Η δεκαετία που διανύουμε θυμίζει εκείνη του 1970, αλλά προς το… χειρότερο

«Ο κόσμος υπνοβατεί σε μια εποχή πολιτικής και οικονομικής αναστάτωσης και κοινωνικών εξεγέρσεων, που θα μοιάζει με εκείνη της δεκαετίας του 1970, μόνο που θα είναι χειρότερη». Την πρόβλεψη έκανε μιλώντας στο CNBC ένας από τους διασημότερους ιστορικούς των ημερών μας, ο καθηγητής του Στάνφορντ (δίδαξε επίσης επί σειρά ετών στην Οξφόρδη και στο Χάρβαρντ) Νιλ Φέργκιουσον. Ο σκοτσέζος ιστορικός και συγγραφέας συμμετείχε στο Ambrosetti Forum που διοργανώθηκε την περασμένη εβδομάδα στην Ιταλία.

Διαβάστε επίσης: Ενέργεια: Η δυσκολία της ΕΕ να μεταρρυθμίσει μια αγορά που η ίδια δημιούργησε

«Τα συστατικά των χρόνων του 1970 είναι ήδη εδώ. Τα περυσινά λάθη της νομισματικής και δημοσιονομικής πολιτικής, τα οποία απογείωσαν τον πληθωρισμό, είναι ανάλογα με εκείνα που είχαν γίνει κατά τη δεκαετία του 1960. Και το 1973 ξέσπασε ο αραβοϊσραηλινός πόλεμος, γνωστός και ως πόλεμος του Γιομ Κιπούρ», είπε ο Φέργκιουσον μιλώντας στο αμερικανικό δίκτυο CNBC στο περιθώριο του Forum.

Ο καθηγητής εξήγησε ότι, όπως και στο σημερινό πόλεμο της Ρωσίας στην Ουκρανία, είχαν και τότε αναμιχθεί οι υπερδυνάμεις της εποχής, η Σοβιετική Ένωση και οι ΗΠΑ. Και το αποτέλεσμα ήταν να πυροδοτηθεί μια ευρεία ενεργειακή κρίση (η πρώτη πετρελαϊκή κρίση του 1973, όπως έγινε γνωστή).

Τότε, όμως, ο πόλεμος διήρκεσε μόλις 20 ημέρες. Τώρα η απρόκλητη εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία μπήκε στον έκτο μήνα, κάτι που υποδηλώνει πολύ χειρότερες επιπτώσεις στις διεθνείς αγορές ενέργειας. «Ο πόλεμος αυτός διαρκεί πολύ περισσότερο από τον πόλεμο του 1973. Ευλόγως το ενεργειακό σοκ που θα προκαλέσει θα έχει επίσης μεγαλύτερη διάρκεια», είπε χαρακτηριστικά ο σκοτσέζος ιστορικός και συγγραφέας.

Διαβάστε επίσης: Νιλ Φέργκιουσον – Γιατί το τέλος της αυτοκρατορίας της Αμερικής δεν θα είναι ειρηνικό

Ο ρόλος πολιτικών και τραπεζιτών

Ο Φέργκιουσον, ο οποίος σε συνέντευξή του στο ΒΗΜΑ της Κυριακής , μόλις 22 ημέρες προτού εισβάλουν τα ρωσικά στρατεύματα στην Ουκρανία, είχε προβλέψει ότι «η Μόσχα έχει συμφέρον να εμπλακεί σε πόλεμο», εκτιμώντας μάλιστα ότι «οι ΗΠΑ ήταν ανέτοιμες για κάτι τέτοιο» και προειδοποιώντας ότι «ο μεγάλος χαμένος από μια τέτοια εξέλιξη θα ήταν η Ευρώπη», παρατηρεί ότι στην παρούσα φάση πολιτικοί και κεντρικοί τραπεζίτες «συναγωνίζονται για να μετριάσουν τις χειρότερες επιπτώσεις της κρίσης, αυξάνοντας τα επιτόκια για να ελέγξουν τον πληθωρισμό και περιορίζοντας την εξάρτηση από τη ρωσική ενέργεια».

Αλλά ο Φέργκιουσον, ο οποίος έχει συγγράψει 16 βιβλία Ιστορίας, μεταξύ αυτών αρκετά ευπώλητα, θεωρεί ότι οι κρίσεις που έχουν ενσκήψει δεν θα μπορούσαν να έχουν αποφευχθεί. Αναφέρει τρεις μείζονες λόγους για τους οποίους φοβάται ότι η δεκαετία του 2020 θα είναι χειρότερη από εκείνη του 1970: στην παρούσα συγκυρία η παραγωγικότητα είναι χαμηλότερη, τα επίπεδα χρέους υψηλότερα και η δημογραφική κατάσταση λιγότερο ευνοϊκή από όσο ήταν πριν από 50 χρόνια.

«Τουλάχιστον τα χρόνια του ’70 δεν υπήρχε ένταση μεταξύ των υπερδυνάμεων. Δεν βλέπω να ισχύει το ίδιο σήμερα μεταξύ Ουάσιγκτον και Πεκίνου. Μάλλον το αντίθετο συμβαίνει, αν κρίνει κανείς από την πρόσφατη συγκρουσιακή κατάσταση με αφορμή την Ταϊβάν», σημείωσε ο Φέργκιουσον ο οποίος σημειωτέον ότι προτού δηλαδή προστεθεί και η ουκρανική κρίση στη διεθνή σκακιέρα, με αφορμή την αποχώρηση των Αμερικανών από το Αφγανιστάν είχε προειδοποιήσει με άρθρο του στον Economist ότι «το τέλος της αμερικανικής αυτοκρατορίας δεν θα είναι ειρηνικό».

Η πλάνη των διεθνών κρίσεων

Στους ανθρώπους αρέσει να πιστεύουν ότι τα παγκόσμια σοκ συμβαίνουν σε κάποιο βαθμό «συντεταγμένα» ή τέλος πάντων «προβλέψιμα». Αλλά αυτό, κατά τον Φέργκιουσον, είναι μια πλάνη. Στην πραγματικότητα αντί να κατανέμονται ομοιόμορφα στην ιστορία επανερχόμενα περιοδικώς, όπως μια καμπύλη σε σχήμα καμπάνας, οι κρίσεις και οι καταστροφές τείνουν να συμβαίνουν κατά τρόπο μη γραμμικό και επίσης ταυτόχρονα όλες μαζί!

«Τα ιστορικά γεγονότα δεν ακολουθούν μια φυσιολογική διαδοχή. Ειδικά όταν πρόκειται για συμβάντα όπως πόλεμοι, οικονομικές κρίσεις ή πανδημίες», τόνισε ο Φέργκιουσον.

«Ξεκινάμε με μια πανούκλα ή με κάτι που δεν βλέπουμε πολύ συχνά, μια πραγματικά μεγάλη παγκόσμια υγειονομική κρίση που σκοτώνει εκατομμύρια ανθρώπους και διαταράσσει την οικονομία με όλους τους τρόπους. Τότε προκύπτει και ένα μεγάλο σοκ στη νομισματική και δημοσιονομική πολιτική. Και μετά προστίθεται και το γεωπολιτικό σοκ», είπε χαρακτηριστικά.

Η κουλτούρα της αισιοδοξίας

Αυτοί οι λάθος υπολογισμοί και οι εσφαλμένες βεβαιότητες έχουν ως αποτέλεσμα να γίνονται οι άνθρωποι υπερβολικά αισιόδοξοι και εν τέλει να καταλαμβάνονται εξ απήνης από τα γεγονότα, να βρίσκονται απροετοίμαστοι για να διαχειριστούν μεγάλες και σύνθετες κρίσεις.

«Στο μυαλό των ανθρώπων ο κόσμος, καθώς ρέει η Ιστορία, συντίθεται και διαμορφώνεται από μια αλληλουχία ‘μέσων όρων’. Δεν σκέφτονται ότι είναι πιθανό οι διάφορες δράσεις να αποφέρουν πραγματικά άσχημα αποτελέσματα. Αυτό ωθεί τον κόσμο ώστε να είναι κατά κάποιο τρόπο υπεραισιόδοξος», εκτίμησε ο Νιλ Φέργκιουσον.

Για να δώσει ένα παράδειγμα γι’ αυτό που εννοεί, ο Φέργκιουσον στεναχώρησε σφόδρα το ακροατήριό του – την πολιτική και επιχειρηματική ελίτ που συμμετείχε στο Ambrosetti Forum εν προκειμένω. «Ρώτησα τους συμμετέχοντες στην όμορφη αυτή εκδήλωση και βρήκα ότι είναι μονοψήφιο το ποσοστό όσων αναμένουν μείωση των επενδύσεων στην Ιταλία τους επόμενους μήνες. Αλλά είναι σαφές ότι πρόκειται για μια χώρα που οδεύει ολοταχώς προς την ύφεση», είπε.

Ποιος όμως πολιτικός που βρίσκεται στην κυβέρνηση και ποιος επιχειρηματίας θα παραδεχόταν ποτέ ότι έρχονται χαλεποί καιροί; Θα ήταν σαν να κατέστρεφαν ο πρώτος την πολιτική και ο δεύτερος την οικονομική του καριέρα – εκτός κι αν είχε προλάβει να ρευστοποιήσει βέβαια. Οι ιστορικοί, όπως όλοι οι επιστήμονες εξάλλου, απολαμβάνουν την πολυτέλεια να μιλούν ελεύθερα, αλλά ταυτόχρονα υπομένουν τη μιζέρια να μη γίνονται πιστευτοί.