Τα σύνορα της δημοκρατίας

Ο κόσμος μας παραμένει ένας κόσμος συνόρων. Ενας κόσμος όπου τα δικαιώματα παραχωρούνται, διασφαλίζονται και παραβιάζονται εντός συνόρων. Ισχύουν, δηλαδή, για όσους θεωρούνται ότι δικαιούνται να είναι εντός συνόρων, είτε ως πολίτες είτε ως νόμιμοι μετανάστες ή νόμιμοι πρόσφυγες. Για τους υπόλοιπους υπάρχουν οι φράχτες: τόσο οι πραγματικοί, όσο – και μάλλον κυρίως – οι θεσμικοί, αυτοί που τους υποβαθμίζουν σε διάφορες κατηγορίες ανθρώπων με περιορισμένα ή ακόμη και καθόλου δικαιώματα.

Διαβάστε επίσης: Στα ζητήματα δημοκρατίας δεν αρκεί «το γράμμα του νόμου»

Αυτό είναι μια υπενθύμιση ότι η δημοκρατία έχει σύνορα. Αλλωστε, ο κόσμος μας, σε πείσμα όλης της ρητορικής περί παγκοσμιοποίησης, παραμένει ένας κόσμος εθνικών κρατών. Ακόμη και υπερεθνικές ενώσεις, όπως η ΕΕ, σε αυτό το επίπεδο επίσης λειτουργούν ως κράτη, και μάλιστα με σκληρά σύνορα. Μόνο που όταν η δημοκρατία έχει σύνορα, αυτό σημαίνει ότι έχει και όρια. Και αυτά τα όρια αφορούν δικαιώματα που κατά τα άλλα θεωρούμε ότι οφείλουν να είναι καθολικά, να ανήκουν δηλαδή σε όλους τους ανθρώπους, όπου γης, απλώς και μόνο επειδή είναι άνθρωποι. Η αντίφαση, εκρηκτική εάν τη σκεφτούμε, παραμένει ενεργή στον κόσμο μας και παίρνει ποικίλες μορφές: αποφασίζονται ένοπλες επεμβάσεις στο όνομα παραβιάσεων ανθρωπίνων δικαιωμάτων και την ίδια στιγμή περιορίζεται το δικαίωμα στο άσυλο ή, στα καθ’ ημάς, πανηγυρίζουμε τις επιτυχίες των αθλητών μας με μεταναστευτική καταγωγή και παράλληλα χτίζουμε νέους φράχτες στα σύνορα. Ιδίως όταν το δικαίωμα στη «νόμιμη μετανάστευση» το έχουν στερηθεί οι πολίτες του αναπτυσσόμενου κόσμου που διαπιστώνουν ότι δεν μπορούν να πάρουν ούτε τουριστική βίζα για χώρα του αναπτυγμένου.

Ολα αυτά δείχνουν ότι παραμένει ενεργό και επιτακτικό ένα αίτημα εκδημοκρατισμού των συνόρων. Δηλαδή, η ανάγκη να κατοχυρωθεί, σε έναν κόσμο που στις μορφές εισοδηματικής ανισότητας και στο πλήθος ανοιχτών πολεμικών εστιών προστίθεται και μια μεγάλη ανισότητα ως προς τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής, το δικαίωμα στη μετανάστευση και στην αναζήτηση ενός καλύτερου μέλλοντος.

Εντυπη έκδοση Το Βήμα