Διολίσθησε το ΣΔΙΤ για το υδροδοτικό δίκτυο της Αττικής

Σε ακύρωση του διαγωνισμού για το ΣΔΙΤ του Εξωτερικού Υδροδοτικού Συστήματος της Αττικής οδήγησε η κόκκινη κάρτα του Συμβουλίου της Επικρατείας. Σε συνέχεια σειράς αποφάσεων που έχει εκδώσει το ανώτατο ακυρωτικό Δικαστήριο της χώρας ήδη από το 2014, με τις οποίες θωρακίζεται ο δημόσιος χαρακτήρας των εταιρειών ύδρευσης, η πρόσφατη απόφαση χαρακτηρίζει την παροχή ύδρευσης ως ένα ενιαίο λειτουργικό σύστημα που ξεκινά από τις πηγές και καταλήγει στις βρύσες των καταναλωτών.

Η απόφαση καταρρίπτει την επιχειρηματολογία, που ακούστηκε το προηγούμενο διάστημα από κύκλους προσκείμενους στο υπουργείο Υποδομών και Μεταφορών, ότι είναι στρεβλή η σύνδεση του διαγωνισμού για την 20ετή συντήρηση του δικτύου με την ιδιωτικοποίηση της ΕΥΔΑΠ, καθώς ο ανάδοχος της σύμβασης δεν θα διαχειρίζεται το νερό. Η ξεκάθαρη όμως απόφαση του ΣτΕ δεν άφησε περιθώρια ερμηνειών ή θεραπείας. Για αυτό και οδήγησε στην ακύρωση συνολικά της διαδικασίας για το έργο ΣΔΙΤ, προϋπολογισμού 235 εκατ. ευρώ.

Διαβάστε επίσης: Στις αρχές Νοεμβρίου ο διαγωνισμός για τον Προαστιακό Δυτικής Αττικής

Είναι χαρακτηριστικό ότι η ομόφωνη απόφαση του Δ’ τμήματος του ΣτΕ δεν ακυρώνει μόνο τη διακήρυξη του διαγωνισμού του Υπουργείου Υποδομών και Μεταφορών, αλλά βάζει «στοπ» και στην πράξη της αρμόδιας Διϋπουργικής Επιτροπής για την καθ’ αυτή έγκριση της διενέργειας του έργου ως σύμπραξη Δημόσιου-Ιδιωτικού τομέα (ΣΔΙΤ) του Ιανουαρίου του 2021.

Ξεκίνημα με γκρίνιες

Ο διαγωνισμός για το έργο της λειτουργίας, συντήρησης, επισκευής και αποκατάστασης των εγκαταστάσεων του εξωτερικού υδροδοτικού δικτύου συλλογής, αποθήκευσης και μεταφοράς του αδιύλιστου νερού από τις πηγές μέχρι την είσοδο των μονάδων επεξεργασίας του ξεκίνησε στις 5 Νοεμβρίου 2021. Δεν έλλειψαν όμως οι γκρίνιες, καθώς η ΕΥΔΑΠ, όπως ανέφερε και σε δημόσιες τοποθετήσεις της η Διοίκηση ήδη από το 2020, ήταν έτοιμη να διεκδικήσει τον διαγωνισμό.

Πρώτο σκαλοπάτι θεωρήθηκε η επίτευξη συμφωνίας μεταξύ ΕΥΔΑΠ και Δημοσίου για το κόστος του αδιύλιστου νερού, που άνοιξε τον δρόμο για την επέκταση του δικαιώματος αποκλειστικής διάθεσης νερού ως το 2040. Βεβαίως για να ήταν η συμμετοχή αυτή εφικτή θα έπρεπε να αλλάξει ο καταστατικός νόμος της εταιρείας, ώστε αυτή να έχει τη δυνατότητα να λάβει μέρος σε ΣΔΙΤ.

Διαβάστε επίσης: Σε εξέλιξη πρόγραμμα έργων ΣΔΙΤ 4 δισ. ευρώ

Κι εκεί που η σχετική νομοθετική ρύθμιση είχε γίνει σαν το γεφύρι της Άρτας, αναμενόταν αλλά δεν ερχόταν (φάνηκε εξάλλου πως ήταν και εκτός πραγματικών προθέσεων), το αρμόδιο Υπουργείο Υποδομών και Μεταφορών προκήρυξε τον διαγωνισμό, ουσιαστικά αφήνοντας εκτός κάδρου τη μέχρι σήμερα διαχειρίστρια του συστήματος ΕΥΔΑΠ. Σημειώνεται ότι την ιδιοκτησία του εξωτερικού υδροδοτικού συστήματος (ΕΥΣ) έχει η ΕΥΔΑΠ Παγίων, η οποία μέχρι σήμερα υπογράφει σύμβαση για τη λειτουργία και συντήρησή του με την ΕΥΔΑΠ.

Ακολούθησε η προσφυγή στο ΣτΕ συλλόγων της ΕΥΔΑΠ και πολιτών «κατά της παράδοσης μέσω ΣΔΙΤ σε ιδιώτες του Εξωτερικού Υδροδοτικού Συστήματος (ΕΥΣ) της Αττικής», η οποία συζητήθηκε τον περασμένο Μάιο. Πριν ένα μήνα, ο ακυρωθείς πια διαγωνισμός μπήκε στη φάση του ανταγωνιστικού διαλόγου με δύο συμμετέχοντα σχήματα: ΓΕΚ ΤΕΡΝΑ–ΙΝΤΡΑΚΑΤ και ΑΚΤΩΡ ΠΑΡΑΧΩΡΗΣΕΙΣ-ΗΛΕΚΤΩΡ-ΑΚΤΩΡ.

Η απόφαση που έβαλε φρένο στο ΣΔΙΤ

Με την απόφαση 1886/2022 της μείζονος σύνθεσης του Δ’ Τμήματος του ΣτΕ, ξεκαθαρίζεται ότι η παροχή ύδρευσης είναι ένα ενιαίο σύστημα από τις πηγές μέχρι τις βρύσες και ότι ΕΥΔΑΠ και ΕΥΔΑΠ Παγίων «αποτελούν ενιαίο λειτουργικό σύστημα». Όπως ορίζεται δε, το ως άνω ενιαίο λειτουργικό σύστημα πληροί τους όρους του Συντάγματος, όπως αυτοί ερμηνεύθηκαν από τις αποφάσεις της Ολομέλειας του ΣτΕ 1906/2014 και 190/2022, δεδομένου ότι αφενός η Εταιρεία Παγίων ΕΥΔΑΠ αποτελεί νομικό πρόσωπο δημοσίου δικαίου και αφετέρου η ΕΥΔΑΠ ελέγχεται από το Δημόσιο δια της κατοχής της πλειοψηφίας, τουλάχιστον, του μετοχικού κεφαλαίου από αυτό.

Διαβάστε επίσης: Στο τέλος του 2023 το μετρό Θεσσαλονίκης

Εντοπίζεται, επίσης, απόκλιση και από το νομοθετικό πλαίσιο των ΣΔΙΤ (ν.3389/2005), καθώς η παραχώρηση με ΣΔΙΤ είναι επιτρεπτή μόνο για την εκτέλεση «συγκεκριμένου κάθε φορά έργου ή την παροχή συγκεκριμένης υπηρεσίας» και όχι, όπως εν προκειμένω, «για την εν γένει συντήρηση και λειτουργία του ΕΥΣ στο σύνολό του».

Κρατάει χρόνια αυτή η διαμάχη

Η συζήτηση περί ιδιωτικοποίησης του νερού έχει ξεκινήσει από το 2011 με το δεύτερο μνημόνιο. Προβλεπόταν μάλιστα τότε η αρχική μεταβίβαση μειοψηφικών πακέτων των εταιρειών ύδρευσης Αθήνας και Θεσσαλονίκης κι εν συνεχεία η πώληση επιπλέον ποσοστού σε στρατηγικό επενδυτή. Η απόφαση του 2012 για μεταβίβαση στο ΤΑΙΠΕΔ ποσοστού 34,033% της ΕΥΔΑΠ και 34,017% της ΕΥΑΘ ξεσήκωσε αντιδράσεις κι έφερε προσφυγές. Με την απόφαση 1906/2014 της Ολομέλειας του ΣτΕ, η εν λόγω πράξη της Διυπουργικής Επιτροπής Αναδιαρθρώσεων και Αποκρατικοποιήσεων ακυρώθηκε, καθώς κρίθηκε αντισυνταγματική η αποξένωση του Δημοσίου από την πλειοψηφία του μετοχικού κεφαλαίου των δύο εταιρειών, του οποίου η διατήρηση είναι αναγκαία για να μη μετατραπεί η δημόσια επιχείρηση σε ιδιωτική.

Με την πρόσφατη απόφαση 190/2022, ο έλεγχος τόσο της ΕΥΔΑΠ, όσο και την ΕΥΑΘ, με ενδιάμεσο όχημα το Υπερταμείο, κρίθηκε επίσης αντισυνταγματικός. Αν και μοναδικός μέτοχος του Υπερταμείου είναι το ελληνικό Δημόσιο, το γεγονός ότι αυτό δεν διατηρεί άμεσα τον ιδιοκτησιακό έλεγχο και τη δυνατότητα εκλογής της πλειοψηφίας των μελών του Διοικητικού Συμβουλίου κρίθηκε μη σύμφωνο με τις συνταγματικές δεσμεύσεις.

Όπως σημειώνεται στις αποφάσεις, η αποξένωση από το ελληνικό Δημόσιο μετατρέπει κατ’ουσίαν τη δημόσια επιχείρηση σε ιδιωτική, καθιστώντας αβέβαιη τη συνέχιση της παροχής προσιτών υπηρεσιών, υψηλής ποιότητας. Συνθήκη όμως που αντίκειται στις επιταγές του Συντάγματος, δεδομένου του μονοπωλιακού χαρακτήρα των υπηρεσιών, οι οποίες μάλιστα αφορούν στην παροχή ενός φυσικού αγαθού απαραίτητου για την επιβίωση.

Η ανάκτηση του ελέγχου των δύο εταιρειών από το Δημόσιο, χωρίς όμως να διαταραχθεί το χαρτοφυλάκιο του Υπερταμείου, που διαθέτει ποσοστό 50% συν μία μετοχή των ΕΥΔΑΠ και ΕΥΑΘ, επιχειρήθηκε με νομοθετική ρύθμιση στα τέλη Ιουλίου. Ουσιαστικά, το Υπερταμείο διατηρεί την εποπτεία των δύο εταιρειών ύδρευσης, όμως απαιτείται η έγκριση του Δημοσίου για να ασκήσει τα δικαιώματα ψήφου στις γενικές συνελεύσεις των δύο εταιρειών, καθώς και για να προτείνει τα προς εκλογή μέλη των ΔΣ. Ακόμη, το Υπερταμείο δεν μπορεί να απωλέσει την απόλυτη πλειοψηφία στο μετοχικό κεφάλαιο των δύο εταιρειών.