Καφές: Η έσχατη απόλαυση των ανθρώπων

Ανελαστικά αγαθά ονομάζουν οι οικονομολόγοι όσα δύσκολα μπορούν να στερηθούν οι καταναλωτές. Όσα δεν υποκαθίστανται εύκολα από άλλα. Το νερό, ας πούμε, ή το σαπούνι είναι ανελαστικά αγαθά για όλους τους ανθρώπους, σε κάθε γωνιά της γης. Κάθε λαός έχει όμως τις δικές του συνήθειες, τις δικές του προτεραιότητες. Ιεραρχεί τις ανάγκες του διαφορετικά.

Οι περιορισμοί και οι εγκλεισμοί της πανδημικής διετίας αποκάλυψαν τις ξεχωριστές, ανελαστικές συνήθειες που, αν το καλοσκεφτεί κανείς, μόνο στις λεπτομέρειες διαφέρουν.

Κοινή γραμμή που τις ενώνει είναι η ανάγκη των ανθρώπων, που εκδηλωνόταν κατά την πανδημία έπειτα από κάθε έστω και μικρή χαλάρωση των περιοριστικών μέτρων, να ανακτήσουν κάποιες μικρές καθημερινές πρακτικές που αποστασιοποιημένα μπορεί να φαίνονται ασήμαντες, αλλά φαίνεται πως έχουν μεγάλη σημασία για την ψυχική ισορροπία πολλών.

Διαβάστε επίσης: Η συνήθεια της πανδημίας που έγινε λατρεία για τους Βρετανούς

Η ψυχοθεραπεία του καφέ

Για τους Έλληνες είναι η περίπτωση του καφέ. Της συγκέντρωσης των ανθρώπων γύρω από ένα τραπεζάκι καφενείου για κουβέντα και «κοινωνικοποίηση», που τα δύσκολα χρόνια της υγειονομικής κρίσης αλλά και της δεκαετούς οικονομικής κρίσης που προηγήθηκε και συρρίκνωσε δραματικά τα εισοδήματα, αποδείχθηκε ότι αποτελούσε μια ανελαστική ανάγκη.

Σημειωτέον ότι στη γειτονική Ιταλία που είναι διάσημη για τον καφέ της και εν πάση περιπτώσει δεν διαφέρει πολύ από την Ελλάδα τόσο κλιματολογικά όσο και αναφορικά με την ιδιοσυγκρασία των ανθρώπων, τα εσπρεσάκια (αρκετά κατά τη διάρκεια της μέρας) οι καταναλωτές τα πίνουν όρθιοι και συνήθως κατά μόνας, ακουμπισμένοι στον πάγκο ενός καφέ.

Σε δυο-τρία λεπτά έχουν πληρώσει και έχουν φύγει οι Ιταλοί από το καφέ. Οι παρέες των Ελλήνων που μαζεύονται γύρω από ένα τραπεζάκι μπορούν να μείνουν εκεί με τις ώρες κουβεντιάζοντας. Καμία κρίση οικονομική, υγειονομική ή άλλη δεν μπόρεσε να κλονίσει την «εθνική» αυτή συνήθεια. Στις ΗΠΑ η ακλόνητη συνήθεια της μέρας είναι το πρωινό που παίρνουν «απ’ έξω».

Μιλάμε για το πρωινό που αγοράζουν οι εργαζόμενοι καθ’ οδόν προς τη δουλειά, «μια μπουκιά από ένα κέικ ή ένα ντόνατ κι ένας ζεστός ή κρύος καφές» όπως διευκρινίζει σε ρεπορτάζ του το CNBC, για να το απολαύσουν στον εργασιακό τους χώρο, και να ξεκινήσουν έτσι τη μέρα τους.

Διαβάστε επίσης: Έρευνα: Μικρότερος ο κίνδυνος θανάτου για όσους πίνουν πολύ μαύρο τσάι

Ακλόνητες πωλήσεις

Ο καφές είναι η μικρή καθημερινή απόλαυση, το «ανελαστικό αγαθό», που δεν μπορούν να αποχωριστούν πολλοί άνθρωποι στη Δύση – στην Ανατολή συνηθίζεται, ως γνωστόν, πολύ το τσάι.

Έτσι στις ΗΠΑ ενώ συνολικά η κίνηση στα εστιατόρια υποχώρησε κατά 2% το δεύτερο τρίμηνο του έτους συγκριτικά με το αντίστοιχο χρονικό διάστημα πέρυσι λόγω της οικονομικής στενότητας που έφερε η ενεργειακή κρίση και της αύξησης των τιμών που έφερε ο πληθωρισμός, η επιμέρους κατηγορία του πρωινού και των πρωινών σνακ που παίρνουν οι Αμερικανοί παρέμεινε ακλόνητη, σύμφωνα με την εταιρεία ερευνών The NPD Group.

Οι αλυσίδες εστιατορίων, όπως είναι τα Starbucks, διευκρινίζουν ότι οι πρωινές πωλήσεις τους οφείλονται ως επί το πλείστον στην επιστροφή των ανθρώπων στις προ-πανδημικές εργασιακές τους ρουτίνες. Ο αναλυτής της NPD Ντέιβιντ Πορτάλατιν σημειώνει και το γεγονός ότι, σε τελευταία ανάλυση, όσο κι αν συρρικνώνεται η αγοραστική δύναμη των καταναλωτών, ένα «μπρέκφαστ» παραμένει ακόμα υποφερτό για τα πορτοφόλια των εργαζομένων.

«Αυτή είναι η χαρά μου»

«Για πάρα πολύ κόσμο το πρωινό είναι ένα φλιτζάνι καφές. Ίσως ένας ειδικός καφές που δεν μπορούν να φτιάξουν στο σπίτι, για τον οποίο πληρώνουν κάτι ακριβότερα. Αλλά όλοι θεωρούν ότι το αξίζει η απόλαυση που εισπράττουν», σημείωσε ο Πορτάλατιν.

Σύμφωνα με την Εθνική Στατιστική Υπηρεσία των ΗΠΑ, στα τέλη Ιουλίου το κόστος του έτοιμου φαγητού που αγοράζει κανείς για το σπίτι είχε αυξηθεί κατά 7,6% σε 12μηνη βάση. Οι τιμές όμως των τροφίμων που αγοράζει κανείς για να γεμίσει το ψυγείο του αυξήθηκαν σαφώς περισσότερο, κατά 13,1%.

Η Καθλίν Φλιν, μια νεοϋορκέζα φωτογράφος ηλικίας 26 ετών, δηλώνει ότι σπάνια τρώει πλέον έξω και ότι έχει περιορίσει αισθητά τις δαπάνες της. Αλλά κάθε πρωί πηγαίνοντας στη δουλειά ακόμη σταματά στο καφενείο της γειτονιάς της, το La Cabra, για να αγοράσει ένα κουλούρι με κάρδαμο και έναν καπουτσίνο. «Αυτή είναι η χαρά μου», ομολογεί η νεαρή εργαζόμενη.

Επιστροφή στην κανονικότητα

Προτού ξεσπάσει η πανδημία ο κλάδος της εστίασης είχε διαπιστώσει ότι το «μπρέκφαστ» συνιστούσε τη μεγαλύτερη αναπτυξιακή δυναμική που διαθέτει. Προσέφερε τις καλύτερες προοπτικές για να ανεβάσει ένα κατάστημα τον τζίρο του και να κερδίσει νέους πιστούς πελάτες. Οι αλυσίδες γρήγορου φαγητού είχαν αντιληφθεί την τάση αυτή και είχαν βελτιώσει την ποιότητα του καφέ και του κολατσιού που μπορούσε να αγοράσει κανείς πηγαίνοντας στη δουλειά ή στο σχολείο.

«Στις αρχές του 2020, λίγες εβδομάδες προτού ξεκινήσουν τα λοκντάουν, η Wendy’s λάνσαρε ένα νέο μενού πρωινού σε όλα τα καταστήματά της στις ΗΠΑ. Κάτι που ήδη είχαν κάνει τα McDonlad’s, τα Taco Bell, τα Burger King και τα Chick-fil-A», σημειώνει το CNBC.

Όταν άρχισαν τα περιοριστικά μέτρα και έκλεισαν γραφεία και σχολεία, ο κλάδος του πρωινού κατέρρευσε. Τα Starbucks είχαν διαπιστώσει ότι οι πελάτες τους δεν αγόραζαν καφέδες το πρωί, αλλά αργότερα μέσα στη μέρα. Πολλά καταστήματα της Taco Bell έπαψαν να προσφέρουν πρωινό και άνοιγαν πολύ αργότερα, σχεδόν όταν μεσημέριαζε.

Όταν άρχισαν να χαλαρώνουν και να αίρονται τα μέτρα, το πρωινό πήρε και πάλι τα πάνω του. Τόσο που ξεπέρασε κι αυτόν ακόμα τον τζίρο που πετύχαινε προ-πανδημικώς. Οι πωλήσεις «μπρέκφαστ» από τα ταχυφαγεία και τα καφενεία εκτινάχθηκαν κατά 32% υψηλότερα το δωδεκάμηνο που έληξε στις 12 Ιουνίου συγκριτικά με τα επίπεδα των ετών 2018-2019, σύμφωνα με στοιχεία από την εταιρεία ερευνών αγοράς Numerator.

Θεομηνίες και ανατιμήσεις

Σημειωτέον ότι οι τιμές του καφέ στις διεθνείς αγορές έχουν υπερ-τριπλασιαστεί την τελευταία τριετία στις διεθνείς αγορές – πρόκειται ως γνωστόν για χρηματιστηριακό προϊόν που συναλλάσσεται στις προθεσμιακές αγορές εμπορευμάτων, όπως το πετρέλαιο. Αιτία, είναι βέβαια η κλιματική αλλαγή.

Οι θεομηνίες που έπληξαν τη Βραζιλία και άλλες μεγάλες χώρες παραγωγής καφέ παγκοσμίως ιδιαιτέρως το χειμώνα του 2021 στο νότιο ημισφαίριο (από το Μάιο έως το Σεπτέμβριο) ακολούθησαν την ξηρασία που είχε προηγηθεί τους θερινούς μήνες. Το αποτέλεσμα ήταν να καταστραφούν τεράστιες εκτάσεις καλλιεργειών καφέ και να σακατευτεί η περυσινή σοδειά. Μόνο τον περυσινό Ιούλιο οι διεθνείς τιμές είχαν εκτιναχθεί κατά 30% υψηλότερα.

Όλα δείχνουν, όμως, ότι οι ανά την υφήλιο φίλοι του καφέ δεν μπορούν με τίποτα να τον απαρνηθούν. Πρόκειται ίσως για την «κόκκινη γραμμή» των μικρών καθημερινών απολαύσεων του σύγχρονου ανθρώπου.