Θαλάσσιος χωροταξικός σχεδιασμός: Με ρυθμούς… χελώνας

Με ρυθμούς χελώνας προχωρά ο θαλάσσιος χωροταξικός σχεδιασμός της Ελλάδας. Από τον περασμένο Φεβρουάριο, οπότε ολοκληρώθηκε η δημόσια διαβούλευση της  Εθνικής Χωρικής Στρατηγικής για τον Θαλάσσιο Χώρο (ΕΧΣΘΧ), ακόμη δεν έχει βρει τον …δρόμο  για το υπουργικό συμβούλιο προκειμένου να επικυρωθεί με σχετική πράξη.

Ποια βήματα έχουν γίνει

Ωστόσο, το τελευταίο εξάμηνο έχει προχωρήσει η σύνταξη του πρώτου Θαλάσσιου Χωροταξικού Πλαισίου για το Βόρειο Αιγαίο, το οποίο αναμένεται να παραδοθεί στην πολιτική ηγεσία του Υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας εντός του Οκτωβρίου.  Παράλληλα, αναμένεται η προκήρυξη των υπολοίπων τριών για τις θαλάσσιες περιοχές    Δωδεκανήσων – Κυκλάδων,  Επτανήσων και  νοτίως της Πελοποννήσου,    Κρήτης  και θάλασσας της Λεβαντίνης.

Είναι αξιοσημείωτο ότι η ολοκλήρωση των Θαλάσσιων Χωροταξικών Πλαισίων αποτελεί υποχρέωση της χώρας μας, η οποία είχε προθεσμία να τα ολοκληρώσει έως τον Μάρτιο του 2021, πήρε παράταση, λόγω πανδημίας,  έως τον Μάρτιο του 2022, ημερομηνία που και πάλι παρήλθε δίχως να υπάρξει σημαντική πρόοδος. Ωστόσο, όπως αναφέρουν στο «Βήμα» κυβερνητικές πηγές, τα στελέχη της ΕΕ δείχνουν ανοχή καθώς οι προκλήσεις για τους μελετητές είναι τεράστιες δεδομένων των ευαίσθητων γεωπολιτικών ισορροπιών στην περιοχή μας.

Η ΕΧΣΘΧ μαζί με τα Θαλάσσια Χωροταξικά Πλαίσια (ΘΧΠ) θα συνθέσουν τον θαλάσσιο χωροταξικό σχεδιασμό, ο οποίος θα καλύπτει όλες τις θαλάσσιες ζώνες (Χωρικά Ύδατα  ή Αιγιαλίτιδα ζώνη,  Υφαλοκρηπίδα, και   Αποκλειστική Οικονομική Ζώνη) και θα περιγράφει τις σχετικές οικονομικές δραστηριότητες που επιτρέπονται.

Σύμφωνα με παρουσίαση που έγινε προ ημερών σε εκδήλωση στη ΔΕΘ, από τον μελετητή του πρώτου Θαλάσσιου Χωροταξικού Πλαισίου, επίκουρου καθηγητή στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας κ. Α. Γουργιώτη,  «τα Θαλάσσια Χωροταξικά Πλαίσια θα ευθυγραμμίζονται και θα αλληλοεπιδρούν με τα θεσμοθετημένα Πλαίσια Χωροταξικού Σχεδιασμού που καθορίζουν το πλαίσιο πολιτικής για το σχεδιασμό του χερσαίου χώρου, συμπεριλαμβανομένου του παράκτιου χώρου».

H πρώτη Θαλάσσια Χωρική Ενότητα (ΘΧΕ-1) αφορά στη θαλάσσια περιοχή του Βορείου Αιγαίου και περιλαμβάνει μια έκταση   66.813 τ.χλμ., με το μήκος της ακτογραμμής στην οποία έχει μέτωπο να φτάνει τα 4.939 χλμ.. Πρόκειται για τη μικρότερη σε έκταση ΘΧΕ. Ωστόσο, έχει σημαντική γεωστρατηγική θέση καθώς παρατηρείται μεγάλη κινητικότητα ως προς τη διέλευση πλοίων, ιδιαίτερα στην περιοχή προς τη Θάλασσα του Μαρμαρά.

Επιπλέον, στη συγκεκριμένη περιοχή καταγράφεται ανάπτυξη πολλών  θαλάσσιων χρήσεων όπως είναι οι υδατοκαλλιέργειες, διαθέτει σημαντική φυσική και πολιτιστική κληρονομιά  και εμφανίζει δυναμική ανάπτυξη στον τομέα του τουρισμού. «Στο πλαίσιο αυτό, αναδεικνύεται η ανάγκη για ολοκληρωμένο σχεδιασμό του θαλάσσιου χώρου της περιοχής, με σκοπό την, όσο το δυνατόν, άμβλυνση των συγκρούσεων των διαφορετικών χρήσεων», επεσήμανε ο καθηγητής.

Ενδιαφέρον για  υπεράκτια πάρκα

Με βάση την εγγύτητα μεταξύ των νησιών που εμπίπτουν στη ΘΧΕ1, την εγγύτητα των νησιών με τον χερσαίο χώρο και τις λειτουργικές σχέσεις που αναπτύσσονται μεταξύ των νησιωτικών περιοχών και των όμορων   περιφερειών,  τις αναπτυξιακές επιλογές σε τομεακό και περιφερειακό επίπεδο, έγινε μια πρώτη ενδεικτική σκιαγράφηση πιθανών χωρο-αναπτυξιακών ζωνών.

Σε αυτές περιλαμβάνεται η παραγωγή ενέργειας από Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας (ΑΠΕ). Μάλιστα, σύμφωνα με τον κ. Γουργιώτη, ενδιαφέρον για εγκατάσταση αιολικών πάρκων έχει εκδηλωθεί για τη θαλασσιά περιοχή του Έβρου,  την ανατολική Λήμνο και  τα ανατολικά του Αγίου Ευστράτιου.

Σε κάθε περίπτωση, σύμφωνα με τις προβλέψεις της  Εθνικής Χωρικής Στρατηγικής για τον Θαλάσσιο Χώρο, για την εγκατάσταση υπεράκτιων αιολικών πάρκων εντός   Θαλάσσιων Προστατευόμενων Περιοχών, θα πρέπει να ληφθούν υπόψη οι δυνητικές επιπτώσεις κατά το στάδιο κατασκευής και λειτουργίας του έργου.
Επίσης, στη υπό μελέτη περιοχή υπάρχει ήδη σημαντική οικονομική βάση. Εκεί   καταγράφονται 23 λιμάνια εκφόρτωσης και πλήθος αλιευτικών καταφυγίων, είναι ιδιαιτέρως ανεπτυγμένες οι υδατοκαλλιέργειες (με μεγάλες συγκεντρώσεις στον Βόρειο Ευβοϊκό κόλπο, στα παράκτια των ανατολικών ακτών Θράκης και στη Λέσβο),  καταγράφεται μεγάλος όγκος εκφορτώσεων και φορτώσεων  (στον Βόλο, τη Θεσσαλονίκη και τη Λάρυμνα), υπάρχουν  τα κοιτάσματα υδρογονανθράκων στην περιοχή του Πρίνου κλπ.

Στις προκλήσεις για τη βιώσιμη αξιοποίηση του θαλάσσιου χώρου, όπως τόνισε ο  καθηγητής,  περιλαμβάνονται η  εκτίμηση των επιπτώσεων των ανθρώπινων δραστηριοτήτων, η διατήρηση της καλής περιβαλλοντικής κατάστασης των θαλασσών, η προώθηση ενός βιώσιμου προτύπου ανάπτυξης αλιείας και υδατοκαλλιεργειών, η μείωση της ενεργειακής εξάρτησης των νησιών καθώς και η έρευνα και εξόρυξη υδρογονανθράκων στον θαλάσσιο χώρο, καθώς και η μεταφορά τους  στους χερσαίους υποδοχείς.

Πάντως, σχετικά με τη χωροθέτηση δραστηριοτήτων εξόρυξης ενεργειακών πόρων, η Εθνική Χωρική Στρατηγική για τον Θαλάσσιο Χώρο αναφέρει ότι πρέπει να οριστεί ένα συγκεκριμένο μεθοδολογικό πλαίσιο υπόδειξης των θαλάσσιων χώρων που είναι κατάλληλοι να φιλοξενήσουν εξορυκτικές δραστηριότητες. Σε αυτό πρέπει να εξεταστούν οι πιθανές αρνητικές επιπτώσεις της οπτικής επαφής, του θορύβου, της διάθεσης αποβλήτων κλπ., και ο έντονα ανταγωνιστικός χαρακτήρας που εμφανίζουν  οι συγκεκριμένες δραστηριότητες.