Explainer: Γιατί το fracking δεν μπορεί να λύσει την ενεργειακή κρίση της Ευρώπης

Η Ευρώπη μαστίζεται από ενεργειακή κρίση. Πέρυσι η ΕΕ εισήγαγε το 83% του φυσικού αερίου που κατανάλωσε. Έκτοτε, ο κύριος προμηθευτής της, η Ρωσία (η οποία παρείχε περίπου το 40% αυτών των εισαγωγών) μείωσε τις παραδόσεις. Η Βρετανία παράγει το ήμισυ του φυσικού αερίου που χρησιμοποιεί, αλλά αισθάνεται επίσης τις επιπτώσεις αυτής της κρίσης. Αυτό αφήνει την Ευρώπη με ένα φλέγον δίλημμα: είτε να καταναλώσει λιγότερο αέριο είτε να αντλήσει περισσότερο από άλλες πηγές. Κάποιοι συμπεριλαμβανομένης της νέας πρωθυπουργού της Βρετανίας, Λιζ Τρας – πιστεύουν ότι η υδραυλική ρωγμάτωση, αλλιώς «fracking» θα μπορούσε να αποτελέσει μεγάλο μέρος της λύσης. Αυτή η μέθοδος εξόρυξης πετρελαίου και φυσικού αερίου είχε τεράστια επιτυχία στην Αμερική. Θα μπορούσε, άραγε, να βοηθήσει και την Ευρώπη να αυξήσει την ενεργειακή παραγωγή της;

Το παράδειγμα της Αμερικής μπορεί να αποτελέσει πηγή αισιοδοξίας. Οι αμερικανικές εταιρείες πετρελαίου και φυσικού αερίου ανέπτυξαν το fracking τη δεκαετία του 1940 ως μέσο βελτίωσης της ροής στα πηγάδια άντλησης. Η διαδικασία χρησιμοποιεί νερό, άμμο και πηκτικά μέσα για να αποσπάσει αέριο από πορώδεις γεωλογικούς σχηματισμούς, γνωστούς ως σχιστολιθικούς, από μεγάλα βάθη κάτω από την επιφάνεια της γης. Την τελευταία δεκαετία, η ευρεία εφαρμογή του fracking έχει μεταμορφώσει την ενεργειακή βιομηχανία της Αμερικής. Το μεγαλύτερο μέρος των 950 δισεκατομμυρίων κυβικών μέτρων (bcm) αερίου που παράγει η Αμερική κάθε χρόνο προέρχεται από fracking.

Αλλά οι ευρωπαϊκές χώρες θα δυσκολευτούν να παράγουν αέριο με αυτή τη μέθοδο. Πρώτον, έχουν πολύ μικρότερα αποθέματα σχιστολιθικού αερίου. Τα μεγαλύτερα αποθέματα πιστεύεται ότι βρίσκονται στην Πολωνία και τη Γαλλία, με περίπου 4.000 δισεκατομμυρίων κυβικών μέτρων (bcm) έκαστο. Ωστόσο, μετά από περαιτέρω εξερεύνηση, οι Πολωνοί εμπειρογνώμονες μείωσαν τις εκτιμήσεις για τα ανακτήσιμα, οικονομικά βιώσιμα αποθέματα της χώρας τους μεταξύ 190 και 260 δισεκατομμυρίων κυβικών μέτρων. Με τους τρέχοντες ρυθμούς κατανάλωσης, αυτό μπορεί να είναι αρκετό για να καλύψει τη ζήτηση της Πολωνίας για μια δεκαετία. Η Γαλλία, η οποία απαγόρευσε το fracking το 2011, δεν έχει εξερευνήσει σχεδόν καθόλου τα αποθέματά της. Αν και η κυβέρνησή της υπολόγισε το 2015 ότι μεταξύ 540 bcm και 1.900 bcm θα μπορούσαν να εξορυχθούν σε διάστημα τριών δεκαετιών, δεν είναι σαφές εάν αυτό θα μπορούσε να γίνει με οικονομικά επικερδείς όρους. Το λόμπι φυσικού αερίου της Γερμανίας λέει ότι θα μπορούσε να παράγει 10 δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα ετησίως – πολύ μακριά από τα 800 δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα των συνολικών αποθεμάτων που είχε πρόσφατα υπολογίσει το κρατικό γεωλογικό ινστιτούτο. Στη Βρετανία, η συνολική παραγωγή σχιστολιθικού αερίου θα μπορούσε να είναι μόλις 90-330 bcm, σύμφωνα με πρόσφατη έκθεση.

Δεύτερον, υπάρχουν οικονομικά και πολιτικά εμπόδια. Η επανάσταση του σχιστολιθικού αερίου της Αμερικής διευκολύνθηκε από τη σχετικά χαμηλή πυκνότητα πληθυσμού της χώρας, από το κατάλληλο νομικό και ρυθμιστικό περιβάλλον και την ικανοποιητικά ανεπτυγμένη ενεργειακή υποδομή και αλυσίδες εφοδιασμού. Η κατάσταση στην Ευρώπη είναι πολύ διαφορετική. Η πυκνότητα του πληθυσμού είναι πολύ μεγαλύτερη και η εγχώρια αντίθεση στην άντληση σχιστολιθικού αερίου είναι πιθανό να είναι πιο έντονη. Αυτό οφείλεται εν μέρει στις περιβαλλοντικές ανησυχίες, οι οποίες είναι πιο έντονες στην Ευρώπη. Το fracking μπορεί να οδηγήσει σε διαρροή μεθανίου και ρύπανση των υπόγειων υδάτων, καθώς και σε εκπομπές άνθρακα. Επιπλέον, στη Βρετανία και στις περισσότερες άλλες ευρωπαϊκές χώρες, τα δικαιώματα υπόγειων ορυκτών ανήκουν στην κυβέρνηση και όχι, όπως στην Αμερική, στον ντόπιο γαιοκτήμονα. Ως εκ τούτου, οι Ευρωπαίοι γαιοκτήμονες δεν θα επωφεληθούν άμεσα από την εκρηκτική άνοδο του fracking, όπως οι Αμερικανοί.

Τέτοιοι παράγοντες εξηγούν γιατί στην Ευρώπη το fracking έχει ελάχιστους θιασώτες και πολλούς εχθρούς. Παρά τον ενθουσιασμό της κυρίας Τρας και πολλών ψηφοφόρων του Συντηρητικού Κόμματος, οι περισσότεροι Βρετανοί είναι εναντίον του (βλ. διάγραμμα). Στη Γαλλία, κανένα από τα  μεγάλα πολιτικά κόμματα δεν θέλει να αναιρέσει την απαγόρευση του fracking. Οι Γερμανοί νομοθέτες έχουν κάνει το fracking σχεδόν αδύνατο – και δεν υπάρχει σοβαρό πολιτικό ενδιαφέρον για επανεξέταση του θέματος. Επιπλέον, ακόμη και αν μπορούσαν να ξεπεραστούν τέτοια εμπόδια, η πρόοδος προς αυτή τη κατεύθυνση θα παρέμενε δύσκολη. Οι ευρωπαϊκές χώρες δεν διαθέτουν τη βαθιά βιομηχανική βάση, συμπεριλαμβανομένων των εταιρειών γεωτρήσεων και των αγωγών, που επέτρεψαν την αμερικανική άνθηση.

Για την παραγωγή σημαντικών ποσοτήτων ευρωπαϊκού αερίου με fracking θα χρειαζόταν πιθανώς τουλάχιστον τρία χρόνια. Ίσως να άξιζε να το επιδιώξουμε. Αλλά από μόνο του, δεν αποτελεί απάντηση στην τρέχουσα κρίση της Ευρώπης.