Νουριέλ Ρουμπινί: Η στασιμοπληθωριστική κρίση χρέους είναι εδώ

Project Syndicate

Εδώ και έναν χρόνο, υποστηρίζω ότι η αύξηση του πληθωρισμού θα ήταν επίμονη, ότι οι αιτίες της περιλαμβάνουν όχι μόνο κακές πολιτικές αλλά και αρνητικούς κλυδωνισμούς προσφοράς και ότι η προσπάθεια των κεντρικών τραπεζών να τον καταπολεμήσουν θα προκαλούσε απότομη οικονομική προσγείωση. Προειδοποίησα επίσης, ότι όταν έρθει η ύφεση,  θα είναι σοβαρή και παρατεταμένη, με εκτεταμένη οικονομική δυσπραγία και κρίσεις χρέους . Παρά την επιθετική (γερακίσια) ρητορική τους, οι κεντρικοί τραπεζίτες, παγιδευμένοι σε μια παγίδα χρέους, μπορεί να υποχωρήσουν και να συμβιβαστούν με πληθωρισμό πάνω από τον στόχο. Κάθε χαρτοφυλάκιο υψηλού ρίσκου μετοχών και λιγότερο επικίνδυνων ομολόγων σταθερού εισοδήματος θα χάσει χρήματα από τα ομόλογα, λόγω του υψηλότερου πληθωρισμού και των προσδοκιών για τον πληθωρισμό.

Διαβάστε επίσης – Ρουμπινί: Δυσοίωνες οι προβλέψεις του Dr. Doom για την αμερικανική οικονομία και το χρηματιστήριο

Πώς στοιχειοθετούνται αυτές οι προβλέψεις; Πρώτον, η «ομάδα του προσωρινού» (σ.σ. που υποστήριζε ότι ο πληθωρισμός είναι προσωρινό) έχασε σαφώς από την «ομάδα του επίμονου» στη συζήτηση για τον πληθωρισμό. Εκτός από τις υπερβολικά χαλαρές νομισματικές, δημοσιονομικές και πιστωτικές πολιτικές, τα αρνητικά σοκ στην προσφορά προκάλεσαν επιτάχυνση της αύξησης των τιμών. Τα lockdown COVID-19 οδήγησαν σε συμφόρηση στον εφοδιασμό, συμπεριλαμβανομένου του εργατικού δυναμικού. Η πολιτική «μηδενικής COVID» της Κίνας δημιούργησε ακόμη περισσότερα προβλήματα στις παγκόσμιες αλυσίδες εφοδιασμού. Η εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία προκάλεσε σοκ στις αγορές ενέργειας και άλλων εμπορευμάτων. Και το ευρύτερο καθεστώς κυρώσεων – κυρίως η «εργαλειοποίηση» του δολαρίου ΗΠΑ και άλλων νομισμάτων – έχει πλήξει περαιτέρω την παγκόσμια οικονομία, με την «υποστηρίξη φίλων» και τους περιορισμούς στο εμπόριο, αλλά και τη μετανάστευση να επιταχύνουν την τάση προς την αποπαγκοσμιοποίηση.

Διαβάστε επίσης – Ρουμπινί: Από τη μετριοπάθεια στον στασιμοπληθωρισμό

Όλοι πλέον αναγνωρίζουν ότι αυτά τα επίμονα αρνητικά σοκ προσφοράς έχουν επιβαρύνει τον πληθωρισμό και η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα, η Τράπεζα της Αγγλίας και η Ομοσπονδιακή Τράπεζα των ΗΠΑ έχουν αρχίσει να αναγνωρίζουν ότι μια ήπια προσγείωση θα είναι εξαιρετικά δύσκολο να επιτευχθεί. Ο πρόεδρος της Fed Τζερόμ Πάουελ μιλά τώρα για μια « ήπια προσγείωση»  με τουλάχιστον «λίγο πόνο». Εν τω μεταξύ, οικονομολόγοι και αναλυτές έχουν αρχίσει να μιλούν για το σενάριο απότομη προσγείωσης.

Είναι πολύ πιο δύσκολο να επιτευχθεί μια ήπια προσγείωση υπό συνθήκες στασιμοπληθωριστικών αρνητικών κλυδωνισμών προσφοράς από ό,τι όταν η οικονομία υπερθερμαίνεται λόγω υπερβολικής ζήτησης. Από τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, δεν υπήρξε ποτέ περίπτωση η Fed να επιτύχει ήπια προσγείωση με πληθωρισμό πάνω από 5% (σήμερα είναι πάνω από 8% ) και ανεργία κάτω από 5% (σήμερα είναι 3,7% ). Και αν μια βίαιη προσγείωση είναι η βάση για τις Ηνωμένες Πολιτείες, είναι ακόμη πιο πιθανή για την Ευρώπη, λόγω του ρωσικού ενεργειακού σοκ, της επιβράδυνσης της Κίνας, αλλά και της καθυστέρησης της ΕΚΤ στην αύξηση των επιτοκίων σε σχέση με τη Fed.

Είμαστε ήδη σε ύφεση; Όχι ακόμα, αλλά οι ΗΠΑ ανέφεραν αρνητική ανάπτυξη το πρώτο εξάμηνο του έτους και οι περισσότεροι δείκτες οικονομικής δραστηριότητας στις προηγμένες οικονομίες που κοιτάζουν προς το μέλλον δείχνουν απότομη επιβράδυνση, που θα επιδεινωθεί ακόμη περισσότερο με τη σύσφιξη της νομισματικής πολιτικής. Μια απότομη προσγείωση μέχρι το τέλος του έτους θα πρέπει να θεωρείται ως το βασικό σενάριο.

Ενώ πολλοί άλλοι αναλυτές συμφωνούν, φαίνεται να πιστεύουν ότι η επερχόμενη ύφεση θα είναι σύντομη και ρηχή, ενώ έχω προειδοποιήσει ενάντια σε μια τέτοια σχετική αισιοδοξία, τονίζοντας τον κίνδυνο μιας σοβαρής και παρατεταμένης στασιμοπληθωριστικής κρίσης χρέους . Και τώρα, η τελευταία δυσχέρεια στις χρηματοπιστωτικές αγορές – συμπεριλαμβανομένων των αγορών ομολόγων και πιστώσεων – ενίσχυσε την άποψή μου ότι οι προσπάθειες των κεντρικών τραπεζών να επαναφέρουν τον πληθωρισμό στους στόχους θα προκαλέσουν τόσο οικονομικό όσο και χρηματοπιστωτικό κραχ.

Έχω επίσης υποστηρίξει εδώ και καιρό ότι οι κεντρικές τράπεζες, ανεξάρτητα από την επιθετική  τους ρητορική, θα αισθανθούν τεράστια πίεση να αντιστρέψουν τη πολιτική σύσφιξης μόλις επιβεβαιωθεί το σενάριο μιας σκληρής οικονομικής προσγείωσης και ενός χρηματοπιστωτικού κραχ. Τα πρώτα σημάδια είναι ήδη ορατά στο Ηνωμένο Βασίλειο. Αντιμέτωπη με την αντίδραση της αγοράς στο απερίσκεπτο δημοσιονομικό κίνητρο της νέας κυβέρνησης, η BOE ξεκίνησε ένα πρόγραμμα έκτακτης ποσοτικής χαλάρωσης (QE) για την αγορά κρατικών ομολόγων (οι αποδόσεις των οποίων έχουν αυξηθεί).

Η νομισματική πολιτική υπόκειται όλο και περισσότερο στη δημοσιονομική δέσμευση. Υπενθυμίζεται ότι παρόμοια ανάκαμψη σημειώθηκε το πρώτο τρίμηνο του 2019, όταν η Fed σταμάτησε το πρόγραμμα ποσοτικής σύσφιξης (QT) και άρχισε να επιδιώκει έναν συνδυασμό περικοπών QE και μειώσεις πολιτικής – αφού προηγουμένως σηματοδοτούσε συνεχείς αυξήσεις επιτοκίων και QT – στο πρώτο σημάδι ήπιων οικονομικών πιέσεων και επιβράδυνσης της ανάπτυξης. Οι κεντρικές τράπεζες θα μιλήσουν αυστηρά, αλλά υπάρχει καλός λόγος να αμφιβάλλουμε για την προθυμία τους να κάνουν «ό,τι χρειάζεται» για να επαναφέρουν τον πληθωρισμό στο ρυθμό στόχο του σε έναν κόσμο υπερβολικού χρέους με κινδύνους οικονομικής και χρηματοπιστωτικής κατάρρευσης.

Επιπλέον, υπάρχουν πρώιμες ενδείξεις ότι η «Μεγάλη Μετριοπάθεια» (Great Moderation) έδωσε τη θέση της στον Μεγάλο Στασιμοπληθωρισμό (Great Stagflation), ο οποίος θα χαρακτηριστεί από αστάθεια και μια συρροή αρνητικών κραδασμών προσφοράς σε αργή κίνηση. Εκτός από τις διαταραχές που αναφέρθηκαν παραπάνω, αυτές οι κρίσεις θα μπορούσαν να περιλαμβάνουν τη γήρανση της κοινωνίας σε πολλές βασικές οικονομίες (πρόβλημα που επιδεινώνεται από τους περιορισμούς της μετανάστευσης), μια σινο-αμερικανική κρίση, μια « γεωπολιτική ύφεση », νέες παραλλαγές της COVID-19 και νέα κρούσματα, όπως η ευλογιά των πιθήκων, τις ολοένα και πιο καταστροφικές συνέπειες της κλιματικής αλλαγής, τον κυβερνοπόλεμο και τις δημοσιονομικές πολιτικές για την ενίσχυση των μισθών και της εργατικής δύναμης.

Πώς επηρεάζει αυτή η κατάσταση το παραδοσιακό χαρτοφυλάκιο 60/40; Προηγουμένως υποστήριξα ότι η αρνητική συσχέτιση μεταξύ των τιμών των ομολόγων και των μετοχών θα καταρρεύσει καθώς αυξάνεται ο πληθωρισμός, και πράγματι έχει γίνει. Μεταξύ Ιανουαρίου και Ιουνίου του τρέχοντος έτους, οι αμερικανικοί (και παγκόσμιοι) δείκτες μετοχών υποχώρησαν πάνω από 20%, ενώ οι αποδόσεις των μακροπρόθεσμων ομολόγων αυξήθηκαν από 1,5% σε 3,5%, οδηγώντας σε τεράστιες απώλειες τόσο σε μετοχές όσο και σε ομόλογα (θετική συσχέτιση τιμών).

Επιπλέον, οι αποδόσεις των ομολόγων μειώθηκαν κατά τη διάρκεια του ράλι της αγοράς μεταξύ Ιουλίου και μέσα Αυγούστου (το οποίο σωστά προέβλεψα ότι θα ήταν μια νεκρή αναπήδηση), διατηρώντας έτσι τη θετική συσχέτιση τιμών. Και από τα μέσα Αυγούστου, οι μετοχές συνέχισαν την απότομη πτώση τους ενώ οι αποδόσεις των ομολόγων έχουν αυξηθεί πολύ. Καθώς ο υψηλότερος πληθωρισμός οδήγησε σε πιο αυστηρή νομισματική πολιτική, αναδύθηκε μια ισορροπημένη bear market τόσο για μετοχές όσο και για ομόλογα.

Ωστόσο, οι αμερικανικές και οι παγκόσμιες μετοχές δεν έχουν ακόμη αποτιμηθεί πλήρως, ακόμη και σε μια ήπια και σύντομη προσγείωση. Οι μετοχές θα υποχωρήσουν κατά περίπου 30% σε μια ήπια ύφεση και κατά 40% ή περισσότερο στη σοβαρή στασιμοπληθωριστική κρίση χρέους που έχω προβλέψει για την παγκόσμια οικονομία. Τα σημάδια πίεσης στις αγορές χρέους εντείνονται: τα περιθώρια κρατικών περιθωρίων και τα επιτόκια των μακροπρόθεσμων ομολόγων αυξάνονται και τα περιθώρια υψηλής απόδοσης αυξάνονται απότομα. Οι αγορές μοχλευμένων δανείων και υποχρεώσεων δανείων με εξασφάλιση κλείνουν. Οι υπερχρεωμένες επιχειρήσεις, οι σκιώδεις τράπεζες, τα νοικοκυριά, οι κυβερνήσεις και οι χώρες αντιμετωπίζουν προβλήματα χρέους. Η κρίση είναι εδώ.

Ο Nouriel Roubini, Ομότιμος Καθηγητής Οικονομικών στο Stern School of Business του Πανεπιστημίου της Νέας Υόρκης, είναι Chief Economist στην Atlas Capital Team και συγγραφέας του επερχόμενου MegaThreats: Ten Dangerous Trends That Imperil Our Future, and How to Survive Them (Little, Brown and Company, Οκτώβριος 2022).