Εκτός σχεδίου δόμηση: η πελατειακή εργαλειοποίηση μίας προσχηματικής μεταρρύθμισης

Ο Δημόκριτος, ο κορυφαίος έλληνας φιλόσοφος και φυσικός (470-370 π.Χ.) λέγει: «Αγαθόν ού το μη αδικείν, αλλά το μηδέν θέλειν». Το καλό και σωστό είναι όχι μόνο να μην αδικείς, αλλά ούτε να θέλεις να αδικήσεις. Στην περίπτωση της εκτός σχεδίου δόμησης η κυβέρνηση και αδικεί και το θέλει.

Ας πάρουμε τα πράγματα με τη σειρά.

Πριν από έναν μήνα, στις 21 Σεπτεμβρίου 2022, 36 βουλευτές του ΣΥΡΙΖΑ-ΠΣ κατέθεσαν ερώτηση στην κυβέρνηση για το «πότε θα ολοκληρωθεί ο πολεοδομικός σχεδιασμός της χώρας και τι προτίθεται να κάνει η κυβέρνηση με την εκτός σχεδίου δόμηση και την προθεσμία που εκπνέει στις 9 Δεκεμβρίου 2022». Ας δούμε το σκεπτικό των ερωτώντων βουλευτών και γιατί το ζήτημα της εκτός σχεδίου δόμησης αποτελεί αντίστροφη εφαρμογή των λόγων του Δημόκριτου.

Τον Δεκέμβριο του 2020 η ΝΔ και ο τότε υπουργός Περιβάλλοντος και Ενέργειας κ. Χατζηδάκης ανακοίνωσε την κατάργηση της εκτός σχεδίου δόμησης (άρθρο 40 του Ν.4759/2020 με τίτλο «Εκσυγχρονισμός της Χωροταξικής και Πολεοδομικής Νομοθεσίας»). Με απλά λόγια, ο νόμος που θεσπίστηκε τότε όριζε ότι οι ιδιοκτήτες αγροτεμαχίων κάτω από 4 στρέμματα οφείλουν να προβούν στην έκδοση οικοδομικής άδειας εντός της επόμενης 2ετίας, ενώ σε διαφορετική περίπτωση τα περιουσιακά τους στοιχεία θα υφίσταντο μια απότομη και βίαιη υποτίμηση. Η ρύθμιση αυτή, που παρότι παρουσιάζονταν ως φιλο-περιβαλλοντική, στην πραγματικότητα αποσκοπούσε στη δημιουργία ενός κατασκευαστικού σοκ στις εκτός σχεδίου περιοχές (στην καλύτερη περίπτωση) και τη συγκέντρωση της μικροϊδιοκτησίας στη μεγάλη ιδιοκτησία (στη χειρότερη αλλά και πιθανότερη περίπτωση). Ωστόσο, απέτυχε να οδηγήσει στα επιθυμητά, για την κυβέρνηση, αποτελέσματα, δηλαδή στη μαζική έκδοση οικοδομικών αδειών. Κι έτσι σήμερα, όπως σημειώνουν οι 36 βουλευτές της αξιωματικής αντιπολίτευσης, χιλιάδες ιδιοκτήτες ακινήτων, εντός της υφιστάμενης πληθωριστικής κρίσης και σε περιβάλλον οικονομικής αβεβαιότητας, βρίσκονται αντιμέτωποί με την προοπτική της απώλειας της αξίας της περιουσίας τους.

Αποτέλεσμα της παραπάνω συνθήκης ήταν δεκάδες φορείς της κοινωνίας των πολιτών και επαγγελματικές οργανώσεις να διεκδικούν από την πολιτεία την παράταση της προθεσμίας για την έκδοση οικοδομικών αδειών για τις εκτός σχεδίου περιοχές η οποία εκπνέει στις 9 Δεκεμβρίου του 2022. Υπάρχει όμως και ένα άλλο μείζων πρόβλημα ορθής διοίκησης και νομοθέτησης και γενικότερα ευθύνης του κράτους: Η καθυστέρηση της κυβέρνησης στο ζήτημα της ολοκλήρωσης του πολεοδομικού σχεδιασμού της χώρας, που είχε ξεκινήσει πριν το 2019 για την εκπόνηση τοπικών πολεοδομικών σχεδίων (ΤΠΣ) για το σύνολο των δήμων της χώρας με εξασφαλισμένη χρηματοδότηση από την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων. Σήμερα, 3 χρόνια μετά, δεν υπάρχει ούτε καν χρονοδιάγραμμα για την υλοποίηση και ολοκλήρωσή τους.  Με την προθεσμία της 9ης Δεκεμβρίου 2022 να κρέμεται ως δαμόκλειος σπάθη πάνω απ’ τα κεφάλια εκατοντάδων χιλιάδων μικροϊδιοκτητών και τις υπηρεσίες της Πολεοδομίας να μην μπορούν αντεπεξέλθουν στην ταχεία διεκπεραίωση προεγκρίσεων κ.λπ. λόγω υποστελέχωσης, τα ερωτήματα είναι αμείλικτα:

Γιατί, δεν ολοκληρώθηκε ο πολεοδομικός σχεδιασμός της χώρας μέσα από την εκπόνηση και έγκριση νέων τοπικών πολεοδομικών σχεδίων (ΤΠΣ) για όλους τους δήμους της χώρας, ώστε εάν πράγματι η κυβέρνηση επιθυμούσε να υπάρχει οργάνωση και τάξη στην εκτός σχεδίου σήμερα δόμηση;  Πώς είναι δυνατόν η Πολιτεία να προχωρά στην απαξίωση της ιδιοκτησίας εκατοντάδων χιλιάδων πολιτών χωρίς να έχει προχωρήσει – τρία χρόνια τώρα – στην ολοκλήρωση κανενός Τοπικού Πολεοδομικού Σχεδίου σε ολόκληρη τη χώρα;

Η άποψή μου είναι ότι η κυβέρνηση τελικά θα προχωρήσει σε (προεκλογική) παράταση στο δικαίωμα έκδοσης πολεοδομικής άδειας για εκτός σχεδίου αγροτεμάχια κάτω των 4 στρεμμάτων σε περιοχές που μέχρι τον Δεκέμβριο του 2022 δεν θα έχει τεθεί σε ισχύ νέο Τοπικό Πολεοδομικό Σχέδιο. Και τούτο θα το κάνει «την ανάγκη φιλοτιμίαν ποιούμενη», αποδεικνύοντας την εξαρχής προσχηματική στάση της και εργαλειοποιώντας πελατειακά ένα μείζον κοινωνικό πρόβλημα, στο βαθμό που πλέον η αξία της περιουσίας των πολιτών εναπόκειται στις καλές προθέσεις της κυβέρνησης.

Αντιστρέφοντας τα λόγια του Δημόκριτου: Η κυβέρνηση και αδικεί, και το γνωρίζει, και το επιδιώκει.

Ο Νικόλας Φαραντούρης είναι καθηγητής της Ευρωπαϊκής Εδρας Jean Monnet στο Ευρωπαϊκό Δίκαιο και Δίκαιο της Ενέργειας και διευθυντής του διεθνούς Μεταπτυχιακού Προγράμματος MSc in Energy: Strategy, Law & Economics στο Τμήμα Διεθνών και Ευρωπαϊκών Σπουδών του Πανεπιστημίου Πειραιώς. Σύμβουλος του προέδρου ΣΥΡΙΖΑ-ΠΣ