Ο ηγέτης δεν ακολουθεί, οδηγεί…

Ενα ζήτημα που δεν παύει να απασχολεί τους πολίτες όλου του κόσμου είναι η ποιότητα και οι δυνατότητες των πολιτικών τους ηγεσιών. Και είναι σίγουρο πως στην εποχή μας οι ηγεσίες απέχουν πολύ από τις προσδοκίες των πολιτών. Και ιδιαίτερα των Ευρωπαίων. Η ηγεσία οφείλει να έχει όραμα, σθένος, υπομονή κι αποφασιστικότητα. Ανεξάρτητα από τα εμπόδια και τις αντιδράσεις που ορθώνονται μπροστά της. Ηγεσίες υπέρ το δέον διαλλακτικές, αναποφάσιστες, «σιγουράντζες» και με το ένα μάτι στις δημοσκοπήσεις, ώστε οι κινήσεις τους να μη στοιχίζουν πολιτικά, είναι αναποτελεσματικές και προορισμένες να αποτύχουν. Δεν μπορώ να ξεχάσω τις απόψεις του Ντικ Ρίφλιν, τότε κεντρικού δημοσκόπου και επικεφαλής στρατηγικής του προέδρου Ρέιγκαν, που μου είχε πει: «Διεξάγουμε συνεχείς δημοσκοπήσεις με στόχο όχι να διαμορφώνει με βάση αυτές την πολιτική του ο πρόεδρος. Σκοπός είναι να χρησιμοποιεί τις έρευνες αυτές ο πρόεδρος, να καταλαβαίνουμε δηλαδή πώς διαμορφώνονται οι τάσεις, ώστε να οδηγεί εκεί που θέλει αυτός το έθνος»! Αντικειμενικός στόχος του ηγέτη δηλαδή δεν είναι να ακολουθεί αλλά να οδηγεί. Πόσοι καταλαβαίνουν σήμερα έτσι τις δημοσκοπήσεις και τον ρόλο του ηγέτη;

Στο μυαλό μου έρχεται ζωντανά η Μάργκαρετ Θάτσερ, που σε συνάντησή μας στο γραφείο της στην Μπελγκρέβια του Λονδίνου, κι αφού είχε παραιτηθεί από καιρό από την πρωθυπουργία και την πολιτική, μου έλεγε για την αναποφασιστικότητα της Δύσης σχετικά τότε με τη Βοσνία: «Αν ήμουν τώρα στα πράγματα θα έπιανα από το αφτί τον Κλίντον και τον Μπλερ και θα τους επέβαλα να αποφασίσουν μια κοινή επέμβαση στο Σεράγεβο. Δεν είναι δυνατό να σφαγιάζονται άνθρωποι και να παραμένουμε θεατές»! Αυτού του είδους οι παρεμβατικές και καθηλωτικές ηγεσίες έχουν πλέον εκλείψει. Γι’ αυτό βλέπουμε σε αυτά τα χάλια πλέον σήμερα τη Δύση και ιδιαίτερα την Ευρώπη.

Ο Χένρι Κίσινγκερ, πολυγραφότατος και με μυαλό κοφτερό παρά τα 99 του χρόνια, έγραψε πρόσφατα στο βιβλίο του «Leadership: Sìx Studies in World Strategy» (Ηγεσία: Εξι μελέτες για την παγκόσμια στρατηγική) πως οι ηγέτες σκέφτονται και δρουν πάνω στη διασταύρωση δύο αξόνων. Ο ένας αφορά τη σχέση του παρελθόντος με το μέλλον. Ο δεύτερος σχετίζεται με τις αξίες και τις προσδοκίες αυτών των οποίων ηγούνται. Πρέπει να ισορροπήσουν αυτά που γνωρίζουν, που υποχρεωτικά έχουν βάση στο παρελθόν, με αυτά που διαισθάνονται για το μέλλον, που από τα πράγματα είναι αβέβαια και στηρίζονται σε εκτιμήσεις. Είναι αυτή η εκτίμηση για τη μελλοντική τους πορεία που κάνει τους ηγέτες να βάζουν στόχους και να σχηματίζουν στρατηγικές.

Τα αποτελέσματα απά τα πράγματα εξαρτώνται από την ανθρώπινη ιδιοσυγκρασία, την τόλμη και το υπολογισμένο ρίσκο που καθένας έχει τη δυνατότητα αλλά και την ικανότητα να πάρει.

Ας κοιτάξουμε κοντύτερα, στην ελληνική πραγματικότητα γύρω μας, την ποιότητα των ηγεσιών που έχουμε. Επειδή οι δημοσκοπήσεις είναι ένα σχετικά καινούργιο φαινόμενο για την Ελλάδα οι ηγεσίες τείνουν είτε να τις απορρίπτουν συλλήβδην, ιδιαίτερα όταν δεν τις ευνοούν, είτε να τις βλέπουν σαν λατρευτικό αντικείμενο και τυφλά να τις ακολουθούν. Σπάνια τις βλέπουν σαν εργαλείο που θα μπορούσε να τις διευκολύνει να επηρεάσουν τον κόσμο προς μια διαφορετική κατεύθυνση. Στις περισσότερες περιπτώσεις τις βλέπουν σαν μπούσουλα για τη διαμόρφωση των δικών τους μελλοντικών επιλογών. Γι’ αυτό και βλέπουμε τόσες παταγώδεις αποτυχίες. Γιατί η κοινή γνώμη αλλάζει, σχετικά εύκολα. Οι ηγέτες όμως «τοποθετούνται» (positioned, όπως είναι ο επιστημονικός όρος) από την κοινή γνώμη κάπου. Κι αυτό δύσκολα αλλάζει. Αυτά προφανώς οι δημοσκόποι και οι αναλυτές σπάνια τα λαμβάνουν υπόψη τους. Με καταστροφικά αποτελέσματα. Ηγεσία σημαίνει ανυποχώρητη πορεία προς τα εμπρός…