Υφεση και ενημέρωση

Για να οριστεί η ύφεση σε μία οικονομία πρέπει να έχουμε αρνητικό ΑΕΠ τουλάχιστον για δύο τρίμηνα, αξιόλογη αύξηση της ανεργίας, αρνητική εξέλιξη του πραγματικού εισοδήματος, αρνητική μεταβολή της βιομηχανικής παραγωγής και αρνητική εξέλιξη των πωλήσεων της λιανικής. Πρέπει επίσης να είμαστε σε θέση να προσδιορίσουμε το βάθος της, την έντασή της και τη διάρκειά της: πόσο μεγάλη θα είναι, σε πόσους τομείς θα επεκταθεί και πόσο θα διαρκέσει. Της πραγματικής ύφεσης προηγείται ένα στάδιο πρόβλεψής της που στηρίζεται στην παρακολούθηση δεικτών, υψηλής συχνότητας (PMI, καμπύλες επιτοκίων, προσδοκίες κ.λπ.). Οι αναγνώστες καταλαβαίνουν λοιπόν ότι η ύφεση χρειάζεται αρκετή τέχνη (!) και τεχνικές γνώσεις για να οριστεί και να προβλεφθεί.

Αυτή την φορά όμως συμβαίνει και κάτι άλλο: και η κοινή γνώμη και οι διαμορφωτές της (αναλυτές, επιστήμονες και δημοσιογράφοι) είναι πολύ καλύτερα ενημερωμένοι για τις οικονομικές εξελίξεις. Βγαίνοντας από τρεις πολύ μεγάλες κρίσεις (2008 – 2010, Covid και έκρηξη του πολέμου στην Ουκρανία) ο κόσμος πλέον έχει ενημερωθεί πολύ περισσότερο για τις οικονομικές έννοιες αυτές καθεαυτές και τι σημαίνουν γι’ αυτόν, την οικογένειά του, την οικονομία και την πολιτική. Είμαι σε θέση να συγκρίνω το επίπεδο δυσκολίας των ερωτήσεων από τους δημοσιογράφους και τους απλούς ανθρώπους και στις τρεις κρίσεις. Οδεύοντας πλέον προς μια τέταρτη φάση οικονομικών εξελίξεων, μετά δηλαδή τον ουκρανικό πόλεμο και εφόσον βεβαίως δεν αλλάξει ριζικά το σκηνικό (θερμός, ενεργειακός πόλεμος) διαπιστώνεται ότι ο προβληματισμός της κοινής γνώμης είναι αναβαθμισμένος και τεχνικά πολύ περισσότερο οργανωμένος από ό,τι στο παρελθόν. Δεν υπάρχει η τάση να μιλάμε για εύκολες πολιτικές λύσεις, που έτσι και αλλιώς δεν υπάρχουν δεδομένης της αβεβαιότητας και της δυσκολίας των εξελίξεων, και τα ιδεολογικά δόγματα έχουν αποδυναμωθεί.

Στη φάση λοιπόν που διερχόμαστε, που είναι ακόμα το στάδιο της πρόγνωσης θα πρέπει να παρακολουθούμε προσεκτικά τους πραγματικούς δείκτες, καταρχήν στις ΗΠΑ, μετά στην Ευρώπη και στην Ελλάδα. Με δεδομένο λοιπόν ότι παρατηρούμε μία κόπωση σε ορισμένους από τους δείκτες υψηλής συχνότητας είναι βέβαιο ότι οδηγούμεθα σε οικονομική συρρίκνωση αλλά αβέβαιο (με αυξημένη πλέον πιθανότητα) εάν οδηγηθούμε σε βαθιά ύφεση για τους ανθρώπους και τις κοινωνίες, όπου δηλαδή οι άνθρωποι δεν θα έχουν δουλειά, θα υπάρχει απόλυτη φτωχοποίηση ενός μεγάλου μέρους της κοινωνίας κ.λπ. Υπάρχουν αρκετοί δείκτες όπως π.χ. τα επιτόκια του υψηλού κινδύνου ομολόγων (Junk bonds), οι εκτιμήσεις που στηρίζονται στη μεταβολή των δεικτών του χρηματιστηρίου αλλά ιδιαιτέρως η εξαιρετική κατάσταση της αγοράς εργασίας που δείχνουν προς την κατεύθυνση μεν της αποδυνάμωσης της οικονομίας αλλά όχι και της ύφεσης.

Εάν οι αντιπληθωριστικοί χειρισμοί θα είναι προσεκτικοί (παρόλο που υπάρχουν πολλές – και σοβαρές πλέον – φωνές που ζητούν «αιματοβαμμένη ανεργία» για να τιθασευτεί ο πληθωρισμός), διατηρηθεί η ψυχραιμία της κοινωνίας (συμβολή της ενημέρωσης) στην ανάλυση των πραγματικών δεδομένων και δεν μετατραπεί η σκέψη του κινδύνου της ύφεσης σε υφεσιακή συμπεριφορά (πρώιμες απολύσεις κ.λπ.), τότε η προσγείωση των οικονομιών μπορεί να είναι ομαλή.

Ο Παναγιώτης Ε. Πετράκης είναι ομότιμος καθηγητής ΕΚΠΑ

ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ ΤΑ ΝΕΑ