Κυρώσεις: Αντέχει προς το παρόν η ρωσική οικονομία;

Η οικονομία της Ρωσίας συρρικνώθηκε το δεύτερο τρίμηνο και οι οικονομολόγοι εμφανίζονται πλέον διχασμένοι για το αν τελικά θα μπορέσει να αποκρούσει την επίθεση των διεθνών κυρώσεων μακροπρόθεσμα.

Σημειώνεται ότι η ρωσική οικονομία συρρικνώθηκε κατά 4% από έτος σε έτος κατά το δεύτερο τρίμηνο του έτους, σε ποσοστό μικρότερο από το 5% που ανέμεναν οι αναλυτές, και η κεντρική τράπεζα της Ρωσίας αναμένει ότι η ύφεση θα βαθύνει τα επόμενα τρίμηνα, φτάνοντας στο χαμηλότερο σημείο της το πρώτο εξάμηνο του 2023.

Η συρρίκνωση αυτή έρχεται καθώς η Μόσχα προσπαθεί να αναβαθμίσει την οικονομία της, εν μέσω ενός μπαράζ κυρώσεων που επιβλήθηκαν από τις δυτικές δυνάμεις ως απάντηση στην εισβολή στην Ουκρανία και οι έχουν διαταράξει το εμπόριο και έχουν εξοστρακίσει τη Ρωσία από το παγκόσμιο χρηματοπιστωτικό σύστημα.

Διαβάστε επίσης – Ρωσία: «Αποσυνδέει» εχθρούς, επιβραβεύει φίλους

«Υπήρξαν σημάδια σταθεροποίησης σε πολλούς τομείς τους τελευταίους ή δύο μήνες, αλλά δεν αναμένουμε ότι η ύφεση θα φτάσει στο κατώτατο μέρος της το δεύτερο τρίμηνο του 2023. Στη καλύτερη περίπτωση η οικονομία θα μείνει στάσιμη για περισσότερο διάστημα», δήλωσε στο CNBC, ο Λίαμ Πίτς, ανώτερος οικονομολόγος αναδυόμενων αγορών στην Capital Economics.

Διαβάστε επίσης – Ρωσία: Το σχέδιο δύο ταχυτήτων για την επιστροφή στο Χρηματιστήριο της Μόσχας των επενδυτών από φιλικές χώρες

Η δράση της κεντρικής τράπεζας

Ο άμεσος αντίκτυπος των κυρώσεων μετριάστηκε από την ταχεία δράση της κεντρικής τράπεζας της Ρωσίας, να εφαρμόσει μέτρα ελέγχου των κεφαλαίων και την απότομη αύξηση των επιτοκίων. Τα μέτρα σταθεροποίησαν τις εγχώριες αγορές και μάλιστα είδαν το ρούβλι να γίνεται ένα από τα νομίσματα με τις κορυφαίες επιδόσεις στον κόσμο μέχρι στιγμής φέτος.

Στη συνέχεια, τα μέτρα δημοσιονομικής τόνωσης και οι ουσιαστικές μειώσεις των επιτοκίων έχουν επίσης τεθεί σε ισχύ, αμβλύνοντας τον βραχυπρόθεσμο αντίκτυπο των κυρώσεων. Στα τέλη του περασμένου μήνα, η κεντρική τράπεζα αιφνιδίασε με μια μείωση κατά 150 μονάδες βάσης στο βασικό επιτόκιο της Ρωσίας, διαμορφώνοντάς το στο 8% και σηματοδοτώντας την πέμπτη συνεχόμενη μείωση από τότε που ανακοίνωσε την έκτακτη αύξηση από 9,5% σε 20% στα τέλη Φεβρουαρίου.

«Η ύφεση θα μπορούσε να ήταν πολύ βαθύτερη, αλλά η κεντρική τράπεζα έλαβε άμεσα μέτρα για να αποτρέψει την παγίωση μιας οικονομικής κρίσης. Φαίνεται επίσης ότι η ανθεκτικότητα του ενεργειακού τομέα της Ρωσίας μείωσε τον αντίκτυπο των δυτικών κυρώσεων», πρόσθεσε ο Πιτς.

Μακροπρόθεσμες συνέπειες

Ωστόσο, όπως επισημαίνει το CNBC, πολλοί οικονομολόγοι θεωρούν ότι η μακροπρόθεσμη ζημιά στην οικονομία της Ρωσίας είναι πολύ πιο σοβαρή , καθώς η μαζική φυγή επιχειρήσεων και  το brain drain συμπιέζει σταδιακά την οικονομική δραστηριότητα, μαζί με την έλλειψη πρόσβασης σε κρίσιμες τεχνολογίες.

Εν τω μεταξύ, οι κυρώσεις έπληξαν σκληρά ορισμένους τομείς της οικονομίας, με τη μεταποιητική παραγωγή να μειώνεται κατά 4% σε τριμηνιαία βάση και την παραγωγή σε τομείς που εξαρτώνται από τις εισαγωγές να πέφτουν περισσότερο από 10%.

Η καταναλωτική ζήτηση έχει επίσης αποδυναμωθεί απότομα. Οι λιανικές πωλήσεις υποχώρησαν 11% από τρίμηνο σε τρίμηνο,  μετά το πληθωριστικό σοκ του Μαρτίου , ενώ η καταναλωτική εμπιστοσύνη κατέρρευσε και οι νομισματικές συνθήκες έγιναν πιο αυστηρές.

«Το τρίτο τρίμηνο είναι πιθανό να είναι άλλο ένα αδύναμο τρίμηνο, αν και με μικρότερη συρρίκνωση από ό,τι στο δεύτερο τρίμηνο. Οι πτώσεις στις λιανικές πωλήσεις και τη μεταποίηση έχουν αμβλυνθεί, ο πληθωρισμός έχει χαλαρώσει και οι νομισματικές συνθήκες έχουν χαλαρώσει», υπογράμμισε ο Πιτς.

«Ακόμα κι έτσι, η οικονομία εξακολουθεί να αντιμετωπίζει σοβαρούς αντίθετους ανέμους, συμπεριλαμβανομένης της περιορισμένης πρόσβασης στη δυτική τεχνολογία και της επικείμενης απαγόρευσης της παροχής ασφάλισης για τη ναυτιλία ρωσικού πετρελαίου, η οποία πιστεύουμε ότι θα προκαλέσει πτώση της παραγωγής κατά 10% το επόμενο έτος».

Θαλασσοδέρνεται αλλά δεν πνίγεται

Σύμφωνα με το CNBC, στις 24 Αυγούστου συμπληρώνονται έξι μήνες από την πρώτη επιβολή παγκόσμιων κυρώσεων στη Ρωσία ως απάντηση στην εισβολή της στην Ουκρανία στις 20 Φεβρουαρίου. Και πλέον υπάρχουν τώρα πάνω από 11.000 διεθνείς κυρώσεις στη χώρα.

Αν και πολλοί οικονομολόγοι εστιάζουν στις μακροπρόθεσμες διαρθρωτικές απειλές για τη ρωσική οικονομία – τις οποίες η κυβέρνηση και η κεντρική τράπεζα προσπαθούν να αντιμετωπίσουν – το σενάριο της άμεσης κατάρρευσης, το οποίο προβλέπουν ορισμένοι δεν φαίνεται να επιβεβαιώνεται.

«Παρά την επίθεση των κυρώσεων και τις προβλέψεις πολλών παρατηρητών, η οικονομία της Ρωσίας δεν έχει καταρρεύσει και, παρόλο που αντιμετωπίζει συρρίκνωση 5-6% φέτος, δεν κινδυνεύει να καταρρεύσει ή να αντιμετωπίσει οποιαδήποτε μορφή οικονομικής ή χρηματοπιστωτικής κρίσης», δήλωσε ο Κρις Γουίφερ, Διευθύνων Σύμβουλος της Macro-Advisory με έδρα τη Μόσχα.

«Ωστόσο, αντιμετωπίζει 5 έως 7 τρίμηνα χαμηλής μονοψήφιας πτώσης και έναν μακρύ κατάλογο προκλήσεων που, εάν δεν αντιμετωπιστούν αποτελεσματικά, θα διατηρήσουν την ανάπτυξη κοντά σε στασιμότητα για πολλά χρόνια».

Μάλιστα σε ένα ερευνητικό σημείωμα την Παρασκευή, ο Γουίφερ υποστήριξε ότι η ρωσική οικονομία «θαλασσοδέρνεται αλλά δεν πνίγεται».

Η «ασπίδα» του ρωσικού κράτους

Η Macro-Advisory εκτιμά ότι το ρωσικό κράτος αντιπροσωπεύει περισσότερο από το 60% του ΑΕΠ, ενώ οι μικρομεσαίες επιχειρήσεις αποτελούν λιγότερο από το 25%. Αυτή η ανισορροπία περιορίζει την ανάπτυξη σε κανονικούς καιρούς, αλλά επίσης απομονώνει την οικονομία σε περιόδους κρίσης.

«Η κυβέρνηση, οι εταιρείες και οι άνθρωποι έχουν συνηθίσει σε οικονομικές κρίσεις (αυτή είναι η πέμπτη από το 1991) και οι δομές υποστήριξης, για τους εργοδότες και στους κοινωνικούς τομείς, είναι καλά ανεπτυγμένες», υποστήριξε ο Γουίφερ.

Ο Γουίφερ διαφωνεί επίσης με όσους λένε ότι η ρωσική οικονομία έχει μπροστά της έναν μακρύ δρόμο ύφεσης», υποστηρίζοντας ότι η μαζική έξοδος δυτικών εταιρειών από τη Ρωσία δεν θα είναι τελικά τόσο επιζήμια για τη δραστηριότητα όσο ευρέως εκτιμάται.

«Οι περισσότεροι από αυτούς που αποχωρούν είναι είτε μικρές εταιρείες (όπως στο λιανικό εμπόριο) είτε έχουν πουλήσει σε ντόπιους αγοραστές. Από τις 50 κορυφαίες εταιρείες που ελέγχονται από το εξωτερικό, μόνο τρεις έχουν κλείσει εντελώς», είπε.

Η άλλη άποψη του Yale

Αυτό έρχεται σε πλήρη αντίθεση με το «καταστροφικό» σενάριο που προβλήθηκε σε μελέτη του Πανεπιστημίου Yale που δημοσιεύθηκε τον περασμένο μήνα, η οποία ανέλυσε δεδομένα καταναλωτών, εμπορίου και ναυτιλίας υψηλής συχνότητας. Οι συντάκτες της μελέτης υποστηρίζουν ότι οι κυρώσεις και η έξοδος περισσότερων από 1.000 παγκόσμιων εταιρειών «σακατεύουν» τη ρωσική οικονομία.

Αλλά ο Γουίφερ δεν πείθεται. «Υπάρχει μεγάλος σκεπτικισμός για τη λεγόμενη ανθεκτικότητα και την ικανότητα, ακόμη και την προθυμία της Ρωσίας, να επενδύσει στην τοπική προσαρμογή, ειδικά δεδομένου του πόσο λίγα έχουν γίνει σε τομείς όπως η τεχνολογία, η μηχανική και οι εξειδικευμένες υπηρεσίες τα τελευταία είκοσι χρόνια».

«Όμως, όπως έδειξαν προηγούμενες κρίσεις, η Ρωσία αντιμετωπίζει συνήθως τέτοια προβλήματα όταν δεν έχει άλλη επιλογή και συνήθως μόνο τότε», κατέληξε.

Γιατί απέφυγε τα χειρότερα 

Η ζημιά για την ώρα δεν είναι τόσο σοβαρή όσο είχε υπολογιστεί αρχικά, καθώς τα ενεργειακά έσοδα προς τα κρατικά ταμεία παρέμειναν ψηλά παρά τις δυτικές κυρώσεις, ενώ τα δημοσιονομικά μέτρα στήριξης που έλαβε η κυβέρνηση και οι παρεμβάσεις της κεντρικής τράπεζας βοήθησαν την κοινωνία να διαχειριστεί καλύτερα το πλήγμα των κυρώσεων και της διατάραξης του εμπορίου. Δεν είναι τυχαίο πως ακόμη και τα επίπεδα των καταναλωτικών δαπανών που είχαν κάνει… βουτιά, παρουσιάζουν σημάδια σταθεροποίησης.

Τόσο η JPMorgan όσο και η Citigroup προχώρησαν πρόσφατα σε επί τα βελτίω αναθεώρηση των εκτιμήσεων τους για την πορεία της ρωσικής οικονομίας εκτιμώντας πως η επιβράδυνση της για τη χρονιά δεν θα ξεπεράσει τελικά το 3,5%.

Από την άλλη, η τροχιά επιβράδυνσης του ΑΕΠ μπορεί να γίνει πιο απότομη οδηγώντας σε πιο βαριές απώλειες, αν οι διεθνείς οικονομικές συνθήκες χειροτερέψουν περαιτέρω επηρεάζοντας και τα επίπεδα της ενεργειακής ζήτησης και αν οι κυρώσεις της Δύσης κατά της Ρωσίας διευρυνθούν ακόμη περισσότερο. Ειδικά γίνεται λόγος για τις ενεργειακές ροές προς την Ευρώπη, όταν εφαρμοστεί το εμπάργκο της Ε.Ε. κατά του ρωσικού πετρελαίου και αν επίσης η Ε.Ε. καταφέρει να μειώσει τις προμήθειες ρωσικού φυσικού αερίου διασφαλίζοντας εναλλακτικούς προμηθευτές.