Ευεξία και παραγωγικότητα

Όλο και περισσότεροι οργανισμοί & επιχειρήσεις αναγνωρίζουν τη σπουδαιότητα και υιοθετούν μέτρα που υπηρετούν την ισορροπία εργασίας και προσωπικής ζωής με στόχο την ενίσχυση της εργασιακής ικανοποίησης των εργαζομένων και ως αποτέλεσμα αυτής την αύξηση της παραγωγικότητας και ανταγωνιστικότητας.

Οι βίαιες αλλαγές που επέφερε η υγειονομική κρίση στο χώρο εργασίας επιτάχυνε την υιοθέτηση κάποιων αλλαγών για τις οποίες υπήρχε αναβλητικότητα και διστακτικότητα από πλευράς επιχειρήσεων και οργανισμών. Η εφαρμογή νέων τεχνολογιών όπως ψηφιοποίηση, διαδίκτυο, αλλά και η εξ αποστάσεως εργασία διαμορφώνουν ένα νέο τοπίο στο χώρο εργασίας με νέες προκλήσεις για εργαζόμενους και εργοδότες. Η πανδημία ανέδειξε επίσης συγκρούσεις αξιών που έχουν να κάνουν με ζητήματα όπως η ατομική ελευθερία, η κοινωνική ευθύνη ή η δημόσια υγεία. Το κλίμα στους χώρους εργασίας γίνεται ενίοτε τοξικό και καλούνται οι ιθύνοντες να επιδείξουν διπλωματικές αρετές για να κρατήσουν τις ομάδες τους λειτουργικές και αποδοτικές.

Διαβάστε επίσης: ΗΠΑ: Όταν ο εργαζόμενος πληρώνει για να… παραιτηθεί

Σύμφωνα με στοιχεία ερευνών οι δυσαρεστημένοι από την εργασία εργαζόμενοι έχουν σημαντικές επιπτώσεις στην υγεία τους όπως κατάθλιψη, προβλήματα ύπνου, υπερβολική ανησυχία και συναισθηματικά προβλήματα, έλλειψη συγκέντρωσης και στοχοπροσήλωσης, την ίδια στιγμή ένα μεγάλο ποσοστό εργαζομένων δηλώνουν ότι οι προϊστάμενοι τους δεν ανταποκρίνονται στις προσδοκίες τους και δεν είναι ικανοποιημένοι από τον τρόπο που αντιμετωπίζουν το θέμα της διασφάλισης ενός καλού κλίματος εργασίας που συμβάλλει στην ευεξία και παραγωγικότητα.

Για πολλούς εργαζόμενους η εξ αποστάσεως εργασία είναι μια νέα κατάσταση, διαφορετική από τη φυσική παρουσία στο γραφείο, στερείται της αλληλεπίδρασης, κοινωνικοποίησης, υπάρχει ανησυχία για την προσωπική εξέλιξη λόγω μη συμμετοχής στην καθημερινότητα και συνεπάγεται ένα διαφορετικό τρόπο αποτελεσματικής διαχείρισης του χρόνου εργασίας, δυσκολίας διαχωρισμού του εαυτού τους από την εργασία σωματικά, ψυχικά και μερικές φορές συναισθηματικά. Ο βαθμός ανισορροπίας μεταξύ επαγγελματικής και προσωπικής ζωής ενός εργαζόμενου εξαρτάται από τα προσωπικά όρια, τις προτεραιότητες, τη στάση ζωής του, την εργασιακή αντίληψη και τις δεξιότητες όπως π.χ. κακή διαχείριση χρόνου, κακό προγραμματισμό ή παντελή έλλειψη προγραμματισμού (τόσο της  καθημερινής εργασίας όσο και του ελεύθερου χρόνου), ασάφεια ή έλλειψη καθορισμού στόχων, τάση για τελειότητα (τελειομανία), χρόνια πίεση λόγω έντασης εργασιών και υψηλών απαιτήσεων ή προσδοκιών του ιδίου ή του εργοδότη, απόσπαση της προσοχής και μη εστίαση στην εργασία. Συνεπώς τίθεται το ερώτημα κατά πόσο είναι έτοιμοι να διαχειριστούν αποτελεσματικά τα θέματα αυτά;

Οι εργοδότες από τη δική τους πλευρά καλούνται να αναπτύξουν πολιτικές και ένα εργασιακό περιβάλλον που θα προάγει την ευεξία, την ασφάλεια και το ηθικό των εργαζομένων λαμβάνοντας υπόψη τη διαγενεακή επιτυχή συνύπαρξη και συνεργασία εργαζομένων με διαφορετικό αξιακό σύστημα και στάση ζωής, με διαφορετικό επίπεδο κατάρτισης και εξοικείωσης στις νέες τεχνολογίες.

Είναι πολύ πιθανό να μην μπορούν όλες (πχ. οικογενειακές και πολύ μικρές επιχειρήσεις) να ανταποκριθούν ικανοποιητικά σε όλες τις απαιτήσεις των νέων συνθηκών εργασίας. Κρίνεται όμως κρίσιμη η μέριμνα για εφαρμογή χρηστικών πρακτικών σε ατομικό, ομαδικό και επίπεδο διαδικασιών & πολιτικών, ανάλογα με τις ειδικές συνθήκες κάθε οργανισμού, αλλά και σύμφωνα με τα ειδικά προσωπικά χαρακτηριστικά των εργαζομένων.

Μέτρα ενίσχυσης ευεξίας και παραγωγικότητας

Με δεδομένες τις νέες συνθήκες στο χώρο εργασίας, τις προκλήσεις και ως αποτέλεσμα του Convid-19, οι εργοδότες θα πρέπει σε πολλές περιπτώσεις να επανασχεδιάσουν την εργασία με πιο ευφάνταστους, έξυπνους και αποτελεσματικούς τρόπους, δηλαδή το τι (περιεχόμενο), το πως (διαδικασίες) και το που (γραφείο ή σπίτι) προκειμένου να διασφαλισθεί η παραγωγικότητα και φυσικά η υγεία και ευεξία των εργαζομένων. Να σημειωθεί επίσης πως σύμφωνα με την Αμερικανική Ψυχολογική Ένωση πέντε είναι οι κύριοι παράγοντες που συμβάλλουν στην ευεξία και ευημερία των εργαζομένων: υγεία και ασφάλεια, αναγνώριση (υλική και ηθική), ισορροπία οικογενειακής και επαγγελματικής ζωής, προσωπική ανάπτυξη και εξέλιξη, εργασιακή δέσμευση και αφοσίωση. Συνεπώς, μερικά μέτρα που εκτιμάται ότι κινούνται στην κατεύθυνση αυτή είναι:

•      ευελιξία στις πολιτικές εργασίας, υβριδική εργασία και τηλεργασία, μερική απασχόληση, ωράριο εργασίας, κατανομή εργασίας, νέα πολιτική στο θέμα των απουσιών

•      εναλλαγή θέσεων εργασίας, μετακίνηση (job rotation), διεύρυνση αντικειμένου εργασίας ή ανάθεση νέων καθηκόντων και ρόλων ειδικά της μεσαίας παραγωγικής ηλικίας όταν συχνά επέρχεται ένας κορεσμός ή «τελμάτωση» λόγω της μονοτονίας, στασιμότητας και της συνοδευόμενης «αναγκαστικής ικανοποίησης» και σε ένα βαθμό «εσωτερικής παραίτησης» ως αντίδραση στην απογοήτευση της μη προσωπικής επαγγελματικής εξέλιξης, με την ανάδειξη και αξιοποίηση γνώσεων, δεξιοτήτων και ικανοτήτων που υπάρχουν αλλά παρέμειναν αναξιοποίητες

•      οργάνωση εργασίας, παραχώρηση μεγαλύτερης ευθύνης και αυτονομίας στη λήψη αποφάσεων, στενότερη συνεργασία μεταξύ των τμημάτων & τομέων, στήριξη των εργαζομένων για μια πιθανά αντιλαμβανόμενη αδικία ότι πρέπει να συνεχίσουν να εργάζονται στο γραφείο, ενώ άλλοι συνάδελφοι παραμένουν και εργάζονται από το σπίτι και είναι κοντά στις οικογένειές τους

•      επανειδίκευση και εκπαίδευση για προσαρμογή και ανταπόκριση σε νέες απαιτήσεις των θέσεων εργασίας, αλλά και πετυχημένη συνύπαρξη και συνεργασία εργαζομένων με διαφορετικά διαγενεακά, πολιτισμικά ή φυλετικά χαρακτηριστικά στο χώρο εργασίας

•      σεμινάρια με θέματα όπως αυτό-οργάνωση, διαχείριση χρόνου, εξ αποστάσεως συνεργασία και διοίκηση εργαζομένων (εικονικές ομάδες εργασίας από το σπίτι, τηλεργασία)

•      ιατρικοί έλεγχοι, εργαστήρια υγείας και διαλέξεις και υπηρεσίες ψυχολογικής συμβουλευτικής. Υποστήριξη σε ατομικό ή ομαδικό επίπεδη αντιμετώπισης του άγχους, αποτελεσματική διαχείριση και προετοιμασία για το μη αναμενόμενο, κίνδυνος πιθανής έκθεσης σε ασθένεια π.χ. επαφή με άλλους εργαζόμενους στο χώρο εργασίας ή με πελάτες και προμηθευτές, ή κατά τις μετακινήσεις. Εκτός από το φόβο της ασθένειας υπάρχει και ο φόβος της απομόνωσης από τις οικογένειές τους εάν αρρωστήσουν

•      προγράμματα φροντίδας των παιδιών των εργαζομένων, βοήθεια για διεκπεραίωση προσωπικών καθημερινών θεμάτων των εργαζομένων, υποστήριξη των νέων να κάνουν παιδιά κάτι που αποτελεί ένα άλλο σοβαρό πρόβλημα για την πατρίδα μας (δημογραφικό)

•      παροχή δυνατότητας δημιουργίας κοινωνικής λέσχης και εθελοντικών ομάδων των εργαζομένων που βοηθούν στην κοινωνική επαφή και σύσφιξη των σχέσεων των εργαζομένων, αλλά και ανάληψη δράσεων εκτός εργασίας.

Οφέλη για εργαζόμενους και εργοδότες

Είναι πιθανόν κάποια από τα μέτρα βελτίωσης της ισορροπίας επαγγελματικής και προσωπικής ζωής των εργαζομένων να συνδέονται με κόστος, όμως τα πλεονεκτήματα για εργαζόμενους και εργοδότες είναι πολλαπλά και σημαντικά:

•      οι ικανοποιημένοι εργαζόμενοι που τυγχάνουν αναγνώρισης (υλική και ηθική), ψυχολογική και συναισθηματική ικανοποίηση, είναι πιο αποτελεσματικοί, πιο παραγωγικοί και πιο δημιουργικοί, πρόθυμοι να κάνουν το «κάτι παραπάνω» και προσδώσουν προστιθέμενη αξία στο εργασιακό αποτέλεσμα

•      χαμηλότερες παραγωγικές διακυμάνσεις και αλλαγές προσωπικού

•      λιγότερες ασθένειες, απουσίες και έτσι εξοικονόμηση κόστους, λιγότερα  παράπονα και συγκρούσεις

•      βελτίωση του εργασιακού κλίματος και εργασιακών σχέσεων, χτίζουν σχέσεις εμπιστοσύνης, σημαντική συμβολή στη δέσμευση των εργαζομένων

•      οι ίδιοι οι εργαζόμενοι αποτελούν τους καλύτερους πρεσβευτές της  επιχείρησης

•      θετική επίδραση στο όνομα και τη φήμη του Οργανισμού / της Επιχείρησης (π.χ. μεγαλύτερη ελκυστικότητα ως εργοδότης), έμμεσα κατ’ επέκταση συνεισφορά στην Εταιρική Κοινωνική Υπευθυνότητα

•      αναπτύσσουν μέσω της περαιτέρω κατάρτισης και εκπαίδευσης το ομαδικό και συνεργατικό πνεύμα, την αποτελεσματική επικοινωνία και τη συνοχή της ομάδας και αποκτούν δεξιότητες για να διαχειριστούν αποτελεσματικότερα το εργασιακό άγχος και τις αλλαγές. Οι εργαζόμενοι αναπτύσσουν ψυχική ανθεκτικότητα στην αντιμετώπιση προσωπικών και επαγγελματικών κρίσεων σε ένα περιβάλλον ασφάλειας και προστασίας, τήρησης μέτρων εργονομίας και υγιεινής.

Οι επιχειρήσεις (ακόμη και οι οικογενειακές ή πολύ μικρές) που θα αξιοποιήσουν τις νέες τεχνολογίες, που θα επενδύσουν και προσαρμόσουν έγκαιρα το προσωπικό τους με ανθρωποκεντρική αντίληψη, έμφαση στην προστασία της υγείας, της ασφάλειας, στο συνδυασμό ευεξίας και υψηλής παραγωγικότητας, μακροπρόθεσμα θα δικαιωθούν και θα είναι κερδισμένες και ασφαλώς οι εργαζόμενοι, η οικονομία, η κοινωνική συνοχή και ανάπτυξη.

Δημήτρης Γρέβιας

Δρ. Εργ. & Οργ. Ψυχολογίας Πανεπιστημίου Μονάχου

Διαχείριση και Ανάπτυξη Ανθρώπινου Δυναμικού