Η Ουάσιγκτον μπροστά στην κινεζική πρόκληση

Project Syndicate

Στο φετινό Aspen Security Forum, τον Ιούλιο, ο πρέσβης της Κίνας στις Ηνωμένες Πολιτείες, Κιν Γκανγκ, ζήτησε καλύτερη κατανόηση της χώρας του. Παρ’ όλα αυτά, υπήρξε εκτενής συζήτηση ανάμεσα στους ειδικούς αναφορικά με τους στόχους της Κίνας. Ο πρόεδρός της, Σι Τζινπίνγκ, έχει ανακοινώσει την πρόθεσή της να ξεπεράσει την Αμερική ως το 2030 σε κρίσιμους τεχνολογικούς τομείς, όπως η τεχνητή νοημοσύνη και η συνθετική βιολογία, ενώ αρκετοί αναλυτές προβλέπουν ότι το ΑΕΠ της Κίνας (με βάση τις ισοτιμίες των αγορών) θα ξεπεράσει το αντίστοιχο των ΗΠΑ στις αρχές της επόμενης δεκαετίας. Επιδιώκει, άραγε, η Κίνα να αντικαταστήσει τις ΗΠΑ ως η ηγεμονική δύναμη του κόσμου ως τη συμπλήρωση ενός αιώνα κομμουνιστικής διακυβέρνησης, το 2049;

Σε κάθε περίπτωση, η αλήθεια είναι πως η Κίνα έχει κάνει εντυπωσιακή πρόοδο τις τελευταίες δεκαετίες και οι στρατηγικοί αναλυτές των ΗΠΑ την περιγράφουν ως μια «πρόκληση σε εξέλιξη» στον ανταγωνισμό των μεγάλων δυνάμεων. Το τι θα συμβεί, βεβαίως, τις επόμενες τρεις δεκαετίες θα εξαρτηθεί από πολλές άγνωστες παραμέτρους. Το δε «όνειρο του Σι» και κάθε άλλη ευθεία πρόγνωση μπορούν να εκτροχιαστούν από απρόβλεπτα γεγονότα, όπως ένας πόλεμος για την Ταϊβάν ή μια οικονομική κρίση.

Ουσιαστικά, δεν υπάρχει ποτέ ένα και μοναδικό μέλλον, μόνο πολλά πιθανά σενάρια, ενώ το ποιο θα καταστεί περισσότερο πιθανό θα εξαρτηθεί εν μέρει από το τι θα κάνει η Κίνα και πώς θα επιλέξουν οι ΗΠΑ να απαντήσουν.

Ακριβώς δε όπως υπάρχουν πολλές πιθανές εκδοχές για το μέλλον, η Αμερική διακινδυνεύει πολλές πιθανές αποτυχίες καθώς θα απαντά στην πρόκληση της Κίνας, κάτι που σημαίνει ότι μια συνετή στρατηγική οφείλει να εξετάσει περισσότερες από μία εκδοχές. Η πλέον δραματική αποτυχία θα ήταν ένας γενικευμένος πόλεμος. Ακόμη και εάν οι ΗΠΑ επικρατούσαν σε αυτόν, μια στρατιωτική σύγκρουση ανάμεσα στις δύο μεγαλύτερες οικονομίες του πλανήτη θα έκανε τις παγκόσμιες οικονομικές συνέπειες από τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία να μοιάζουν μικρές.

Μια άλλη καταστροφή θα ήταν ένας παρατεταμένος ψυχρός πόλεμος, ο οποίος θα τροφοδοτούνταν από τη διαρκώς αυξανόμενη δαιμονοποίηση της Κίνας στην εσωτερική πολιτική σκηνή των ΗΠΑ. Μια τέτοια εξέλιξη θα απέκλειε τη σινοαμερικανική συνεργασία στη διακυβέρνηση της διεθνούς οικονομίας ή στη διαχείριση της οικολογικής αλληλοδιασύνδεσης, κυρίως δε στην αντιμετώπιση των πανδημιών και της κλιματικής αλλαγής. Παρομοίως, ένας ανταγωνισμός ΗΠΑ – Κίνας που θα εμπόδιζε τη συνεργασία για την επιβράδυνση της διάδοσης των πυρηνικών ή βιολογικών όπλων θα είχε κόστος για όλους.

Μπορεί, επίσης, να υπάρξει αποτυχία σε επίπεδο οράματος και αξιών για τις ΗΠΑ. Αναμφίβολα, άλλωστε, ο ρεαλισμός και η σύνεση είναι αναγκαίες προϋποθέσεις μιας επιτυχούς στρατηγικής έναντι της Κίνας. Οι ΗΠΑ δεν έχουν τη δυνατότητα να κάνουν την Κίνα δημοκρατική – μόνο οι ίδιοι οι Κινέζοι μπορούν να το επιτύχουν. Γι’ αυτό, μια επιτυχής απάντηση των ΗΠΑ στην πρόκληση της Κίνας αρχίζει στο εσωτερικό και πρέπει να βασίζεται στην προάσπιση των δημοκρατικών θεσμών της ίδιας της Αμερικής.

Η Αμερική, επίσης, πρέπει να μείνει ανοιχτή στον κόσμο (και τους κινέζους φοιτητές), αντί να αποσυρθεί πίσω από μια κουρτίνα φόβου και υποχώρησης. Σε επίπεδο δε εξωτερικής πολιτικής και πολιτικής ασφαλείας, οι ΗΠΑ πρέπει να ανοικοδομήσουν τις ασύλληπτες ένοπλες δυνάμεις τους, έτσι ώστε να προσαρμοστούν στις τεχνολογικές αλλαγές, όπως και να ενισχύσουν τις συμμαχικές δομές, συμπεριλαμβανομένου του ΝΑΤΟ και των σχέσεων με Ιαπωνία, Αυστραλία και Νότια Κορέα. Σε τελική ανάλυση, το ποσοστό της παγκόσμιας οικονομίας που αναλογεί στις ΗΠΑ και τους συμμάχους τους είναι διπλάσιο από εκείνο της Κίνας και της Ρωσίας μαζί.

Εάν η Αμερική αποφύγει την ιδεολογική δαιμονοποίηση, αποτρέψει τις παραπλανητικές αναλογίες του Ψυχρού Πολέμου και διατηρήσει τις συμμαχίες της, μπορεί να διαχειριστεί με επιτυχία την πρόκληση της Κίνας.

Ο Joseph S. Nye είναι αναγνωρισμένος καθηγητής του Χάρβαρντ. Βιβλία του κυκλοφορούν στα ελληνικά από τις εκδόσεις Παπαζήση