Κατανόηση και Δράση για το Κλίμα: Παιδαγωγική Προσέγγιση

Η υπερθέρμανση του πλανήτη, τα αέρια του θερμοκηπίου, η ακτινοβολία, η σύμβαση για το κλίμα, το πράσινο σύμφωνο αλλά και τα πρότυπα,… είναι μερικές από τις 30 λέξεις που προτείνει ο συγγραφέας Christian de Perthuis στο νέο του βιβλίο που κυκλοφόρησε 17 Μαίου 2022 από τον εκδοτικό οίκο De Boeck superieur.

Σε αυτό το παιδαγωγικό γλωσσάρι, πραγματοποιείται ένας απολογισμός σε μια σειρά από σύντομα κεφάλαια σχετικά με αυτές τις διαταραχές που επηρεάζουν τη ζωή μας. Ο στόχος του συγγραφέα με τα διάφορα κλιματικά σενάρια είναι να προσπαθήσει να καταλάβει τον κόσμο του αύριο με όσο το δυνατόν μεγαλύτερη επιτυχία. Το άρθρο αυτό στηρίζεται στο βιβλίο «Climat: 30 mots pur comprendre et agir».

Με το κλίμα και την κλιματική αλλαγή και μετάβαση έχουμε ασχοληθεί στο πολύ πρόσφατο παρελθόν.

Επιστημονικές βάσεις

Σύμφωνα με την εγκυκλοπαίδεια Britannica, το κλίμα ορίζεται ως τα χαρακτηριστικά της ατμόσφαιρας σε ένα συγκεκριμένο μέρος για μεγάλο χρονικό διάστημα. Οι κλιματικές μεταβλητές είναι η ηλιακή ακτινοβολία, η θερμοκρασία, η υγρασία, η βροχόπτωση, η ατμοσφαιρική πίεση και ο άνεμος.

Ο Έλληνας φιλόσοφος Αριστοτέλης ήταν ο πρώτος που χώρισε τον κόσμο μας σε πέντε κλιματικές ζώνες ανάλογα με την απόσταση από τους πόλους και τον ισημερινό. Αυτό το γεωγραφικό κριτήριο, που βασίζεται στις διαφορετικές κλίσεις της ηλιακής ακτινοβολίας που φτάνει στον πλανήτη είναι εξαιρετικά επίκαιρο.

Τα διάφορα κλίματα δεν είναι ανεξάρτητα το ένα από το άλλο. Αποτελούν μέρος ενός παγκόσμιου κλιματικού συστήματος που μπορεί να οριστεί ως όλες οι αλληλεπιδράσεις μεταξύ της ατμόσφαιρας, των ωκεανών (υδρόσφαιρα), του πάγου (κρυόσφαιρα), των πετρωμάτων (λιθόσφαιρα) και της ζωής (βιόσφαιρα).

Σύμφωνα με την 6^η έξθεση του IPCC (Intergovernmental Panel on Climate Change), υπερθέρμανση του κλίματος είναι η αύξηση της θερμοκρασίας της επιφάνειας του πλανήτη σε σχέση με μια περίοδο αναφοράς, επαρκής για την εξάλειψη των διαχρονικών διακυμάνσεων (πχ. 20 ή 30 έτη). Μια κοινή επιλογή για τη βάση αναφοράς είναι η περίοδος 1850-1900, (βλ. Κ. Ζοπουνίδης, Κλίμα: τα 5 πιθανά μελλοντικά σενάρια για την εξέλιξή του, Οικονομικός Ταχυδρόμος, 15.10.2022).

Μια επαναλαμβανόμενη δυσκολία στην ερμηνεία των κλιματικών δεδομένων είναι η υψηλή βραχυπρόθεσμη μεταβλητότητα του κλίματος. Αυτό αφορά πρωτίστως δεδομένα παγκόσμιας μέσης θερμοκρασίας επιφάνειας, για τα οποία είναι διαθέσιμα ομοιογενή σύνολα που χρονολογούνται από το 1850.

Για να εξαλειφθεί ο κίνδυνος παρερμηνείας, η IPCC εκτιμά την υπερθέρμανση του πλανήτη χρησιμοποιώντας δεκαετείς μέσους όρους. Κατά την περίοδο 2011-2020, αξολογεί τη μέση υπερθέρμανση σε 1,1 βαθμούς κελσίου σε σχέση με την προβιομηχανική εποχή (1850-1900). Τέτοια υπερθέρμανση δεν έχει αντίστοιχη στα παλαιοκλιματικά αρχεία για τουλάχιστον 2000 χρόνια.

Το αύριο;

Η υπερθέρμανση του πλανήτη δεν ήταν ομοιόμορφη κατά τον 20^ο αιώνα. Φαινόταν μάλιστα να σταματά ή ακόμα και να αντιστρέφεται μεταξύ 1950 και 1970. Από το 1970 έχει εμφανιστεί σαφώς μια ανοδική τάση. Όταν διαγράφουμε τις διακυμάνεις που προκύπτουν από τη βραχυπρόθεσμη κλιματική μεταβλητότητα, βλέπουμε ότι η υπερθέρμανση εξελίσσεται κατά 0,2 βαθμούς κελσίου ανά δεκαετία. Εάν αυτή η τάση συνεχιζόταν στο μέλλον, ο πλανήτης θα αντιμετώπιζε μια μέση υπερθέρμανση 1,8 βαθμούς κελσίου το 2050 και 2,8 βαθμούς κελσίου στο τέλος του αιώνα. Το μοντέλο της παλινδρόμησης έχει την εξίσωση y = 0,0198x + 0,1888 με συντελεστή προσδιορισμού R² = 0,9029.

Τα μοντέλα που αναπτύχθηκαν από τους κλιματολόγους δείχνουν τον αποδεδειγμένο ρόλο της ανθρώπινης δραστηριότητας στην υπερθέρμανση του πλανήτη.

Συμπερασματικά, τα βασικά οικονομικά ερωτήματα, μεταξύ της ανάπτυξης και της αποανάπτυξης, της αφθονίας και της σπανιότητας, έννοιες που η κλιματική αλλαγή οδηγεί να εξετάζονται διαφορετικά με τη νέα ρύθμιση και τα χρηματοδοτικά εργαλεία (επενδύσεις κοινωνικά υπεύθυνες, βλ. Κ. Ζοπουνίδης, Μ. Εσκαντάρ, κοινωνικά υπεύθυνη επένδυση: μέθοδοι και κριτήρια ESG, εκδόσεις Κλειδάριθμος, 2022). Τόσα πολλά θέματα των οποίων η αντιμετώπιση μπορεί μερικές φορές να κριθεί πολύ σύντομη, αλλά ποτέ επιφανειακή, για τα οποία αυτό το βιβλίο είναι το καλύτερο παιδαγωγικό εγχειρίδιο.

* Καθηγητής Κωνσταντίνος Ζοπουνίδης, Ακαδημαϊκός – Βασιλική Ακαδημία Οικονομικών & Χρηματοοικονομικών, Βασιλική Ευρωπαϊκή Ακαδημία των Διδακτόρων, Επίτιμος Δρ. ΑΠΘ, Πολυτεχνείο Κρήτης & Audencia Business School, France,  CIHEAM – International Center for Advanced Mediterranean Agronomic Studies, France, Greece

* Υποψήφια Δρ. Μαριάννα Εσκαντάρ – Μέλος του Εργαστηρίου Financial Engineering, Πολυτεχνείο Κρήτης

* Δρ. Αιμίλιος Γαλαριώτης – Καθηγητής Χρηματοοικονομικής, Αντιπρύτανης Έρευνας, Audencia Business School, France