Σαουδική Αραβία: Μια φουτουριστική πόλη καλεί τους κατοίκους της να πωλούν τα δεδομένα τους

Μοιάζει με επεισόδιο της δημοφιλούς σειράς Black Mirror, όμως αποτελεί πραγματικότητα: Στην έρημο της Σαουδικής Αραβίας χτίζεται μια νέα, φουτουριστική, «έξυπνη» πόλη, οι κάτοικοι της οποίας καλούνται να τεθούν οικειοθελώς «υπό παρακολούθηση», πουλώντας τα προσωπικά τους δεδομένα και κερδίζοντας χρήματα από την εκχώρηση της ιδιωτικότητάς τους.

Το πρότζεκτ φέρει την ονομασία «The Line». Σύμφωνα με το Reuters, θα πρόκειται για μια πόλη με μηδενικές εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα, με ιπτάμενα drones για ταξί, ολογράμματα για δασκάλους, ακόμη και ένα τεχνητό φεγγάρι. Η νέα αυτή «έξυπνη» πόλη εντάσσεται στο πλαίσιο της ΝΕΟΜ, μιας επιχειρηματικής ζώνης 500 δισεκατομμυρίων δολαρίων που αποσκοπεί στη διαφοροποίηση της οικονομίας του κορυφαίου εξαγωγέα πετρελαίου στον κόσμο. Αποτελεί «πνευματικό παιδί» του πρίγκιπα διαδόχου, Μοχάμεντ μπιν Σαλμάν, και αναμένεται να έχει ολοκληρωθεί έως το 2025.

Όπως διαβάζουμε στον επίσημο ιστότοπο του πρότζεκτ, η πόλη δεν θα έχει δρόμους, αυτοκίνητα ή εκπομπές ρύπων, ενώ θα τροφοδοτείται κατά 100% από ανανεώσιμες πηγές ενέργειας. Εκτεινόμενη εις μήκος (εξ ου και το όνομά της), η νέα πόλη θα έχει μόλις 200 μέτρα πλάτος αλλά 170 χιλιόμετρα μήκος, ευρισκόμενη 500 μέτρα πάνω από το επίπεδο της θάλασσας. Στόχος, να φιλοξενήσει 9 εκατομμύρια κατοίκους των οποίων η υγεία και ευημερία θα αποτελούν προτεραιότητα έναντι των μεταφορών και υποδομών, «σε αντίθεση με ό,τι συμβαίνει στις παραδοσιακές πόλεις».

Όλα τα παραπάνω ακούγονται ειδυλλιακά. Μόνο που το «διαμάντι» της Σαουδαραβικής ερήμου κρύβει μια σκοτεινή πλευρά. Αρκετά σκοτεινή, μάλιστα.

Ένα «ορυχείο» δεδομένων

Η The Line θα λειτουργεί εξορύσσοντας τα δεδομένα των 9 εκατομμυρίων κατοίκων της, στους οποίους θα δίνεται λόγος για τον τρόπο χρήσης τους καθώς και χρήματα ως (αντ)αμοιβή για την εκχώρηση της ιδιωτικότητάς τους.

Όπως το έθεσε μιλώντας στο Reuters ο Joseph Bradley, διευθύνων σύμβουλος της NEOM Tech & Digital Co. η οποία θα επιβλέπει την πλατφόρμα διαχείρισης συναίνεσης, «χωρίς εμπιστοσύνη, δεν υπάρχουν δεδομένα. Χωρίς δεδομένα, δεν υπάρχει αξία». «Αυτή η τεχνολογία επιτρέπει στους χρήστες να εξετάζουν και να κατανοούν εύκολα την πρόθεση πίσω από τη χρήση των προσωπικών τους δεδομένων, ενώ παράλληλα προσφέρει οικονομικές ανταμοιβές για την έγκριση της χρήσης των δεδομένων τους», πρόσθεσε, χωρίς να δώσει περισσότερες λεπτομέρειες.

Η τεχνητή νοημοσύνη βρίσκεται στον πυρήνα της The Line, ενώ τα δεδομένα θα χρησιμοποιούνται για τη διαχείριση της ενέργειας, του νερού, των αποβλήτων, των μεταφορών, της υγειονομικής περίθαλψης και της ασφάλειας, όπως συμβαίνει σε πολλές έξυπνες πόλεις.

• Διαβάστε επίσης: Σαουδική Αραβία: Ο ΟΠΕΚ+ μπορεί να προσαρμοστεί στις προκλήσεις μειώνοντας την παραγωγή πετρελαίου

Δεδομένα θα συλλέγονται επίσης από τα smartphones των κατοίκων, τα σπίτια τους, τις κάμερες αναγνώρισης προσώπου και πολλούς άλλους αισθητήρες, μια σάρωση δεδομένων που, όπως είπε ο Bradley, θα τροφοδοτεί με πληροφορίες την πόλη και θα τη βοηθά να προβλέπει τις ανάγκες των χρηστών.

Μια πόλη επιτήρησης

Η άλλη όψη του φουτουριστικού πρότζεκτ, που φιλοδοξεί σε επίπεδο τεχνοκρατικής διαχείρισης να παράσχει ένα «έξυπνο» πλαίσιο για τη ζωή των κατοίκων, είναι η δυστοπική πραγματικότητα της διαρκούς παρακολούθησης: Η The Line θα αποτελεί μια πόλης επιτήρησης, με το αυταρχικό πολιτικό και κοινωνικό πλαίσιο της Σαουδικής Αραβίας να «εγγυάται» την παραβίαση θεμελιωδών δικαιωμάτων και ελευθεριών.

Όμως το ζήτημα που ανακύπτει στην έρημο της Σαουδικής Αραβίας είναι βαθύτερο και ευρύτερο: Ποια ηθικά ζητήματα εγείρει η λογική της πληρωμής των ατόμων για την παραχώρηση των προσωπικών τους δεδομένων και την εκχώρηση της ιδιωτικότητάς τους;

«Ακούγεται σαν μια καταστροφή της ιδιωτικής ζωής που περιμένει να συμβεί. Η προσθήκη χρημάτων ως κίνητρο είναι μια τρομακτική ιδέα – στρεβλώνει το δικαίωμα των ανθρώπων να συναινούν ελεύθερα και εξομαλύνει την πρακτική της πώλησης προσωπικών δεδομένων με σκοπό το κέρδος», δήλωσε στο Reuters η Marwa Fatafta, περιφερειακή υπεύθυνη πολιτικής στην Access Now, μια οργάνωση ψηφιακών δικαιωμάτων.

• Διαβάστε επίσης: Σαουδική Αραβία: 500 εκατ. ευρώ σε ρωσικές εταιρείες επένδυσε ο Αλουαλίντ μπιν Ταλάλ

Κυνισμός και ανισότητα

Υπέρμαχοι της καινοτομίας που εισάγει η The Line υποστηρίζουν ότι τα προσωπικά μας δεδομένα αποτελούν εμπόρευμα έτσι κι αλλιώς, και πάνω τους έχει στηθεί μια τεράστια βιομηχανία από την οποίαν σήμερα δεν υπάρχει καμία ανταπόδοση προς τους χρήστες – πηγές των δεδομένων. «Τα δεδομένα μου χρησιμοποιούνται ήδη από πλατφόρμες κοινωνικής δικτύωσης, εφαρμογές κοινής χρήσης κλπ. Αυτό το σύστημα είναι καλύτερο επειδή πληρώνομαι», δήλωσε στο Reuters ένας 28χρονος κάτοικος της Σαουδικής Αραβίας.

Η καταβολή χρηματικού αντιτίμου όμως επικυρώνει και παγιώνει την κυνική παραδοχή ότι η διαχείριση των προσωπικών μας δεδομένων έχει μετατραπεί σε μια τεράστια βιομηχανία. Μεταφέρει δε την ανισότητα από το οικονομικό επίπεδο στον τομέα των δικαιωμάτων και ελευθεριών, καθώς όσο μεγαλύτερη ανάγκη έχει κανείς τη χρηματική ανταμοιβή, τόσο πιθανότερο είναι να παραχωρήσει τα προσωπικά του δεδομένα.

Ένα «έξυπνο» κλουβί

Αν η The Line για να είναι λειτουργική θα πρέπει να επιτηρεί διαρκώς τους κατοίκους της, άλλες «έξυπνες» πόλεις παρουσιάζουν διαφορετικού είδους προβλήματα: Στη Songdo της Νότιας Κορέας, μια «έξυπνη» πόλη αξίας 40 δισεκατομμυρίων δολαρίων, οι λιγοστοί κάτοικοι – που μπορούν να ελέγχουν τα φώτα στο σπίτι από τα τηλέφωνά τους και να απομακρύνουν τα σκουπίδια με σωλήνες σε υπόγειες εγκαταστάσεις διαλογής – δηλώνουν ότι πριν και πάνω από όλα τους λείπει η ανθρώπινη αλληλεπίδραση και επικοινωνία.

• Διαβάστε επίσης: Κίνα και Σαουδική Αραβία – Τα νέα… καλύτερα φιλαράκια;

Σύμφωνα με την Samia Khedr, καθηγήτρια κοινωνιολογίας στο Πανεπιστήμιο Ain Shams στο Κάιρο που μίλησε στο Reuters, πολλές φορές η υπερβολική έμφαση στις «έξυπνες» υποδομές καταλήγει εις βάρος των ανθρώπινων σχέσεων.

«Οι ανθρώπινες σχέσεις αποτελούν βασική κοινωνική υποδομή», ανέφερε η Shams. «Οι πολύπλοκες υποδομές δεδομένων συνήθως δεν καλύπτουν σημαντικές κοινωνικές και πολιτιστικές ανάγκες που είναι υψίστης σημασίας για τη ζωή στις πόλεις», πρόσθεσε.

Και στη φουτουριστική πόλη που οικοδομείται στην έρημο της Σαουδικής Αραβίας, η έλλειψη κοινωνικοποίησης μοιάζει να είναι το μικρότερο πρόβλημα…