη Ρωσία.

Ενώ οι Δυτικοί βλέπουν μία επίθεση στη διεθνή έννομη τάξη, οι κινέζοι φίλοι μου βλέπουν την ανάδυση ενός περισσότερο πλουραλιστικού κόσμου – όπου το τέλος της αμερικανικής ηγεμονίας επιτρέπει διαφορετικά περιφερειακά και υποπεριφερειακά σχέδια. Η διεθνής έννομη τάξη, επιχειρηματολογούν, στερούνταν ανέκαθεν νομιμότητας. Οι δυτικές δυνάμεις δημιούργησαν τους κανόνες, και ουδέποτε δίστασαν να τους αλλάξουν όταν αυτό τις εξυπηρετούσε (όπως στο Κόσοβο και το Ιράκ).

Αυτά είναι τα επιχειρήματα που οδηγούν στη σύγκριση με τη Μέση Ανατολή. Ο κινέζος συνομιλητής μου βλέπει την κατάσταση στην Ουκρανία όχι ως έναν επιθετικό πόλεμο ανάμεσα σε κυρίαρχες χώρες, αλλά περισσότερο ως μία αναθεώρηση των μετα-αποικιακών συνόρων έπειτα από το τέλος της δυτικής ηγεμονίας. Αντιστοίχως, στη Μέση Ανατολή, κράτη αμφισβητούν τα σύνορα που χάραξε η Δύση μετά τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο.

Διαβάστε επίσης: Μοιραίες συνέπειες ενός τραγικού λάθους

Ο πιο χτυπητός παραλληλισμός, όμως, είναι πως η διαμάχη στην Ουκρανία αντιμετωπίζεται ευρέως ως ένας πόλεμος δι’ αντιπροσώπων. Οπως ακριβώς οι μεγάλες δυνάμεις τροφοδότησαν και εκμεταλλεύτηκαν τους πολέμους στη Συρία, την Υεμένη και τον Λίβανο, το ίδιο κάνουν και με τον πόλεμο στην Ουκρανία. Ποιοι είναι οι βασικοί ωφελούμενοι; Ο κινέζος φίλος μου θεωρεί πως σίγουρα δεν είναι η Ρωσία, η Ουκρανία ή η Ευρώπη. Τα περισσότερα οφέλη μπορούν να τα προσδοκούν οι ΗΠΑ και η Κίνα, και αμφότερες προσεγγίζουν τη διαμάχη ως έναν πόλεμο δι’ αντιπροσώπων στην ευρύτερη αντιπαλότητά τους.

Οι Αμερικανοί ωφελούνται εγκλωβίζοντας τους Ευρωπαίους, τους Ιάπωνες και τους Κορεάτες σε μία νέα στοίχιση με τις αμερικανικές προτεραιότητες, και απομονώνοντας τη Ρωσία και υποχρεώνοντας την Κίνα να αποσαφηνίσει τις θέσεις της σε ζητήματα όπως η εδαφική ακεραιότητα. Και ταυτόχρονα, η Κίνα ωφελείται εδραιώνοντας την υποδεέστερη θέση της Ρωσίας, και σπρώχνοντας περισσότερες χώρες στον παγκόσμιο Νότο να ενστερνιστούν την ουδετερότητα.

Ενώ οι ευρωπαίοι ηγέτες πλασάρονται ως Τσώρτσιλ του 21ου αιώνα, οι Κινέζοι τους βλέπουν ως απλά πιόνια σε ένα μεγαλύτερο γεωπολιτικό παιχνίδι. Παρότι μπορούμε να αντιτάξουμε πολλά σε αυτές τις απόψεις, θα ήταν λάθος να μην τις πάρουμε σοβαρά υπόψη.

O Marκ Leonard είναι διευθυντής του European Council on Foreign Relations και συγγραφέας.