ΔΝΤ: Τοξικό μείγμα ύφεσης και πληθωρισμού απειλεί την ΕΕ

Απέναντι σε ένα τοξικό μείγμα αδύναμης ανάπτυξης και υψηλού πληθωρισμού που θα μπορούσε να επιδεινωθεί, βρίσκεται η Ευρώπη αντιμετωπίζοντας τον αντίκτυπο του πολέμου στην Ουκρανία. Αυτό τονίζει ο επικεφαλής του ευρωπαϊκού τμήματος του ΔΝΤ Άλφρεντ Κάμερ, ο οποίος τίθεται υπέρ της συνέχισης της αύξησης των επιτοκίων από την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα και της αυστηροποίησης των μακροοικονομικών πολιτικών της ΕΕ για να μειώσουν τον πληθωρισμό, βοηθώντας παράλληλα τα ευάλωτα νοικοκυριά και τις βιώσιμες επιχειρήσεις να αντιμετωπίσουν την ενεργειακή κρίση.

Διατηρώντας τις τελευταίες προβλέψεις του World Economic Outlook, το ΔΝΤ εκτιμά ότι οι ανεπτυγμένες οικονομίες της Ευρώπης θα αναπτυχθούν μόλις κατά 0,6% το επόμενο έτος, ενώ οι αναδυόμενες οικονομίες (εξαιρουμένης της Τουρκίας και των χωρών της περιοχής των συγκρούσεων, Λευκορωσία, Ρωσία, Ουκρανία) θα αναπτυχθούν κατά 1,7%. Πρόκειται για υποβάθμιση των προβλέψεων του Ιουλίου για 0,7 π.μ. και 1,1 π.μ. αντίστοιχα.

Διαβάστε επίσης: Κομισιόν και ΔΝΤ συνιστούν: «Δώστε τα όλα»!

Η πρόβλεψη για ανάπτυξη και πληθωρισμό

Αυτόν τον χειμώνα, περισσότερες από τις μισές χώρες της ζώνης του ευρώ θα βιώσουν τεχνική ύφεση, που σημαίνει τουλάχιστον δύο συνεχόμενα τρίμηνα συρρίκνωσης του ΑΕΠ. Σε αυτές τις χώρες το ΑΕΠ θα μειωθεί, κατά μέσο όρο, κατά περίπου 1,5% από το ανώτατο επίπεδο. Η Κροατία, η Πολωνία και η Ρουμανία θα βιώσουν επίσης τεχνική ύφεση, με μέση μείωση της παραγωγής άνω του 3%. Το επόμενο έτος, η παραγωγή και το εισόδημα της Ευρώπης θα είναι σχεδόν μισό τρισ. ευρώ χαμηλότερα σε σύγκριση με τις προβλέψεις του ΔΝΤ προ του πολέμου – αντικατοπτρίζοντας σαφώς τις οικονομικές επιπτώσεις από τον πόλεμο.

Διαβάστε επίσης: ΔΝΤ – Γκουρενσά: «Τα χειρότερα έρχονται» για την παγκόσμια οικονομία

Και ενώ ο πληθωρισμός προβλέπεται να μειωθεί το επόμενο έτος, θα παραμείνει σημαντικά πάνω από τους στόχους της κεντρικής τράπεζας, σε περίπου 6% και 12% αντίστοιχα, στις προηγμένες και στις αναδυόμενες ευρωπαϊκές οικονομίες.

Μάλιστα, όπως επισημαίνει ο Κάμερ, η ανάπτυξη και ο πληθωρισμός θα μπορούσαν να εξελιχθούν ακόμα χειρότερα από αυτές τις ήδη δυσοίωνες προβλέψεις.

Ενεργειακή κρίση

Σε ό, τι αφορά την αντίδραση της ΕΕ στην ενεργειακή κρίση, το ΔΝΤ εκτιμά πως οι υπεύθυνοι φορείς χάραξης πολιτικής ανταποκρίθηκαν γρήγορα και δημιούργησαν επαρκή αποθέματα αερίου ενόψει της αυξημένης ζήτησης του χειμώνα για θέρμανση, αλλά προειδοποιεί ότι περαιτέρω διακοπές στον ενεργειακό εφοδιασμό θα μπορούσαν να οδηγήσουν σε μεγαλύτερο οικονομικό πλήγμα.

Τα σενάρια του ΔΝΤ δείχνουν ότι η πλήρης διακοπή των ροών ρωσικού φυσικού αερίου προς την Ευρώπη, σε συνδυασμό με έναν ιδιαιτέρως κρύο χειμώνα, θα μπορούσε να οδηγήσει σε ελλείψεις, σε δελτία για την παροχή αερίου και σε απώλειες του ΑΕΠ έως και 3% σε κεντρικές και ανατολικές οικονομίες. Επιπλέον, θα μπορούσε επίσης να οδηγήσει σε μια ακόμη περίοδο εκτίναξης του πληθωρισμού σε ολόκληρη την ήπειρο.

Υποχώρηση πληθωρισμού το 2023

Ακόμη και χωρίς νέες διαταραχές του ενεργειακού εφοδιασμού, ο πληθωρισμός θα μπορούσε να παραμείνει υψηλότερος για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα, προειδοποιεί το ΔΝΤ.

Το μεγαλύτερο μέρος της έκρηξης του πληθωρισμού μέχρι στιγμής οφείλεται στις υψηλές τιμές των βασικών εμπορευμάτων – κυρίως της ενέργειας, αλλά και των τροφίμων, ιδιαίτερα στις χώρες των Δυτικών Βαλκανίων.

Ενώ αυτές οι τιμές ενδέχεται να παραμείνουν υψηλές για κάποιο χρονικό διάστημα, υπάρχει ελπίδα ότι θα σταματήσουν να αυξάνονται και ως εκ τούτου θα συμβάλουν σε μια σταθερή πτώση του πληθωρισμού καθ’ όλη τη διάρκεια του 2023.

Κίνδυνοι για τον πληθωρισμό

Ωστόσο, η τελευταία Περιφερειακή Οικονομική Προοπτική του ΔΝΤ για την Ευρώπη δείχνει ότι η πανδημία και ο πόλεμος ενδέχεται να έχουν αλλάξει ριζικά τη διαδικασία διαμόρφωσης του πληθωρισμού, με την αύξηση του κόστους των εισροών και τις ελλείψεις εργατικού δυναμικού να συμβάλλουν ιδιαίτερα στις τελευταίες αλλεπάλληλές αυξήσεις. Αυτό υποδηλώνει ότι μπορεί να υπάρχει λιγότερη οικονομική χαλάρωση και, κατά συνέπεια, περισσότερες υποκείμενες πληθωριστικές πιέσεις, από ό,τι συνήθως πιστεύεται σε ολόκληρη την Ευρώπη.

Παράλληλα, επισημαίνεται ο παράγοντας μισθοί, καθώς, σύμφωνα με το ΔΝΤ μια πολύ πιο έντονη επιτάχυνση των μισθών θα πυροδοτούσε ανατροφοδότηση μεταξύ τιμών και μισθών.

Συνεπώς, οι ευρωπαίοι φορείς χάραξης πολιτικής βρίσκονται αντιμέτωποι με ένα τοξικό μείγμα ασθενούς ανάπτυξης και υψηλού πληθωρισμού που θα μπορούσε να επιδεινωθεί.

Με λίγα λόγια, τονίζει το ΔΝΤ, θα πρέπει να αυστηροποιήσουν τις μακροοικονομικές πολιτικές για να μειώσουν τον πληθωρισμό, βοηθώντας παράλληλα τα ευάλωτα νοικοκυριά και τις βιώσιμες επιχειρήσεις να αντιμετωπίσουν την ενεργειακή κρίση. Και, σε αυτούς τους εξαιρετικά αβέβαιους καιρούς, να είναι έτοιμοι να προσαρμόσουν τις πολιτικές προς οποιαδήποτε κατεύθυνση αναλόγως της εξέλιξης της κατάστασης. Αυτό θα εξαρτηθεί από το εάν τα νεότερα δεδομένα σηματοδοτούν υψηλότερο πληθωρισμό, μια βαθύτερη ύφεση – η οποία θα δικαιολογούσε κάποια επανεξέταση της πολιτικής – ή και τα δύο.

Σε αυτό το πλαίσιο, οι κεντρικές τράπεζες θα πρέπει να συνεχίσουν να αυξάνουν τα επιτόκια πολιτικής προς το παρόν. Τα πραγματικά επιτόκια γενικά διευκολύνουν, οι αγορές εργασίας προβλέπεται να είναι γενικά ανθεκτικές, οι προβλέψεις για τον πληθωρισμό είναι πάνω από τον στόχο και ο πληθωρισμός εξακολουθεί να διατρέχει κίνδυνο να αυξηθεί.

Απαιτείται σύσφιξη

Στις προηγμένες οικονομίες, συμπεριλαμβανομένης της ζώνης του ευρώ, πιθανότατα θα χρειαστεί αυστηρή νομισματική πολιτική το 2023, εκτός εάν η οικονομική δραστηριότητα και η απασχόληση εξασθενήσουν περισσότερο από το αναμενόμενο, μειώνοντας ουσιαστικά τις μεσοπρόθεσμες προοπτικές πληθωρισμού.

Μια αυστηρότερη στάση γενικά δικαιολογείται στις περισσότερες αναδυόμενες ευρωπαϊκές οικονομίες, όπου οι προσδοκίες για τον πληθωρισμό δεν είναι τόσο καλά εδραιωμένες, οι πιέσεις που ασκούνται από τη ζήτηση είναι ισχυρότερες και η αύξηση των ονομαστικών μισθών είναι υψηλή —συχνά διψήφια.

Η συνέχιση της αύξησης των επιτοκίων προς το παρόν είναι επίσης μια ασφαλιστική δικλείδα ασφαλείας, συμπεριλαμβανομένης της αποδέσμευσης των προσδοκιών για τον πληθωρισμό ή ενός βρόχου ανατροφοδότησης μεταξύ τιμών και μισθών, που θα απαιτούσε ακόμη πιο ισχυρές και πιο επώδυνες αντιδράσεις της κεντρικής τράπεζας.

Για παράδειγμα, στις προηγμένες ευρωπαϊκές χώρες, η ανάλυση του ΔΝΤ δείχνει ή ότι εάν οι εργαζόμενοι και οι επιχειρήσεις αρχίσουν να ορίζουν τους μισθούς με βάση τον προηγούμενο πληθωρισμό και όχι τους στόχους της κεντρικής τράπεζας – όπως συνέβαινε εν μέρει πριν από τη δεκαετία του 1990, ο πληθωρισμός θα μπορούσε να είναι σχεδόν 2% υψηλότερος στο τέλος του του χρόνου.

Εάν συμβεί αυτό, τα επιτόκια μπορεί να χρειαστεί να αυξηθούν κατά 2 ποσοστιαίες μονάδες και η παραγωγή θα μπορούσε να μειωθεί έως και 2 ποσοστιαίες μονάδες περισσότερο από ό,τι προβλέπεται επί του παρόντος.

Αντίθετα, εάν η συνολική ζήτηση μειωθεί περισσότερο από το αναμενόμενο, με αποτέλεσμα βαθύτερες υφέσεις και 2 ποσοστιαίες μονάδες μεγαλύτερη πτώση της παραγωγής, τόσο ο πληθωρισμός όσο και τα απαιτούμενα επιτόκια πολιτικής στο τέλος του επόμενου έτους θα μπορούσαν να είναι σχεδόν 1,5 ποσοστιαία μονάδα χαμηλότερα από το αναμενόμενο.

Δημοσιονομική πολιτική και μέτρα στήριξης

Η δημοσιονομική πολιτική πρέπει να εξισορροπεί τους ανταγωνιστικούς στόχους, επισημαίνει το ΔΝΤ μέσω του επικεφαλής του ευρωπαϊκού τμήματος του οργανισμού.

Το ένα είναι η ανάγκη ανασυγκρότησης του δημοσιονομικού χώρου και στήριξης της νομισματικής πολιτικής ως παράγοντα για την καταπολέμηση του πληθωρισμού. Αυτό απαιτεί να προχωρήσει η δημοσιονομική εξυγίανση το 2023 με ταχύτερους ρυθμούς σε χώρες με μικρότερο δημοσιονομικό χώρο, μεγαλύτερη ευπάθεια σε αυστηρότερες χρηματοοικονομικές συνθήκες ή ισχυρότερη κυκλική θέση. Σε αυτές τις χώρες περιλαμβάνονται οι περισσότερες αναδυόμενες ευρωπαϊκές οικονομίες.

Ωστόσο, η δημοσιονομική πολιτική πρέπει επίσης να συμβάλει στον μετριασμό του βίαιου αντίκτυπου των υψηλότερων τιμών της ενέργειας στα νοικοκυριά και στις βιώσιμες επιχειρήσεις. Αυτό σημαίνει ότι ο ρυθμός εξυγίανσης μπορεί να χρειαστεί να επιβραδυνθεί για μερικούς μήνες.

Οι υψηλότερες τιμές της ενέργειας αύξησαν το κόστος ζωής των ευρωπαϊκών νοικοκυριών κατά περίπου 7% κατά μέσο όρο φέτος, παρά τα μέτρα που ελήφθησαν για την ελάφρυνση αυτής της επιβάρυνσης.

Στην πορεία, είναι σημαντικό να διατηρηθεί η προσωρινή υποστήριξη που σχετίζεται με την ενέργεια για τον περιορισμό του δημοσιονομικού κόστους και να διατηρηθούν τα μηνύματα τιμών που θα ενισχύσουν την εξοικονόμηση ενέργειας.

Σε ό, τι αφορά τις παρεμβάσεις για την αντιμετώπιση των υψηλών τιμών, μια καλύτερη επιλογή είναι η υποστήριξη των νοικοκυριών χαμηλού και μεσαίου εισοδήματος μέσω εφάπαξ εκπτώσεων στους λογαριασμούς ενέργειας.

Μια παρόμοια εναλλακτική είναι ο συνδυασμός γενικών εφάπαξ μειώσεων με πρόσθετη στήριξη για τους φτωχούς μέσω του συστήματος πρόνοιας, που χρηματοδοτείται από υψηλότερους φόρους για τα νοικοκυριά υψηλού εισοδήματος.

Μια άλλη, λιγότερο αποτελεσματική εναλλακτική είναι η εφαρμογή υψηλότερων τιμολογίων για υψηλότερα επίπεδα κατανάλωσης ενέργειας. Αν και μια τέτοια προσέγγιση δεν στοχεύει πλήρως στην ανακούφιση των πιο ευάλωτων, εξακολουθεί να είναι καλύτερη επιλογή από τα γενικά ανώτατα όρια τιμών.

Τέλος, η σταθερή εφαρμογή μεταρρυθμίσεων που ενισχύουν την παραγωγικότητα, ανακουφίζουν τους περιορισμούς στην προσφορά ενέργειας και στην αγορά εργασίας και διευρύνουν την οικονομική ικανότητα παραμένει απαραίτητη για την αύξηση της ανάπτυξης και τη μείωση των πιέσεων στις τιμές μεσοπρόθεσμα. Αυτό περιλαμβάνει την επιτάχυνση της εφαρμογής του πακέτου οικονομικής ανάκαμψης ύψους 800 δισεκατομμυρίων ευρώ, τoυ σχεδίου ανάκαμψης.

Η δύναμη, ο συντονισμός και η αλληλεγγύη έβγαλαν την Ευρώπη από την κρίση της COVID-19. Για άλλη μια φορά, το έργο που έχουμε μπροστά μας είναι τεράστιο, αλλά εάν οι ευρωπαίοι πολιτικοί επιστρατεύσουν το πνεύμα με το  οποίο αντιμετώπισαν την πανδημία, μπορεί να επιτευχθεί, καταλήγει ο επικεφαλής του ευρωπαϊκού τμήματος του ΔΝΤ.