Αποπαγκοσμιοποίηση: Τάση διαίρεσης του κόσμου σε μπλοκ

Η τρέχουσα περίοδος του πολέμου σηματοδοτεί μια τάση αποπαγκοσμιοποίησης, ειδικά λόγω της επανατοποθέτησης της παγκόσμιας οικονομίας σε νέα πλαίσια λειτουργίας των δομών της. Οι ΗΠΑ και η Κίνα εργάζονται για να «λεηλατήσουν» την Ευρώπη. Μια από τις συνέπειες του πολέμου είναι ότι οι ΗΠΑ μπόρεσαν να ξεκινήσουν εκ νέου την παραγωγή φυσικού αερίου και πετρελαίου από σχιστόλιθο, που πωλείται με 120 δολάρια το βαρέλι στους Ευρωπαίους, ενώ η Κίνα προμηθεύεται με 65 δολάρια το βαρέλι από τη Ρωσία. Μια από τις κύριες ανησυχίες των ΗΠΑ ήταν να εμποδίσουν τη Δυτική Ευρώπη να συμμαχήσει με τη Ρωσία.

Παγκόσμιο εμπόριο και μπλοκ

Όταν μια οικονομία επηρεάζεται από τον πόλεμο, αυτός που κερδίζει είναι αυτός που παράγει. Η οικονομία καθοδηγείται από την προσφορά και όχι από τη ζήτηση.

• Διαβάστε επίσης: Αποκωδικοποιώντας τον ανταγωνισμό Κίνας και ΗΠΑ

Ολόκληρα τμήματα της βιομηχανίας του μέλλοντος θα δουν την Κίνα να επιβάλλεται, όπως τα ηλεκτρικά οχήματα, η ηλιακή ενέργεια ή οι ανεμογεννήτριες. Ωστόσο, η Κίνα θα εξακολουθεί να χρειάζεται την ευρωπαϊκή και αμερικανική τεχνογνωσία, η παραγωγικότητά της εξακολουθεί να αντιπροσωπεύει μόνο το ένα τρίτο αυτής των ΗΠΑ. Η Κίνα είναι αποφασισμένη να αποδυτικοποιήσει την παγκόσμια διακυβέρνηση (βλ. Κ. Ζοπουνίδης, παγκοσμιοποίηση για τον «κόσμο του μετά» Πολυτεχνείο Κρήτης, 05.03.2021).

Οι κινέζοι θέλουν να ενισχύσουν τη σημασία του νομίσματός τους στο παγκόσμιο εμπόριο. Είναι ένα μακροπρόθεσμο όραμα. Βραχυπρόθεσμα, ένα ασθενέστερο νόμισμα καθιστά δυνατή την επανεκκίνηση των εξαγωγών και, συνεπώς, τη στήριξη της ανάπτυξης, της οποίας το δυναμικό είναι πλέον πιο μειωμένο, περίπου στο 3%. Όσον αφορά τις δραστικές τεχνολογίες, η Κίνα εξακολουθεί να είναι πολύ πίσω από τις ΗΠΑ, ειδικά στον τομέα της υγείας. Σήμερα, οι ΗΠΑ εισπράτουν 80 δισεκατομμύρια δολάρια ετησίως σε δικαιώματα που συνδέονται με τη βιομηχανική ιδιοκτησία, όταν η Κίνα πληρώνει 23 δισεκατομμύρια. Το χάσμα εξακολουθεί να είναι τεράστιο (για τις δραστικές τεχνολογίες, βλ. Ι. Atsalaki, G. S. Atsalakis, K. P. Valavanis, C. Zopounidis, forecasting disruptive technological innovations by fuzzy logic, Πολυτεχνείο Κρήτης, 03.08.2022).

Στατιστικές επιδόσεις

Η Κίνα «έχει πιάσει» τις επιδόσεις της Δύσης, αλλά έχει αρχίσει η επιβράδυνσή της σε αρκετές μεταβλητές (βλ. μέτρηση αποπαγκοσμιοποίησης, Κ. Ζοπουνίδης, Χρ. Λεμονάκης με τίτλο αποπαγκοσμιοποίηση: υπόθεση εργασίας ή εξελισσόμενη πραγματικότητα; Το Βήμα, 18.01.2021). Η Κϊνα μείωσε δραστικά το παγκόσμιο εμπόριό της. Το ισοζύγιο πληρωμών (εμπόριο αγαθών, υπηρεσιών, χρηματοοικονομικές ροές) σε σχέση με το ΑΕΠ, είχε τις ακόλουθες τιμές:

Σήμερα έχει σταθεροποιηθεί περίπου στο 3% του ΑΕΠ (Πηγή ΔΝΤ).

Εάν το ΑΕΠ των ΗΠΑ εξακολουθεί να υπερβαίνει αυτό της Κίνας σε απόλυτη τιμή (21000 δισεκατομμύρια δολάρια έναντι 15000 το 2020), σε ισοτιμία αγοραστικής δύναμης, η σειρά αντιστρέφεται (ΠηγήQ Παγκόσμια  Τράπεζα).

• Διαβάστε επίσης: ΗΠΑ: Νέοι περιορισμοί στις εξαγωγές, με το «βλέμμα» στην Κίνα

Το οικονομικό βάρος των μπλοκ

Το οικονομικό βάρος των τριών μεγάλων μπλοκ είναι πλέον πολύ κοντά. Αλλά το πολιτικό βάρος είναι αρκετά διαφορετικό, μεταξύ μιας Ευρώπης των 27 και μιας εξαιρετικά συγκεντρωμένης κινέζικης δύναμης. Η Παγκόσμια Τράπεζα, μέτρησε το μερίδιο του παγκόσμιου ΑΕΠ ως προς την ισοτιμία αγοραστικής δύναμης και έδωσε τα ακόλουθα αποτελέσματα:

Η Κίνα εξακολουθεί να υστερεί τεχνολογικά σε σχέση με τις ΗΠΑ: 664 δισεκατομμύρια δολάρια επενδύσεις σε έρευνα-ανάπτυξη έναντι 563 δισεκατομμύρια δολάρια της Κίνας το 2020. Βέβαια, η Κίνα έχει κάνει ένα θεαματικό άλμα στην έρευνα. Έχει καταθέσει διπλάσια διπλώματα ευρεσιτεχνίας από τις ΗΠΑ, αλλά η ποιότητά τους είναι αμφισβητήσιμη (Πηγή ΟΟΣΑ).

• Διαβάστε επίσης: ΗΠΑ – Κίνα: «Έρχεται καταιγίδα» λόγω Ταϊβάν, προειδοποιεί ο πρωθυπουργός της Σιγκαπούρης

Συμπερασματικά, οι κοινωνίες μας πρέπει να επαναπροσανατολίσουν την οικονομία τους στους τομείς των οποίων οι παραγωγές είναι απούσες και που θεωρήθηκαν ζωτικοί (βλ. Κ. Ζοπουνίδης, Α. Γαλαριώτης, Μ. Εσκαντάρ,  για μια δημοκρατία δυναμική, Το Βήμα, 23.10.2022). Στην Κίνα, η εξουσία φοβάται ότι μια ψηφιοποιημένη νεολαία θα ξεφύγει του ελέγχου της και έτσι προσπαθεί να ελέγξει την ανάπτυξη. Όπως αναφέρει ο γάλλος συγγραφέας Jacques Attoli στο βιβλίο του «οικονομία της ζωής», ένας νέος τύπος δικτατορίας θα εμφανιστεί, η «δημοκρατορία», στα χρόνια που έρχονται. Στην εμφάνισή της μεγάλο ρόλο έπαιξε η πανδημία. Ενδέχεται ακόμη να δούμε την ισχυρή επιστροφή των ΗΠΑ, οι οποίες θα εξακολουθούν να κυριαρχούν σε ψηφιακή τεχνολογία και θα μπορούν να πουλήσουν την ενέργειά τους σε πολύ υψηλή τιμή.

Καθηγητής Κωνσταντίνος Ζοπουνίδης, Ακαδημαϊκός

Βασιλική Ακαδημία Οικονομικών & Χρηματοοικονομικών

Βασιλική Ευρωπαϊκή Ακαδημία των Διδακτόρων

Επίτιμος Δρ. ΑΠΘ

Πολυτεχνείο Κρήτης & Audencia Business School, France

CIHEAM – International Center for Advanced Mediterranean Agronomic Studies, France, Greece