Κ. Μπαγινέτας: Αλλαγή παραγωγικής κουλτούρας στον πρωτογενή μας τομέα

Ένα σημαντικό εργαλείο για την ανάπτυξη του αγροδιατροφικού τομέα της χώρας, αλλά και θωράκισης των αγροτών και κτηνοτρόφων, το οποίο δίνει βήμα στις μεγάλες και σοβαρές οικονομικές, περιβαλλοντικές και κοινωνικές προκλήσεις που αντιμετωπίζει ο πρωτογενής τομέας, αποτελεί το Στρατηγικό Σχέδιο της χώρας μας, το οποίο πρόσφατα πήρε το πράσινο φως  από την Γενική Διεύθυνση Γεωργίας της Ευρωπαϊκής Επιτροπής μετά την ολοκλήρωση των εντατικών διαπραγματεύσεων.

Για την σημασία του στρατηγικού σχεδίου της ΚΑΠ 2023-2027 στην κατεύθυνση της αλλαγής του παραγωγικού μοντέλου, την διαβούλευση τόσο στο εξωτερικό όσο και σε επίπεδο Ευρωπαϊκής Ένωσης, αλλά και για το κατά πόσο αξιοποιήσιμα είναι τα εργαλεία που παρέχει το στρατηγικό σχέδιο από τον μέσο Έλληνα αγρότη απαντά σε μια ενδιαφέρουσα συνέντευξη ο γενικός γραμματέας του υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων κ. Κωνσταντίνος Μπαγινέτας, ο οποίος συμμετείχε στην διπραγματευτική ομάδα του ΥπΑΑΤ.

Διαβάστε επίσης: ΚΑΠ: Δόθηκε το πράσινο φως στο Εθνικό Στρατηγικό Σχέδιο

«Οι παραγωγοί μας είναι οι πρωταγωνιστές στον νέο αναπτυξιακό μας σχεδιασμό και μόνο κερδισμένοι μπορεί να είναι, καθώς έχουμε προβλέψει την υποστήριξή τους σε κάθε στάδιο της μετάβασης στο νέο παραγωγικό πρότυπο που με τις μεταρρυθμίσεις μας επιδιώκουμε, ώστε κανένας να μην μείνει πίσω και όλοι να λάβουν μέρισμα από τα οφέλη και τις πρόνοιες του, χωρίς αιφνιδιασμούς, αποκλεισμούς και εξαιρέσεις», λέει χαρακτηριστικά ο κ. Μπαγινέτα αναφερόμενες στις επερχόμενες μεταβολές που θα χαρακτηρίσουν τον αγροτικό χώρο .

Διαβάστε επίσης: Συνδεδεμένες ενισχύσεις: Η λίστα με τα ποσά και τα προϊόντα

Αναλυτικά η συνέντευξη που παραχώρησε στο in.gr ο γενικός γραμματέας του υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων κ. Κωνσταντίνος Μπαγινέτας έχει ως εξής:

Το στρατηγικό σχέδιο είναι ένα διαχειριστικό εργαλείο κατανομής κονδυλίων ή θα συμβάλλει στην αλλαγή του παραγωγικού μοντέλου και με ποιόν τρόπο; Τελικά ο αγρότης θα είναι κερδισμένος ή χαμένος;

Τα Στρατηγικό Σχέδιο για την ανάπτυξη του αγροδιατροφικού μας τομέα, συνιστά την εθνική μεταρρυθμιστική πρόταση της Κυβέρνησής μας στο πλαίσιο της νέας Κοινής Αγροτικής Πολιτικής (ΚΑΠ) 2023-2027, το οποίο δίνει απαντήσεις στις μεγάλες και σοβαρές οικονομικές, περιβαλλοντικές και κοινωνικές προκλήσεις που αντιμετωπίζει ο πρωτογενής μας τομέας σε ένα περιβάλλον ιδιαίτερα ασταθές και αβέβαιο, απότοκο των αλλεπάλληλων κρίσεων που βιώνει (οικονομικές, επισιτιστικές, επιδημιολογικές, κλιματικές, ενεργειακές, επιπτώσεις του πολέμου στην Ουκρανία κλπ.).

Αξιοποιεί βεβαίως τους σημαντικότατους και πολύτιμους πόρους της ΚΑΠ ύψους 19,3 δις ευρώ, στη βάση όμως ενός ολοκληρωμένου, μεσομακροπρόθεσμου και συνεκτικού στρατηγικού σχεδιασμού που έχει στο επίκεντρο τον έλληνα παραγωγό και στοχεύει στον αναπροσανατολισμό του παραγωγικού μοντέλου της Ελληνικής Γεωργίας και Κτηνοτροφίας και όχι στη λογική μιας επιδοματικής μικροπολιτικής διαχείρισης και κατανομής κοινοτικών κονδυλίων για την βραχυπρόθεσμη εξυπηρέτηση συγκεκριμένων ομάδων συμφερόντων.

Ο σχεδιασμός μας έχει δύο βραχίονες:

• από τη μία εναρμονίζεται πλήρως με τις προτεραιότητες που υπηρετεί τόσο η νέα ΚΑΠ, όσο και η Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία μέσω των στρατηγικών της για τη Γεωργία «Από το Αγρόκτημα στο Πιάτο» και «Βιοποικιλότητα», στο πλαίσιο προώθησης των πολιτικών της Ε.Ε. για έναν περισσότερο ανθεκτικό, πράσινο και ψηφιακό αγροδιατροφικό τομέα.
• από την άλλη λαμβάνει υπόψη του τις εγγενείς αδυναμίες και προβλήματα του πρωτογενή μας τομέα, εξειδικεύοντας τις πολιτικές της νέας ΚΑΠ στη βάση των διαρθρωτικών και ιδιαίτερων χαρακτηριστικών του.

Ειδικότερα, μέσα από το Στρατηγικό μας Σχέδιο επιδιώκουμε τη θωράκιση των παραγωγών μας απέναντι στις κρίσεις που όλο και πιο συχνά και πιο βίαια πλήττουν την αγροτική επιχειρηματικότητα μέσα από συνδυασμένες εισοδηματικές και επενδυτικές παρεμβάσεις και των δύο Πυλώνων της ΚΑΠ.

Ενδεικτικά αναφέρω τις παρεμβάσεις που προβλέπουμε για:

• τη στήριξη του εισοδήματος των παραγωγών, με έμφαση στους μικρούς και μεσαίους αγρότες μας, μέσα από την σταδιακή κατάργηση των ιστορικών δικαιωμάτων έως το 2026 για τη δικαιότερη κατανομή τους και την αναδιανεμητική ενίσχυση για την άμβλυνση των επιπτώσεων της εσωτερικής σύγκλισης.
• τη στήριξη των παραγωγών συγκεκριμένων παραγωγικών κλάδων που αντιμετωπίζουν προβλήματα βιωσιμότητας και ανταγωνιστικότητας, με έμφαση στην κτηνοτροφία και τις ζωοτροφές, μέσα από τις συνδεδεμένες ενισχύσεις που ενδυναμώνουμε χρηματοδοτικά.
• τη βελτίωση της θέσης των παραγωγών μας στην αλυσίδα αξίας, μέσα από συγκεκριμένα κίνητρα για την ενθάρρυνση συμμετοχής τους σε συλλογικά σχήματα και την υλοποίηση επενδύσεων για τη μείωση του κόστους εισροών, καθώς και την ενίσχυση της εξωστρέφειας, της προστιθέμενης αξίας και της ανταγωνιστικότητας των προϊόντων τους.
• την προσέλκυση νέων ανθρώπων για απασχόληση στον πρωτογενή τομέα και εγκατάσταση στις αγροτικές μας περιοχές, μέσα από κίνητρα για επενδύσεις και διπλασιασμό του πριμ πρώτης εγκατάστασης, καθώς και  του ελάχιστου υποχρεωτικού επιπέδου στήριξης του εισοδήματός τους από 3% σε 6% επί του προϋπολογισμού της νέας ΚΑΠ.
• τη βελτίωση πρόσβασης των παραγωγών μας σε ρευστότητα, μέσα από νέα χρηματοδοτικά εργαλεία για τη χορήγηση επενδυτικών δανείων και κεφαλαίου κίνησης από το τραπεζικό σύστημα με ευνοϊκότερους όρους και διευρυμένες επιλεξιμότητες δαπανών, με επιδότηση επιτοκίου, με μεγαλύτερους χρόνους αποπληρωμής και περιορισμό των εμπράγματων εγγυήσεων.
• τη θωράκιση των παραγωγών μας απέναντι στην κλιματική κρίση και τη βελτίωση ανταπόκρισής τους στις απαιτήσεις της κοινωνίας και των καταναλωτών για ασφαλή, θρεπτικά και βιώσιμα τρόφιμα, μέσα από α) την παροχή κινήτρων για συμμετοχή τους σε φιλοπεριβαλλοντικές δράσεις και οικολογικά σχήματα, β) την ανάπτυξη νέων εργαλείων διαχείρισης κινδύνων και προστασίας της παραγωγής από φυσικές καταστροφές, καθώς και γ) επενδύσεις για την αποδοτικότερη χρήση των φυσικών πόρων, την ορθολογικότερη χρήση αγροχημικών, λιπασμάτων και αντιβιοτικών, την αποτελεσματικότερη διαχείριση των απορριμμάτων τροφίμων, την προστασία της βιοποικιλότητας καθώς και την καλή μεταχείριση των ζώων.
• την ολοκληρωμένη υποστήριξη των παραγωγών μας μέσα από α) οργανωμένες δομές παροχής συμβουλευτικών υπηρεσιών από γεωπόνους και κτηνιάτρους, καθώς και β) βιώσιμους μηχανισμούς εκπαίδευσης, κατάρτισης, συνεργασίας και δικτύωσής τους για την υιοθέτηση νέων τεχνολογιών, καινοτομιών και γεωργικών πρακτικών που θα βελτιώσουν τις οικονομικές και περιβαλλοντικές επιδόσεις των γεωργοκτηνοτροφικών τους εκμεταλλεύσεων.

Συμπερασματικά, οι παραγωγοί μας είναι οι πρωταγωνιστές στον νέο αναπτυξιακό μας σχεδιασμό και μόνο κερδισμένοι μπορεί να είναι, καθώς έχουμε προβλέψει την υποστήριξή τους σε κάθε στάδιο της μετάβασης στο νέο παραγωγικό πρότυπο που με τις μεταρρυθμίσεις μας επιδιώκουμε, ώστε κανένας να μην μείνει πίσω και όλοι να λάβουν μέρισμα από τα οφέλη και τις πρόνοιες του, χωρίς αιφνιδιασμούς, αποκλεισμούς και εξαιρέσεις.

Ποιες δυσκολίες συναντήσατε κατά την μακρά διαβούλευση, ποιοι και με ποιον τρόπο συνέβαλαν και ποια τα δικά σας συμπεράσματα από όλη αυτή την διαδρομή;

Πράγματι η διαδικασία διαβούλευσης της νέας ΚΑΠ και τους Εθνικού Στρατηγικού μας Σχεδίου, τόσο στο εσωτερικό όσο και σε επίπεδο Ευρωπαϊκής Επιτροπής, αποτέλεσε μια μακροχρόνια, εντατική και επίπονη διαδικασία, η οποία ανέδειξε αφενός το πολυσύνθετο των προκλήσεων που αντιμετωπίζει ο πρωτογενής τομέας και αφετέρου το ετερόκλιτο των αναπτυξιακών και παραγωγικών προτεραιοτήτων των διαφόρων Κρατών Μελών της Ένωσης.

Κατ΄ επέκταση οι δυσκολίες εντοπίστηκαν ως προς το σκέλος των προκλήσεων στον σαφή προσδιορισμό των αναγκών, των προτεραιοτήτων, των παρεμβάσεων, καθώς και των πόρων που απαιτούνται για την αντιμετώπισή τους, ενώ ως προς το σκέλος του ετερόκλιτου των επιδιώξεων των εταίρων μας στη σύνθεση των διαφορετικών προσεγγίσεων ώστε να ικανοποιηθούν οι βασικές εθνικές μας επιδιώξεις και συμφέροντα.

Ενδεικτικά αναφέρω ομαδοποιημένα, ορισμένα από τα ζητήματα που απασχόλησαν την εκτεταμένη δημόσια διαβούλευση του Στρατηγικού μας Σχεδίου:

• η βιωσιμότητα του αγροδιατροφικού μας τομέα υπό το πρίσμα των σοβαρών και αλλεπάλληλων κρίσεων που αντιμετωπίζει, αναζητώντας τα κατάλληλα εργαλεία για τη προστασία της παραγωγής και τη διασφάλιση ικανοποιητικών επιπέδων εισοδήματος και απασχόλησης για τους παραγωγούς μας.
• η επίτευξη των στόχων της νέας «πράσινης αρχιτεκτονικής» της ΚΑΠ, καθώς και των στόχων του πράσινου και ψηφιακού μετασχηματισμού της Γεωργίας, όπως αυτοί έχουν τεθεί από τις Στρατηγικές της Πράσινης Συμφωνίας «Από το Αγρόκτημα στο Πιάτο» και «Βιοποικιλότητα».
• η προσαρμογή στα νέα διατροφικά πρότυπα και στις απαιτήσεις των καταναλωτών, σε συνδυασμό με τη προσαρμογή στο κοινωνικό αίτημα για δίκαιη και βιώσιμη ανάπτυξη για όλους.
• η κοινωνική διάσταση της ΚΑΠ, μέσα από το ρόλο της στη στήριξη της συνολικότερης ανάπτυξης των αγροτικών περιοχών, ώστε να καταστούν ελκυστικότερες για εγκατάσταση και να ανασχεθούν οι τάσεις εγκατάλειψης και απερήμωσης της υπαίθρου.

Στη διαδικασία της διαβούλευσης υπήρξε ευρεία συμμετοχή, παρά τους περιορισμούς της πανδημίας, εξαιτίας της οποίας αξιοποιήσαμε και εναλλακτικούς τρόπους επικοινωνίας και ενημέρωσης των αγροτών μας. Ειδικότερα, πραγματοποιήσαμε α) περισσότερες από 25 εκδηλώσεις ενημέρωσης σε όλες τις Περιφέρειες της χώρας, β) διαδραστική ηλεκτρονική διαβούλευση μέσω σχετικών κειμένων αναφοράς και ερωτηματολογίου, γ) τηλεδιασκέψεις διαβούλευσης σε όλα τα στάδια προετοιμασίας του Στρατηγικού Σχεδίου, ανά γενικό και ειδικό στόχο της νέας ΚΑΠ, με όλους τους θεσμικούς – παραγωγικούς φορείς του αγροδιατροφικού τομέα, την ΕΝΠΕ και του Θεματικούς Αντιπεριφερειάρχες όλων των Περιφερειών, δ) τηλεφωνική πανελλαδική έρευνα – διαβούλευση με 1.400 παραγωγούς, στη βάση αναλυτικού ερωτηματολογίου σχετικά με τις αλλαγές και τις προκλήσεις της νέας ΚΑΠ, καθώς και ε) τακτικές συνεδρίες των διευρυμένων θεματικών ομάδων διαβούλευσης για κάθε μία από τις στρατηγικές προτεραιότητες της νέας ΚΑΠ, δηλαδή την ανταγωνιστικότητα της Γεωργίας, το περιβάλλον – κλιματική αλλαγή, καθώς και την τοπική ανάπτυξη της υπαίθρου. Επιπλέον, αναλάβαμε εστιασμένες πρωτοβουλίες επικοινωνίας και διαβούλευσης μέσω του Εθνικού Αγροτικού Δικτύου, συμμετέχοντας σε εκθέσεις και συνέδρια, ενώ διοργανώσαμε και εξειδικευμένες Ομάδες Εστίασης (Focus Groups) σε περιφερειακό επίπεδο με τη συμμετοχή επιλεγμένων Φορέων.

Τα αποτελέσματα της διαβούλευσης παρουσιάστηκαν σε Ειδική Συνεδρίαση της Επιτροπής Παραγωγής και Εμπορίου της Βουλής τον Δεκέμβριο του 2020, ενώ αντίστοιχη παρουσίαση του ολοκληρωμένου Στρατηγικού Σχεδίου πραγματοποιήθηκε και τον Δεκέμβρη του 2021. Αντίστοιχες παρουσιάσεις έγιναν και στο πλαίσιο των Επιτροπών Παρακολούθησης του Προγράμματος Αγροτικής Ανάπτυξης, όπου εκπροσωπείται το σύνολο των θεσμικών, οικονομικών, περιβαλλοντικών και κοινωνικών εταίρων του αγροτικού χώρου. Αξίζει να αναφέρουμε ότι στο πλαίσιο των εκδηλώσεων παρουσιάστηκαν και τα αποτελέσματα των μελετών που εκπόνησε η Παγκόσμια Τράπεζα για λογαριασμό του ΥΠΑΑΤ και αφορούσαν την προετοιμασία του Στρατηγικού μας Σχεδίου (διαγνωστική ανάλυση αγροδιατροφικού τομέα, ex ante αξιολόγηση, μελέτη περιβαλλοντικών επιπτώσεων, αναλογιστική μελέτη ΕΛΓΑ, κλπ.).

Συνοψίζοντας, η διαδικασία της διαβούλευσης υπήρξε καθοριστική στην κατάρτιση της εθνικής μας στρατηγικής για τον αγροδιατροφικό τομέα, αναδεικνύοντας τις παθογένειες και τα διαχρονικά προβλήματα τις ελληνικής γεωργίας και ταυτόχρονα αναζητώντας τις κατάλληλες παρεμβάσεις για την επίλυσή τους. Το σημαντικότερο αν θέλετε συμπέρασμα που προκύπτει, πρόκληση και ευκαιρία συνάμα, είναι η ανάγκη για αλλαγή παραγωγικής κουλτούρας στον πρωτογενή μας τομέα.

Η νέα ΚΑΠ με τη στρατηγική, τις δράσεις και τους πόρους της, μπορεί να υποστηρίξει τον παραγωγικό, πράσινο και ψηφιακό αναπροσανατολισμό της Γεωργίας, μόνο εάν επιμείνουμε στις απαραίτητες μεταρρυθμίσεις που απαιτούνται για την επιτυχή μετάβαση, μεταρρυθμίσεις που χρειάζονται αλλαγή νοοτροπίας και υψηλότερο βαθμό συνεργασίας και συναντίληψης, με πίστη στις δυνάμεις μας και εμπιστοσύνη στο ανθρώπινο δυναμικό μας.

Στο ενδεχόμενο που θα συνεχιστεί ή και θα ενταθεί η κρίση, ποια εργαλεία άμυνας παρέχει το στρατηγικό σχέδιο και κατά πόσο αυτά είναι αξιοποιήσιμα για τον μέσο Έλληνα αγρότη; Το στρατηγικό πλαίσιο ποιες πρόνοιες έχει γι’ αυτό και ποιο το plan B του υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων στην περίπτωση που χρειαστεί η ενεργοποίηση του;

Το Εθνικό Στρατηγικό μας Σχέδιο για τη νέα ΚΑΠ περιλαμβάνει το αποτέλεσμα μιας εντατικής προσπάθειας που ακριβώς έλαβε χώρα μέσα στις μεγάλες κρίσεις, γεγονός που επηρέασε καθοριστικά και οριζόντια τη διαβούλευσή του και κατ΄ επέκταση το περιεχόμενο των σχεδιαζόμενων παρεμβάσεών του.

Συνεπώς, στο σχεδιασμό μας έχουν ενσωματωθεί πρόνοιες για:

• τη διασφάλιση της επισιτιστικής ασφάλειας και επάρκειας της χώρας μας,
• την προστασία του γεωργικού εισοδήματος από φυσικές καταστροφές λόγω της κλιματικής αλλαγής αλλά και από ακραίες διακυμάνσεις του λόγω κρίσεων στην αγορά,
• την στήριξη της κοινωνικοοικονομικής συνοχής της υπαίθρου και την ηλικιακή ανανέωση του πρωτογενή μας τομέα ειδικά στις ορεινές, μειονεκτικές και νησιωτικές περιοχές,
• την αμεσότερη και ταχύτερη ενημέρωση, συμβουλευτική υποστήριξη, εκπαίδευση και κατάρτιση των παραγωγών μας για τις αλλαγές που συντελούνται και τους τρόπους αντιμετώπισης των σύγχρονων προκλήσεων,
• την προώθηση του συνεργατισμού ως μέσο ισχυροποίησης της θέσης των παραγωγών στην αλυσίδα αξίας με πολλαπλά οφέλη για την αντιμετώπιση των αλλεπάλληλων κρίσεων,
• τη στήριξη των παραγωγών μας μέσα από σύγχρονα χρηματοδοτικά εργαλεία που διευρύνουν την πρόσβασή τους σε ρευστότητα για την υλοποίηση επενδύσεων.

Ταυτόχρονα διασφαλίσαμε συμπληρωματικότητα και συνέργειες του Στρατηγικού μας Σχεδίου με το σύνολο των διαθέσιμων χρηματοδοτικών μέσων, ενωσιακών και εθνικών, προκειμένου να θωρακίσουμε περαιτέρω το μέσο Έλληνα παραγωγό απέναντι στις μελλοντικές κρίσεις, αξιοποιώντας τις δυνατότητες που προσφέρουν μεταξύ άλλων το Ταμείο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας, ο Αναπτυξιακός Νόμος, τα ενωσιακά προγράμματα Δίκαιης Μετάβασης, Horizon, Life, Invest-EU, τις στρατηγικές έξυπνης εξειδίκευσης των Περιφερειών, κ.λπ.

Ενδεικτικά θα ήθελα να αναφερθώ στις δυνατότητες συμπληρωματικότητας και συνεργειών του Εθνικού Στρατηγικού μας Σχεδίου με το Ταμείο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας (ΤΑΑ), μια επίσης σημαντική επιτυχία του Υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων προς αντιμετώπιση των διάφορων κρίσεων που πλήττουν το τελευταίο χρονικό διάστημα τον αγροδιατροφικό μας τομέα. Ειδικότερα μέσω του ΤΑΑ εξασφαλίσαμε πόρους της τάξης άνω των 500 εκ. ευρώ για ιδιωτικές αγροτικές επενδύσεις, συμπληρωματικά στα ήδη υφιστάμενα επενδυτικά προγράμματα του Προγράμματος Αγροτικής Ανάπτυξης, παρέχοντας έτσι μια ολοκληρωμένη εργαλειοθήκη στήριξης των παραγωγών μας.

Τέλος, αξιοποιούμε και τις δυνατότητες που μας προσφέρει το πλαίσιο για τη χορήγηση έκτακτων ενισχύσεων στήριξης μέσα από την ενεργοποίηση χρηματοδοτικών συγχρηματοδοτούμενων μέτρων, καθώς και εθνικών παρεμβάσεων κρατικών ενισχύσεων, ενώ ταυτόχρονα προωθούμε σημαντικές μεταρρυθμίσεις στο πλαίσιο λειτουργίας του ΕΛΓΑ, σε συνδυασμό με τις ήδη αναληφθείσες φορολογικές πρωτοβουλίες για τους νέους γεωργούς και τα συνεργατικά σχήματα, την επιστροφή του ΕΦΚ στο πετρέλαιο κίνησης αγροτικών οχημάτων, τη μείωση του ΦΠΑ σε λιπάσματα και ζωοτροφές, την απαλλαγή για το 2022 του τέλους επιτηδεύματος στους κατά κύριο επάγγελμα γεωργούς, τους κτηνοτρόφους και τους παράκτιους αλιείς, κλπ.