IEA: Αυξήθηκε κατά 20 εκατ. ο αριθμός των ανθρώπων που δεν έχουν πρόσβαση σε ηλεκτρικό ρεύμα

Κατά σχεδόν 20 εκατομμύρια θα αυξηθεί ο αριθμός των ανθρώπων που ζουν χωρίς ηλεκτρικό ρεύμα, προσεγγίζοντας τα 775 εκατ. παγκοσμίως, σύμφωνα με τα τελευταία στοιχεία του Διεθνούς Οργανισμού Ενέργειας (ΙΕΑ), για πρώτη φορά εδώ και 20 χρόνια. Η αύξηση αφορά κυρίως την υποσαχάρια Αφρική, όπου ο αριθμός των ανθρώπων χωρίς πρόσβαση σε ηλεκτρικό ρεύμα έχει σχεδόν επανέλθει στο μέγιστο επίπεδο του 2013.

Ενεργειακή κρίση και πληθωρισμός

Η παγκόσμια ενεργειακή κρίση υπονομεύει επίσης τις προσπάθειες για την εξασφάλιση καθολικής πρόσβασης σε ασφαλή και οικονομικά προσιτή ενέργεια, ιδίως στον αναπτυσσόμενο κόσμο, όπου οι πληθυσμοί χωρίς πρόσβαση σε ηλεκτρική ενέργεια αυξάνονται και πάλι.

Διαβάστε επίσης: Ενεργειακή φτώχεια: Πώς θα την αποφύγουμε εξαιτίας του πολέμου; Είναι λύση οι προτάσεις του ΔΝΤ;

Η αύξηση των τιμών των καυσίμων και των τροφίμων πλήττει δυσανάλογα εκείνους που βρίσκονται στον αναπτυσσόμενο κόσμο. Εκτός από τον αυξανόμενο αριθμό των ανθρώπων που δεν έχουν πρόσβαση σε αξιόπιστη και οικονομικά προσιτή ενέργεια, δυστυχώς αυξάνεται και πάλι ο αριθμός των ανθρώπων που αντιμετωπίζουν χρόνια πείνα, αντιστρέφοντας την πρόοδο σε αρκετούς από τους Στόχους Βιώσιμης Ανάπτυξης των Ηνωμένων Εθνών (SDG).

Οι φτωχότερες χώρες

Σε ορισμένες χώρες που ήδη παρατηρείται αύξηση των πληθυσμών χωρίς πρόσβαση σε ηλεκτρικό, η τάση αυτή θα επιταχυνθεί,σύμφωνα με αναλυτές του ΙΕΑ, με τις μεγαλύτερες αυξήσεις να σημειώνονται στη Λαϊκή Δημοκρατία του Κονγκό και τη Μαδαγασκάρη. Ενώ μέτρια πρόοδος μπορεί να συνεχιστεί σε ορισμένες χώρες, η οποία όμως θα κινείται σε χαμηλότερο ρυθμό. Στο Μπαγκλαντές – όπου ζει σχεδόν το 10% των ατόμων χωρίς πρόσβαση σε ρεύμα στην αναπτυσσόμενη Ασία – αναμένεται επιβράδυνση το 2022, ιδίως όσον αφορά τις νέες ηλεκτρικές διασυνδέσεις. Στην υποσαχάρια Αφρική, η πρόοδος στη Μοζαμβίκη, τη Σενεγάλη και την Κένυα θα επιβραδυνθεί, αλλά δεν θα σταματήσει, ενώ στην Αιθιοπία, η αύξηση του πληθυσμού ξεπερνά και πάλι τις νέες διασυνδέσεις, αντιστρέφοντας απότομα  την ταχεία πρόοδο που σημειωνόταν πριν από την πανδημία.

Ηλεκτρικές διασυνδέσεις και λύσεις πρόσβασης εκτός δικτύου

Οι ηλεκτρικές διασυνδέσεις  αποδείχθηκαν ανθεκτικές το 2020 και το 2021, με τα έργα που βρίσκονταν σε εξέλιξη πριν από την πανδημία να ολοκληρώνονται ως επί το πλείστον. Ωστόσο, οι νέες προμήθειες έχουν επιβραδυνθεί από τότε, με πολλές επιχειρήσεις κοινής ωφέλειας να μην διαθέτουν κεφάλαια για έργα πρόσβασης στην ενέργεια, αφού έθεσαν ως προτεραιότητα την προστασία των καταναλωτών τους από την αύξηση των τιμών. Πολλές επιχειρήσεις κοινής ωφέλειας της Αφρικής βρίσκονταν ήδη σε επικίνδυνη οικονομική κατάσταση ενόψει της πανδημίας, με τις λειτουργικές απώλειες να αυξάνονται σημαντικά από τότε.

Οι λύσεις πρόσβασης εκτός δικτύου αντιμετωπίζουν ακόμη σημαντικότερα εμπόδια, με τον πληθωρισμό να πλήττει τη ζήτηση των καταναλωτών. Οι τιμές των βασικών εξαρτημάτων που χρησιμοποιούνται για την κατασκευή ηλιακών φωτοβολταϊκών μονάδων, μπαταριών και αντιστροφέων αυξάνονται απότομα, ενώ στον πληθωρισμό προστίθεται η υποτίμηση των τοπικών νομισμάτων έναντι του δολαρίου. Το κόστος των ηλιακών και υβριδικών μίνι-δικτύων έχει αυξηθεί κατά τουλάχιστον 20% το 2022 από τα προ της πανδημίας επίπεδα.

Η μέση τιμή αγοράς για ένα νέο ηλιακό οικιακό σύστημα (SHS) έχει αυξηθεί κατά περίπου 30% από το 2020, με αποτέλεσμα τα νοικοκυριά να επιλέγουν μικρότερα ή χαμηλότερης ποιότητας συστήματα. Οι πωλήσεις μεγάλων SHS το 2021 ήταν σχεδόν κατά ένα τρίτο χαμηλότερες από την κορύφωσή τους το 2019, με τις μεγαλύτερες μειώσεις να σημειώνονται στην Ανατολική Αφρική. Οι επιπτώσεις αυτές θέτουν τις επιχειρήσεις του κλάδου των συστημάτων εκτός δικτύου σε οικονομική δυσχέρεια, με την πλειοψηφία των επιχειρήσεων να δηλώνει ότι κινδυνεύει με πτώχευση τα επόμενα τρία χρόνια υπό τις παρούσες οικονομικές συνθήκες.

Υποπενδύσεις και προοπτικές

Μαζί, αυτές οι οπισθοδρομήσεις θέτουν τον κόσμο ακόμη πιο πίσω στην επίτευξη των στόχων για καθολική πρόσβαση έως το 2030, γνωστός ως  Στόχος 7 για τη Βιώσιμη Ανάπτυξη των Ηνωμένων Εθνών. Σύμφωνα με τις σημερινές πολιτικές, οι Παγκόσμιες Ενεργειακές Προοπτικές για το 2022 προβλέπουν ότι 660 εκατομμύρια άνθρωποι θα εξακολουθούν να μην έχουν πρόσβαση στην ηλεκτρική ενέργεια το 2030, το 85% αυτών ζουν στην υποσαχάρια Αφρική.

Η αντιμετώπιση της συνεχούς υποεπένδυσης για την επίτευξη καθολικής πρόσβασης θα πρέπει να αποτελέσει κεντρικό σημείο των διαπραγματεύσεων στην COP27, τονίζουν οι αναλυτές του ΙΕΑ. Δεν υπάρχει δρόμος για την επίτευξη μηδενικού ισοζυγίου χωρίς πρώτα να επιτευχθεί καθολική πρόσβαση στην ηλεκτρική ενέργεια. Όχι μόνο αποτελεί ηθική επιταγή, αλλά οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας συχνά παρέχουν την πιο οικονομικά αποδοτική επιλογή για τη σύνδεση των καταναλωτών, οι οποίοι χωρίς προσιτή ηλεκτρική ενέργεια θα συνεχίσουν να βασίζονται σε πιο βρώμικες πηγές ενέργειας για το μαγείρεμα, τη θέρμανση, τις μεταφορές και τον φωτισμό.

Σύμφωνα με εκτιμήσεις της ΙΕΑ  η επίτευξη καθολικής παγκόσμιας πρόσβασης στην ηλεκτρική ενέργεια έως το 2030 θα απαιτούσε ετήσιες επενδύσεις ύψους 30 δισεκατομμυρίων δολαρίων ΗΠΑ από τώρα έως το 2030, εκ των οποίων περίπου τα δύο τρίτα απαιτούνται στην υποσαχάρια Αφρική. Όπως τονίζεται στο Africa Energy Outlook 2022, η διεθνής στήριξη είναι απαραίτητη για την καταλυτική ώθηση των επενδύσεων, ιδίως στις σημερινές δύσκολες οικονομικές συνθήκες. Η επίτευξη αυτού του επιπέδου είναι μέσα στα πλαίσια των δυνατοτήτων της διεθνούς κοινότητας και πρέπει να αποτελεί αταλάντευτη εστίαση για τις αναπτυξιακές τράπεζες.

Η αιγυπτιακή προεδρία της COP27 έχει καταστήσει σαφές ότι η επιτάχυνση των προσπαθειών για την επίτευξη καθολικής πρόσβασης θα αποτελέσει βασικό μέρος της ατζέντας της, και ο ΙΕΑ υποστηρίζει την προεδρία καθώς δρομολογεί την Πρωτοβουλία για μια δίκαιη και προσιτή ενεργειακή μετάβαση στην Αφρική (AJAETI).