COP27: Το στοίχημα της Αιγύπτου – Οι διασκέψεις για το κλίμα και οι στόχοι που μένουν στα χαρτιά

Με υψηλές προσδοκίες, όπως κάθε φορά, ευχολόγια και δεσμεύσεις, ηγέτες, φορείς, επιχειρηματίες και αξιωματούχοι από όλον κόσμο θα βρεθούν στο Σαρμ ελ Σέιχ της Αιγύπτου από τις 6 έως τις 18 Νοεμβρίου για την 27η Διάσκεψη για το κλίμα, COP27. Η αιγυπτιακή ατζέντα είναι πολύ φιλόδοξη. Και η φετινή συνάντηση έχει δύο σημαντικές ιδιαιτερότητες σε σχέση με άλλες χρονιές, που καθιστούν την πρόκληση ακόμα πιο σοβαρή και πιο δύσκολη…

Αφενός η «αποτυχία» από τη οποία στέφθηκε η προηγούμενη σύνοδος στη Γλασκώβη και αφετέρου τα νέα δεδομένα που έχουν προκύψει εξαιτίας της ενεργειακής κρίσης, τα οποία έχουν φέρει στο προσκήνιο τα ορυκτά καύσιμα και καθυστερούν τις επενδύσεις για την πράσινη μετάβαση.

ΦΑΚΕΛΟΣ COP27: Mπορεί να σωθεί ο πλανήτης;

Η «ατολμία» της Γλασκώβης

Αναφορικά με την COP26, στην οποία συμμετείχαν τουλάχιστον 200 χώρες, τα μηνύματα ήταν προς την σωστή κατεύθυνση, ωστόσο το κείμενο της τελικής συμφωνίας δεν ήταν αρκετά δεσμευτικό. Συνολικά οι υποσχέσεις που δόθηκαν για την διατήρηση της αύξησης της θερμοκρασίας στον 1,5 βαθμό Κελσίου σε σχέση με τα προβιομηχανικά επίπεδα δεν θεωρείται ότι επαρκούν.

Άλλωστε, ακόμα και η ανακοίνωση της Συνόδου για την κατάληξη των γεγονότων ανέφερε: «Το Κλιματικό Μονοπάτι της Γλασκώβης (Glasgow Climate Pact) δείχνει πως ο 1,5 βαθμός Κελσίου παραμένει στο οπτικό πεδίο, αλλά ο στόχος θα επιτευχθεί με συντονισμένες και άμεσες παγκόσμιες προσπάθειες.

Διαβάστε επίσης – Γκουτέρες: Καλεί σε παγκόσμια κινητοποίηση για την κλιματική αλλαγή

Ευχολόγια

Oι σύνοδοι του ΟΗΕ για το κλίμα διεξάγονται σχεδόν εδώ και 30 χρόνια και κατά τη διάρκεια αυτού του διαστήματος, οι εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα συνέχισαν να αυξάνονται. Και δεν υπήρχε πραγματικός λόγος να περιμένουμε ότι η COP26 θα πετύχαινε εκεί που είχαν αποτύχει οι προηγούμενες 25 σύνοδοι.

Τι είναι η COP27;

Κάθε χρόνο στο πλαίσιο της Σύμβασης των Ηνωμένων Εθνών για την Κλιματική Αλλαγή (UNFCCC) πραγματοποιείται μία Παγκόσμια Διάσκεψη όλων των Κρατών του κόσμου με στόχο την αναχαίτιση της κλιματικής και της περιβαλλοντικής κρίσης. Εν όψει της Παγκόσμιας Διάσκεψης των Μερών για το Κλίμα (COP27) στην Αίγυπτο τον Νοέμβριο, και εν μέσω μίας πληθώρας άλλων κρίσεων (ενέργεια, ακρίβεια, πανδημία και επισιτιστικό), ακτιβιστές, πολιτικοί και διπλωμάτες προσπαθούν να επαναφέρουν την κλιματική αλλαγή στο επίκεντρο του παγκόσμιου διαλόγου.

Στους βασικούς στόχους της διάσκεψης περιλαμβάνονται η αύξηση της παγκόσμιας φιλοδοξίας όσον αφορά τις προσπάθειες μείωσης των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου, ώστε να παραμείνει εφικτή η τήρηση των ορίων θερμοκρασίας που καθορίζονται στη συμφωνία του Παρισιού, η ενίσχυση των παγκόσμιων προσπαθειών για την προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή και τη χρηματοδότηση για το κλίμα, και η επίτευξη προόδου ως προς τη στήριξη των αναπτυσσόμενων χωρών για την αντιμετώπιση των απωλειών και των ζημιών. Τα μέρη θα ασχοληθούν επίσης με άλλα σημαντικά θέματα, όπως τα δάση και η γεωργία, η μεταφορά τεχνολογίας, οι αυτόχθονες πληθυσμοί και το φύλο.

REUTERS/Hannah McKay

Από το Ρίο στο Κιότο και μετά στο Παρίσι

Στα μέσα της δεκαετίας του 1990, οι χώρες που είχαν υπογράψει την UNFCCC συνειδητοποίησαν ότι για να μειωθούν οι εκπομπές έπρεπε να θεσπιστούν αυστηρότερες διατάξεις. Το 1997 συνήψαν το πρωτόκολλο του Κιότο, με το οποίο καθορίστηκαν για πρώτη φορά στην ιστορία νομικά δεσμευτικοί στόχοι μείωσης των εκπομπών για τις ανεπτυγμένες χώρες. Με τη συμφωνία των Παρισίων, οι χώρες ανανέωσαν τη δέσμευσή τους να αναλάβουν δράση για το κλίμα και συμφώνησαν νέους στόχους για την επιτάχυνση των προσπαθειών να περιοριστεί η υπερθέρμανση του πλανήτη.

Σύμβαση – Πλαίσιο των Η.Ε. για την Κλιματική Αλλαγή

Η Σύμβαση – Πλαίσιο των Η.Ε. για τις κλιματικές αλλαγές υπεγράφη από 154 χώρες και την Ευρωπαϊκή Ένωση τον Ιούνιο του 1992 στο Ρίο, κατά τη διάρκεια της Συνόδου Κορυφής για το Περιβάλλον και την Ανάπτυξη. Η Ελλάδα επικύρωσε την Σύμβαση με τον Νόμο 2205/1994 (ΦΕΚ 60/Α/15-4-1994).

Η σύμβαση δεν έθεσε νομικά δεσμευτικές υποχρεώσεις αλλά τις βάσεις για περαιτέρω δράση στο μέλλον. Την εποχή που επικρατούσαν πολλές αμφισβητήσεις για την επιστημονική στήριξη της ανάγκης υιοθέτησης μέτρων, η σύμβαση έθεσε τις γενικές αρχές και τη διαδικασία για τη μετέπειτα υιοθέτηση δεσμεύσεων, κυρίως μέσω των τακτικών συνόδων των Κρατών Μερών της.

Η Σύμβαση προβλέπει για όλα τα Κράτη, αναγνωρίζοντας κοινές αλλά διαφοροποιημένες υποχρεώσεις και την ύπαρξη εθνικών αναπτυξιακών προτεραιοτήτων, τα εξής:

• την ανάπτυξη, τακτική ενημέρωση και δημοσιοποίηση εθνικών απογραφών των ανθρωπογενών εκπομπών βάσει συγκρίσιμων μεθοδολογιών,
• τη δημοσίευση, αναθεώρηση και εφαρμογή εθνικών προγραμμάτων για την αντιμετώπιση των κλιματικών αλλαγών.
• την υιοθέτηση πολιτικών και μέτρων με στόχο την επαναφορά των εκπομπών των αερίων του θερμοκηπίου στα επίπεδα του έτους 1990 μέχρι το 2000 για τα Κράτη που περιλαμβάνονται στο Παράρτημα Ι της Σύμβασης (ανεπτυγμένα κράτη). Η σύμβαση δίνει τη δυνατότητα ο στόχος αυτός να επιτευχθεί από κάθε κράτος ξεχωριστά ή από κοινού με άλλα.

Διάσκεψη των Συμβαλλομένων Μερών της Σύμβασης – COP

Η Διάσκεψη των Συμβαλλομένων Μερών (Conference of the Parties – COP) είναι το «ανώτατο σώμα” (supreme body) της Σύμβασης, δηλαδή η υψηλότερη αρχή της λήψης αποφάσεων. Στη Διάσκεψη μετέχουν όλες οι χώρες που είναι συμβαλλόμενα μέρη της σύμβασης.

H COP είναι υπεύθυνη για την υιοθέτηση αποφάσεων σχετικά με την εφαρμογή και την περαιτέρω εξέλιξη της Σύμβασης. Καταγράφει την πορεία εφαρμογής της σύμβασης και εξετάζει τις δεσμεύσεις των μερών υπό το πρίσμα του στόχου της Σύμβασης, τα νέα επιστημονικά δεδομένα και την εμπειρία που αποκτήθηκε κατά την εφαρμογή πολιτικών για την αλλαγή του κλίματος.

Ένα βασικό καθήκον για την COP είναι η αναθεώρηση των εθνικών εκθέσεων και των απογραφών των εκπομπών που υποβάλλονται από τα Μέρη. Βάσει των πληροφοριών αυτών, η COP αξιολογεί τα αποτελέσματα των μέτρων που λαμβάνονται από τα μέρη και την πρόοδο που σημειώθηκε στην επίτευξη του απώτερου στόχου της Σύμβασης.

Η COP συνεδριάζει κάθε χρόνο, εφόσον τα μέρη δεν αποφασίσουν διαφορετικά, στην έδρα της Γραμματείας της Σύμβασης στη Βόννη ή σε κάποιο κράτος –μέρος που προσφέρεται να φιλοξενήσει τη σύνοδο.

Το Πρωτόκολλο του Κιότο

Το πρωτόκολλο του Κιότο στη σύμβαση-πλαίσιο των Ηνωμένων Εθνών για την αλλαγή του κλίματος (UNFCCC) εγκρίθηκε στις 11 Δεκεμβρίου 1997. Τέθηκε σε ισχύ το 2005.

Κατά την πρώτη περίοδο ανάληψης υποχρεώσεων του πρωτόκολλο του Κιότο (2008-2012), οι συμμετέχουσες χώρες δεσμεύθηκαν να μειώσουν τις οικείες εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου (GHG) κατά 5 %, κατά μέσο όρο, σε σχέση με τα επίπεδα του 1990. Η Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ) και τα κράτη μέλη της — 15 συνολικά την περίοδο εκείνη — δεσμεύθηκαν να μειώσουν τις εκπομπές κατά 8 % σε ολόκληρη την ΕΕ.

Με στόχο τη γεφύρωση του χάσματος μεταξύ της λήξης της 1ης περιόδου του πρωτοκόλλου του Κιότο το 2012 και της έναρξης της νέας παγκόσμιας συμφωνίας (της συμφωνίας των Παρισίων) το 2020, θεσπίστηκε τροποποίηση του πρωτοκόλλου του Κιότο στη διάσκεψη της Ντόχα για την κλιματική αλλαγή τον Δεκέμβριο του 2012.

Κατά τη δεύτερη περίοδο ανάληψης υποχρεώσεων (2013-2020), οι συμμετέχουσες χώρες συμφώνησαν να μειώσουν τις οικείες εκπομπές GHG κατά τουλάχιστον 18 % σε σχέση με τα επίπεδα του 1990. Η ΕΕ, τα κράτη μέλη της και η Ισλανδία συμφώνησαν να επιτύχουν στόχο μείωσης 20 %, ο οποίος θα εκπληρωθεί από κοινού.

Σύμφωνα με το πρωτόκολλο, τα συμβαλλόμενα μέρη πρέπει να εκπληρώνουν τους στόχους τους κυρίως μέσα από εθνικά μέτρα. Ωστόσο, το πρωτόκολλο τους παρείχε επίσης τρεις μηχανισμούς βασισμένους στην αγορά, ως πρόσθετους τρόπους εκπλήρωσης των στόχων τους.

Η συμφωνία των Παρισίων

Είναι η πρώτη οικουμενική, νομικά δεσμευτική παγκόσμια συμφωνία για το κλίμα. Η Συμφωνία του Παρισιού για την κλιματική αλλαγή υπογράφηκε στις 22 Απριλίου 2016 (Ημέρα της Γης) και κυρώθηκε από την Ευρωπαϊκή Ένωση στις 5 Οκτωβρίου 2016.

Η Συμφωνία του Παρισιού είναι ουσιαστικά ένα παγκόσμιο σχέδιο δράσης για τον περιορισμό της υπερθέρμανσης, και κατά συνέπεια του φαινομένου του θερμοκηπίου. Το σχέδιο αυτό, αποτελεί μέρος της σύμβασης των Ηνωμένων Εθνών για την κλιματική αλλαγή (UNFCCC).

Η συμφωνία του Παρισιού αποσκοπεί στην αποφυγή της επικίνδυνης κλιματικής αλλαγής μέσω του περιορισμού της υπερθέρμανσης του πλανήτη σε επίπεδα αρκετά κάτω από τους 2 °C πάνω από τα προβιομηχανικά επίπεδα και της συνέχισης των προσπαθειών για τον περιορισμό της αύξησης της θερμοκρασίας σε 1,5 °C πάνω από τα προβιομηχανικά επίπεδα, καθώς και στο να καταστούν οι χρηματοδοτικές ροές συμβατές με τους στόχους για το κλίμα. Η συμφωνία τέθηκε ισχύ στις 4 Νοεμβρίου 2016. Τη συμφωνία έχουν εγκρίνει 198 συμβαλλόμενα μέρη της UNFCCC, ενώ την έχουν πλέον κυρώσει 193 κράτη και η ΕΕ.

Ο στόχος περιορισμού της παγκόσμιας αύξησης της θερμοκρασίας κατά 1,5 βαθμό Κελσίου που συμφωνήθηκε στην COP21 στο Παρίσι ήδη φαίνεται άπιαστος. Περσινή έκθεση του ΟΗΕ καταδεικνύει πως οδεύουμε προς αύξηση της τάξης των 2,7 βαθμών Κελσίου ενώ αν δεν υιοθετηθούν ριζικά μέτρα για την αναχαίτιση της κλιματικής κρίσης, η αύξηση μπορεί να αγγίξει τους 4-5 βαθμούς.