Mποντ, Τζέμης Μποντ

Κάθε μεγάλη «στραβή» στη χώρα μας φέρνει στην επιφάνεια ελλείψεις, αποκαλύπτει σαθρά θεμέλια, απουσία στοχοθεσίας και σοβαρά θεσμικά κενά. Συνήθως ακολουθείται από βαρύγδουπες εξαγγελίες περί εκ βάθρων αλλαγών, διανθισμένες με πολλά «ανά»: Ανα-διάρθρωση, ανα-σύσταση, ανα-διοργάνωση, ανα-συγκρότηση. Λαμβάνονται αποφάσεις εν θερμώ και εκπονούνται οραματικά σχέδια που βασίζονται συνήθως σε αντιγραφή ή συρραφή ξένων συνταγών και τα οποία δεν υλοποιούνται σχεδόν ποτέ.

Όπως αποδεικνύεται στην πράξη, η υπεραντίδραση, που συμπυκνώνεται στο κλισέ «όλα από το μηδέν», είναι αναποτελεσματική. Καταλήγουμε να κάνουμε κύκλους γύρω από το μηδέν, χωρίς να ξέρουμε πού πηγαίνουμε και τι γυρεύουμε. Οι σπασμωδικές αντιδράσεις προδίδουν ταυτόχρονα έλλειμμα εμπιστοσύνης στους υπάρχοντες θεσμούς. Πόσες φορές δεν ακούσαμε για νομοθετικές αλλαγές και θεσμικές παρεμβάσεις;

Αστοχίες και λάθη συνέβαιναν και θα συμβαίνουν παντού και πάντα. Η διαφορά είναι πως στα οργανωμένα κράτη οι κρίσεις δεν δημιουργούν την ανάγκη να ξηλωθεί όλο το πουλόβερ. Δεν προκαλούν δομικές αλλαγές, ούτε αλλάζει η φιλοσοφία και ο προσανατολισμός. Δεν έχουν λόγο «να τα δουν όλα από την αρχή». Αυτό έγινε όταν έπρεπε, βάσει συγκεκριμένου σχεδίου. Σε περιπτώσεις διαχείρισης κρίσεων, συμβαίνουν απλώς τα στοιχειώδη και αυτονόητα: Απόδοση ευθυνών, παραιτήσεις και αποπομπές, διορθωτικές κινήσεις. Στη συνέχεια, business as usual.

Στην Ελλάδα, το μέγεθος των αδυναμιών και η πίεση της κοινής γνώμης γεννούν την ανάγκη ριζικών αλλαγών «εδώ και τώρα». Προκειμένου να κατευνάσουν την οργή, που υποδαυλίζεται τεχνητά και από τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, οι πολιτικοί μας υποκύπτουν και προβαίνουν σε αλλαγές «στο πόδι». Χωρίς να έχει προηγηθεί εμβριθής ανάλυση για το τι ακριβώς πάμε να κάνουμε και γιατί. Με αποτέλεσμα να ξαναβρίσκουμε αργότερα το ίδιο πρόβλημα μπροστά μας διογκωμένο.

Μαθαίνουμε τώρα για παράδειγμα ότι θα αλλάξει το υπόδειγμα – όποιο και αν ήταν αυτό – της ΕΥΠ και ότι θα υιοθετηθεί το βρετανικό. Σύμφωνοι. Η MI5 κουβαλάει έναν μύθο και περιβάλλεται από κινηματογραφική αίγλη, αλλά με ποιο σκεπτικό και ποια κριτήρια καταλήξαμε σε αυτή την απόφαση; Ως πότε θα καταφεύγουμε στη μεταφύτευση ξένων συστημάτων; Συντρέχουν οι προϋποθέσεις για να ευδοκιμήσει στη χώρα μας ένα τέτοιο μοντέλο; Είναι ίδιες οι ανάγκες μιας χώρας όπως η Βρετανία με τις δικές μας; Τι ακριβώς θα είναι τελικά ο Ελληνας «Τζέμης Μποντ» (για να θυμηθούμε το παλιό λαϊκό άσμα);

Τέλος, υπάρχει το μίνιμουμ πολιτικής συναίνεσης; Πώς είμαστε βέβαιοι ότι η επόμενη κυβέρνηση δεν θα θελήσει να αλλάξει ξανά πρότυπο και να αντιγράψει π.χ. τη CIA ή ότι δεν θα νοσταλγήσει την KGB;