Το νέο «Μεγάλο Παιχνίδι» στην κεντρική Ασία και οι σύγχρονες αυτοκρατορίες

Ο Οργανισμός Συνεργασίας της Σαγκάης (SCO) μπορεί να ιδρύθηκε το 1996, ποτέ άλλοτε όμως δεν είχε προσελκύσει το ενδιαφέρον όσο αυτή τη φορά. Η αιτία δεν είναι άλλη από το γεγονός ότι εκεί βρέθηκαν όχι μόνο οι δύο μεγαλύτεροι εχθροί της Δύσης, ο Βλαντιμίρ Πούτιν και ο Σι Τζινπίνγκ, αλλά και άλλοι οι οποίοι καλοβλέπουν τη συνεργασία μαζί τους – και μάλιστα με στρατηγικά χαρακτηριστικά.

Σε αυτούς συμπεριλαμβάνονται, για παράδειγμα, οι πρόεδροι της Τουρκίας και του Ιράν, Ταγίπ Ερντογάν και Ιμπραήμ Ραϊσί, αλλά και οι εκπρόσωποι των Ταλιμπάν που, ως γνωστόν, έχουν καταλάβει από πέρυσι την εξουσία στο Αφγανιστάν.

• Διαβάστε επίσης: Η «προίκα» του Power of Siberia 2

Ακόμη και η πόλη της Σαμαρκάνδης, στο Ουζμπεκιστάν, στην οποία πραγματοποιήθηκε η σύνοδος κορυφής του SCO, έχει συγκεκριμένο συμβολισμό και προκαλεί ιστορικούς συνειρμούς. Βρίσκεται, άλλωστε, στη διαδρομή του παλιού «Δρόμου του Μεταξιού», που μετέφερε τα προϊόντα και τον πολιτισμό της Κίνας προς τη Δύση και σε ένα γεωγραφικό χώρο στον οποίο, κατά τη διάρκεια του 19^ου αιώνα, η Βρετανική και η Ρωσική Αυτοκρατορία ενεπλάκησαν σε σκληρό και αιματηρό ανταγωνισμό για να κυριαρχήσουν στο Εμιράτο του Αφγανιστάν και συνολικά στην κεντρική Ασία.

Οι Αυτοκρατορίες – τότε και τώρα

Αυτή ακριβώς η σύγκρουση έγινε γνωστή ως το «Μεγάλο Παιχνίδι» – ένας όρος που φέρεται να επινοήθηκε από τον Βρετανό εξερευνητή και αξιωματικό των μυστικών υπηρεσιών, Άρθουρ Κόνολι, ενώ έγινε γνωστή μέσα από τη νουβέλα «Κιμ» του Ράντγιαρντ Κίπλινγκ, που δημοσιεύτηκε το 1901.

• Διαβάστε επίσης: Η Τουρκία ανειρεύεται τον δικό της «Δρόμο του Μεταξιού»

Αξίζει να σημειωθεί, μάλιστα, ότι ο Κόνολι είχε άσχημο τέλος: Αποκεφαλίστηκε το 1842 ως πράκτορας σε μια πλατεία της Μπουχάρα, μας πόλης που βρίσκεται 200 χιλιόμετρα δυτικά της Σαμαρκάνδης.

Το σίγουρο είναι ότι εκείνα τα χρόνια του ταραγμένου 19^ου αιώνα, που άλλαξαν ριζικά – και βίαια – την Ευρώπη και ολόκληρο τον κόσμο, οι δύο Αυτοκρατορίες βρίσκονταν σε τροχιά σύγκρουσης, όπως άλλωστε και οι υπόλοιπες που σφράγισαν τη συγκεκριμένη περίοδο. Σύμφωνα με πολλούς ιστορικούς, η Βρετανία φοβόταν ότι η Ρωσία θα επιχειρούσε να εισβάλει στην Ινδία και να αποκτήσει πρόσβαση στον Ινδικό Ωκεανό. Από την πλευρά της, η Ρωσία φοβόταν τα σχέδια των Βρετανών για επέκταση στην κεντρική Ασία, την οποία ο τσάρος θεωρούσε ως ζωτικό χώρο και ήθελε να αποτρέψει κάθε σενάριο περικύκλωσης.

Αρκετοί, επίσης, θεωρούν ότι το «Μεγάλο Παιχνίδι» τελείωσε στις αρχές του 20^ου αιώνα και συγκεκριμένα με την υπογραφή, στην Αγία Πετρούπολη, της Αγγλορωσικής Συνθήκης του 1907, που αφορούσε την Περσία, το Αφγανιστάν και το Θιβέτ. Η εξέλιξη αυτή, όπως σημειώνουν, ήταν σε μεγάλο βαθμό αποτέλεσμα μιας νέας απειλής που ένωνε και τις δύο πλευρές και αφορούσε την προσπάθεια της ταχύτατα αναδυόμενης Γερμανίας να αμφισβητήσει το στάτους στην περιοχή, σε συμμαχία με την Οθωμανική Αυτοκρατορία και με «όχημα» μια νέα σιδηροδρομική γραμμή που θα συνέδεε το Βερολίνο με τη Βαγδάτη.

Η ιστορία που δεν τελείωσε

Η ιστορία, όμως, δεν τελείωσε ούτε εκεί ούτε με την κατάρρευση της ΕΣΣΔ, όπως ισχυρίστηκε ο Σάμουελ Χάντιγκτον. Υπό μία έννοια, σήμερα βρίσκεται σε εξέλιξη, με σύγχρονους όρους, ένα νέο «Μεγάλο Παιχνίδι». Η Κίνα του «αυτοκράτορα» Σι επιχειρεί να ξαναστήσει τον «Δρόμο του Μεταξιού», η Ρωσία του «τσάρου» Πούτιν στρέφεται ξανά προς Ανατολάς για να βρει στήριγμα και ζωτικό χώρο μετά το «διαζύγιό» της με τη Δύση εξαιτίας της εισβολής στην Ουκρανία, το Ιράν διεκδικεί αναβαθμισμένο ρόλο, η Ινδία αντιπροσωπεύει ένα μεγάλο διακύβευμα, ενώ η Τουρκία του «σουλτάνου» Ερντογάν γοητεύεται επικίνδυνα από τα μεγαλεία του παρελθόντος.

Όσο για τις ΗΠΑ, τη Βρετανία και την ΕΕ, τις σύγχρονες «αυτοκρατορίες» της Δύσης, έχουν κάθε λόγο να κάνουν ό,τι μπορούν προκειμένου να μην χάσουν την κεντρική Ασία από τη νέα συμμαχία, υπό την αδιαμφισβήτητη ηγεμονία της Κίνας.

Κι όλα αυτά ήταν παρόντα στη σύνοδο της Σαμαρκάνδης – όπως και στις πολεμικές εστίες που ξεπηδούν κάθε τόσο σε αυτή την περιοχή. Στον Καύκασο, μεταξύ Αρμενίας και Αζερμπαϊτζάν, στα σύνορα του Τατζικιστάν και της Κιργιζίας, στο Κασμίρ και την οροσειρά των Ιμαλαΐων με πρωταγωνιστές Ινδία και Πακιστάν, ακόμη και στον υφέρποντα ανταγωνισμό ανάμεσα σε Πεκίνο και Μόσχα.