Πυρηνική ενέργεια: Η επιστροφή

Μετά τις καταστροφές στο Three Mile Island, Tchernobyl και Fukushima, η χρήση της πυρηνικής ενέργειας για την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας φαινόταν να είχε απαγορευτεί για πάντα σε χώρες, όπου, για χρόνια, τα λαϊκά κινήματα αγωνιζόταν για να αποτρέψουν την έκρηξη αυτών των σταθμών παραγωγής ενέργειας.

Δεν πρόκειται μόνο για τη δηλητηρίαση ολόκληρων περιοχών και τη μόλυνση ολόκληρων ηπείρων, αλλά και για την αναστολή της ανάπτυξης ραδιενεργών αποβλήτων, για τα οποία δεν υπάρχει ασφαλές σύστημα καταστροφής τους, τα οποία είναι κρυμμένα υπόγεια ή πετιούνται στη θάλασσα, με κίνδυνο πρόκλησης αποκαλυπτικών τραγωδιών.

Διαβάστε επίσης: «Τρέχει» ξανά ο πυρηνικός σταθμός του Ακούγιου

Αλλά τα πράγματα παίρνουν μια άλλη τροπή. Υπό την πίεση από την επείγουσα ανάγκη να μειωθεί η ποσότητα του CO2 που απελευθερώνεται στην ατμόσφαιρα, η οποία λιώνει τους πόλους, ανεβάζει τη στάθμη της θάλασσας, είναι έτοιμη να κατακλύσει ολόκληρα έθνη, να επεκτείνει τις ερήμους και να αυξάνει ανησυχιτικά τις θερμοκρασίες παντού, ακόμη και σε περιοχές της Ευρώπης (ιδίως σε Ιταλία και Γερμανία) που εδώ και χρόνια εκφράζεται κατά της πυρηνικής ενέργειας, το λόμπι των σταθμών παραγωγής ενέργειας αρχίζει να αναπτύσσεται, παρουσιάζοντας αυτούς τους σταθμούς ως την ταχύτερη και αποτελεσματικότερη λύση στα περιβαλλοντικά προβλήματα του πλανήτη. Σε ορισμένες χώρες, υπάρχουν ακόμη και πολιτικοί από την ιστορική αριστερά και κόμματα που αυτοαποκαλούνται περιβαντολόγοι που είναι έτοιμοι να ξανασυζητήσουν το θέμα.

Διαβάστε επίσης: Πούτιν: Σε ρούβλια θα πληρώσει το 25% του ρωσικού αερίου η Τουρκία

Παρούσα κατάσταση

Η Διάσκεψη των Ηνωμένων Εθνών για την Κλιματική Αλλαγή το προηγούμενο χρόνο, COP26, έθεσε τους ακόλουθους στόχους: μείωση των καθαρών εκπομπών στο μηδέν παγκοσμίως έως το 2050 και μείωση της αύξησης της θερμοκρασίας στους 1,5C κατά την ίδια περίοδο. Η Ευρωπαϊκή Ένωση σκοπεύει να γίνει μέχρι τότε η πρώτη κλιματικά ουδέτερη ήπειρος.

Δύο πράγματα είναι απολύτως βέβαια: οι ανάγκες σε ηλεκτρική ενέργεια, καύσιμα για τις μεταφορές και θέρμανση θα συνεχίσουν να αυξάνονται και σύμφωνα με την Παγκόσμια Πυρηνική Ένωση και τα Ηνωμένα Έθνη η ποσότητα ηλεκτρικής ενέργειας που θα χρησιμοποιείται το 2040, θα είναι διπλάσια από αυτή που χρησιμοποιήθηκε το 2019, ιδίως επειδή ο παγκόσμιος πληθυσμός θα αυξηθεί από τα 6,7 δισεκατομμύρια που είναι σήμερα σε περισσότερα από 9 δισεκατομμύρια.

Η βιομηχανική χρήση της πυρηνικής ενέργειας ξεκίνησε τη δεκαετία του 1950, πρώτα με τις εμπειρίες στις ΗΠΑ, στη συνέχεια με την έναρξη της λειτουργίας του πρώτου σταθμού παραγωγής ενέργειας, αυτού του Obnisk, 100 χιλιόμετρα νότια της Μόσχας, το 1954. Το 1957, ο Διεθνής Οργανισμός Ατομικής Ενέργειας (ΑΙΕΑ) ιδρύθηκε στη Βιέννη για να επιβλέπει την παγκόσμια ανάπτυξη της πηρηνικής ενέργειας.

Μετά την καταστροφή της Fukushima το Μάρτιο του 2011, το θέμα είναι πιο αμφιλεγόμενο από ποτέ. Στο πλαίσιο της ΕΕ, ωστόσο, κάθε κράτος μέλος είναι ελεύθερο να επιλέξει το δικό του ενεργειακό μίγμα.

Η επιθυμία του Kishida στην Ιαπωνία

Σήμερα στην Ιαπωνία, ο πρωθυπουργός Fumio Kishida ανακοίνωσε την επιθυμία του να επανεκκινήσει το μέγιστο των αντιδραστήρων που σταμάτησαν το 2011, καθώς και ένα προβληματισμό για την κατασκευή νέων μοντέλων και έτσι επιχειρεί να επανασυνδέσει το νήμα της ιστορίας της χώρας του με την πυρηνική ενέργεια. Μπορούν οι Ιάπωνες να ξαναμάθουν να αγαπούν την πυρηνική ενέργεια; Το ερώτημα αυτό ισχύει και για την Ευρώπη, επίκεντρο της κρίσης. Ακόμη, αντιμέτωπες με μια θανάσιμη εξάρτηση από τα ρωσικά ορυκτά καύσιμα και τον κίνδυνο ελλείψεων αυτό το χειμώνα, οι κυβερνήσεις του Βελγίου και της Γερμανίας επανεξετάζουν τη θέση τους σχετικά με το αρχικά προγραμματισμένο κλείσιμο των αντιδραστήρων τους. Το πρώτο ανέβαλε την έξοδό του από την πυρηνική ενέργεια κατά δέκα χρόνια. Από την πλευρά του Βερολίνου, ο προάγγελος της αντιπυρηνικής μάχης σε ευρωπαϊκό επίπεδο για δέκα χρόνια, διατήρησε τις τρεις τελευταίες μονάδες παραγωγής και η επανεκκίνηση των τριών μονάδων που έκλεισαν το 2021 δεν αποτελούν πλέον ταμπού. Πώς εξηγείται μια τέτοια επιστροφή; Οι κυβερνήσεις συνειδητοποιούν ότι ο ενεργειακός εφοδιασμός δεν είναι θεωρητικό μοντέλο. Όπως εξηγούν οι ειδικοί, η τρέχουσα ενεργειακή κρίση – η χειρότερη από τα πετρελαϊκά σοκ της δεκαετίας του 1970 – είναι καταλυτική. Αλλά η έλξη για την πυρηνική ενέργεια είναι μέρος μιας ελαφρώς παλαιότερης δυναμικής που συνδέεται με την ανάγκη καταπολέμησης της υπερθέρμανσης του πλανήτη.

Αυτό απαιτεί το κλείσιμο σταθμών ηλεκτροπαραγωγής με καύση άνθρακα και παρατηρούμε ότι είναι δύσκολο να αγνοήσουμε την πυρηνική ενέργεια παράλληλα με τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας. Και οι ανακοινώσεις διαδέχονται η μία την άλλη. Η Κίνα, η οποία υποσχέθηκε στη Γλασκώβη την κατασκευή 135 πυρηνικών αντιδραστήρων έως το 2035 για να μειώσει την εξάρτησή της από τον άνθρακα, αποτελεί το πιο εντυπωσιακό παράδειγμα. Επίσης, η Ινδία, που θέλει να διπλασιάσει την παραγωγή της μέσα σε δέκα χρόνια, αλλά και η Γαλλία (σχέδιο έξι αντιδραστήρων) και το Ηνωμένο Βασίλειο (οκτώ αντιδραστήρες) δεν μένουν εκτός του προγραμματισμού. Μια προσπάθεια που πρέπει να γενικευτεί. Σε μια έκθεση που δημοσιεύθηκε στις αρχές Ιουλίου σχετικά με τη θέση της πυρηνικής ενέργειας στην ενεργειακή μετάβαση, ο Διεθνής Οργανισμός Ενέργειας (ΙΕΑ) εκτιμά ότι αυτή πρέπει να διπλασιαστεί έως το 2050 προκειμένου να επιτευχθεί ο στόχος της ουδετερότητας του άνθρακα. Ο ίδιος ο ΙPCC (Intergovernmental Panel on Climate Change) στην τελευταία του έκθεση, θεωρεί πολύ απίθανο όλα τα παγκόσμια συστήματα ηλεκτρικής ενέργειας χαμηλών εκπομπών άνθρακα να βασίζονται σε προμήθεια αποκλειστικά από ανανεώσιμες πηγές.

Συμπερασματικά, η πυρηνική ενέργεια είναι μια από τις ενέργειες που εκπέμπουν λιγότερα αέρια θερμοκηπίου (GHG) στον κόσμο, με εκπομπές CO2 συγκρίσιμες με την αιολική ενέργεια και 4 φορές χαμηλότερες από την ηλιακή ενέργεια. Εκτός από το ότι είναι χαμηλής περιεκτικότητας σε άνθρακα, η πυρηνική ενέργεια είναι μια ελεγχόμενη ενέργεια, ικανή να προσαρμόζεται στις διακυμάνεις της ζήτησης ηλεκτρικής ενέργειας και να παρέχει ηλεκτρική ενέργεια συνεχώς όλο το χρόνο. Σύμφωνα με τον IAEA, επί του παρόντος μελετώνται περισσότερα από 70 μοντέλα που διανέμονται σε 17 χώρες, με την ιδέα της γενίκευσης έως το 2030. Η αγορά που θα μοιραστεί υπολογίζεται σε έως και 300 δισεκατομμύρια δολάρια ετησίως έως το 2040. Η χρήση της πυρηνικής ενέργειας ως μέσο ενεργειακής κυριαρχίας εντός των συνόρων ή ως εργαλείο διεθνούς πολιτικής στο εξωτερικό είναι πιο επίκαιρη από ποτέ. Παράλληλα με τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, η πυρηνική ενέργεια αποσπά ένα καλό μερίδιο από τις τεράστιες επιδοτήσεις που προβλέπονται στο σχέδιο για το κλίμα και την υγεία που μόλις ψηφίστηκε στις ΗΠΑ.

Καθηγητής Κωνσταντίνος Ζοπουνίδης,

Ακαδημαϊκός, Βασιλική Ακαδημία Οικονομικών & Χρηματοοικονομικών,

Βασιλική Ευρωπαϊκή Ακαδημία των Διδακτόρων, Επίτιμος Δρ. ΑΠΘ,

Πολυτεχνείο Κρήτης & Audencia Business School, France

CIHEAM – International Center for Advanced Mediterranean Agronomic Studies, France, Greece