Φθάνει η τεχνολογία για να σωθεί ο πλανήτης (;)

Οι ειδικοί φωνάζουν (για να τους ακούσουν οι κυβερνώντες) «πάρτε μέτρα τώρα για την καταπολέμηση της κλιματικής κρίσης».

Δεν νομίζω πως υπάρχει άνθρωπος πάνω στον πλανήτη Γη που θα ήθελε να μένει σε ένα μέρος που είτε κινδυνεύει να βρεθεί κάτω από τη στάθμη της θάλασσας (ως συνέπεια των επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής και του λιώσιμου των πάγων), είτε πλήττεται από την ξηρασία με ό,τι αυτό συνεπάγεται για την τροφική αλυσίδα και την επιβίωσή του, είτε, είτε, ένα σωρό είτε.

Την περασμένη Κυριακή (6 Νοεμβρίου), την ημέρα που ξεκίνησε η 27η Διάσκεψη Κορυφής για το Κλίμα (COP 27) στο Sharm el-Sheikh της Αιγύπτου, ο «ΟΤ» έθεσε ένα ερώτημα: αφού όλα αυτά τα χρόνια ξέραμε και ξέρουμε τι πρέπει να κάνουμε για την αντιμετώπιση της κλιματικής κρίσης γιατί δεν το κάναμε;

Εδώ που έχουμε φτάσει, με τη ζημιά να έχει ήδη γίνει, δεν νομίζω πως η όποια απάντηση έχει πλέον ιδιαίτερη σημασία. Το θέμα είναι από εδώ και πέρα τι πρέπει να κάνουμε, προκειμένου να περιορίσουμε τις (όποιες )επιπτώσεις της κλιματικής κρίσης.

Για το λόγο αυτό, με τη σύνοδο κορυφής για το κλίμα να είναι σε εξέλιξη, επιτρέψτε μου να θέσω και ένα 2ο ερώτημα: στο σημείο που έχουμε φθάσει σήμερα μπορεί η τεχνολογία να σώσει τον πλανήτη ή χρειαζόμαστε ριζικές αλλαγές στο υπάρχον οικονομικό και καταναλωτικό μοντέλο;

Διαβάστε επίσης: Ο ΟΗΕ παρακολουθεί τις εκπομπές μεθανίου από το Διάστημα

Η κάθε λύση/ προσέγγιση έχει τους υποστηρικτές της, και θα ήθελα να μοιραστώ μαζί σας τόσο τις δικές μου όσο και τις δικές τους σκέψεις.

Προσωπικά συμφωνώ απόλυτα με τον Συντονιστή στο Παρατηρητήριο Βιώσιμης Ανάπτυξης του Ινστιτούτου Εναλλακτικών Πολιτικών ΕΝΑ Γιάννη Ευσταθόπουλο που υποστηρίζει πως « η μάχη κατά της κλιματικής αλλαγής περνάει πρωτίστως και αναπόφευκτα μέσα από την καταπολέμηση των μεγάλων ανισοτήτων που χαρακτηρίζουν τον 21ο αιώνα όπως αναγνωρίζεται από τους ίδιους τους διεθνείς οικονομικούς οργανισμούς: εισοδηματικών, κλιματικών και περιφερειακών ανισοτήτων και μεταξύ αναπτυγμένων και αναπτυσσόμενων χωρών».

Επιστρέφω στο προαναφερόμενο ερώτημα: τεχνολογία ή ριζικές αλλαγές στο υπάρχον οικονομικό και καταναλωτικό μοντέλο θα σώσουν τον πλανήτη;

-« Η κυρίαρχη μέχρι και σήμερα αφήγηση, ότι η αγορά και η τεχνολογία μπορούν από μόνες τους να λύσουν έγκαιρα και δίκαια το κλιματικό μας πρόβλημα τελεί υπό αμφισβήτηση», μού λέει, ο οικονομολόγος και διδάκτορας Φιλοσοφίας στο King’s College/ Συντονιστής του Κέντρου Πολιτικής Θεωρίας του ΕΝΑ Δρ. Γιάννης Κουρής.

Στο σημείο αυτό να προσθέσω πως στη φαρέτρα των «υποστηρικτών» αυτής της λύσης/ προσέγγισης είναι μεταξύ άλλων, η αλλαγή καυσίμων, η αποθήκευση άνθρακα, η πυρηνική ενέργεια, η αιολική ενέργεια, η ηλιακή ενέργεια, τα καύσιμα από βιομάζα, οι φυσικές «καταβόθρες» άνθρακα (carbon sinks) κ.α.

Διαβάστε επίσης: Άνθρακας ή φτώχεια; – Πόσο πραγματικό είναι το δίλημμα;

Σαθρό θεμέλιο…

-« Η τυφλή πίστη σε μελλοντικές τεχνολογικές καινοτομίες, ενώ διατηρείται το σημερινό μοντέλο παραγωγής και κατανάλωσης και οι ακραίες κλιματικές ανισότητες, είναι σαθρό θεμέλιο για την κλιματική πολιτική”, αναφέρει ο Δρ. Γιάννης Κουρής.

Και συνεχίζει: « Το κλειδί βρίσκεται στη μείωση της κατανάλωσης και της ίσης κατανομής των φορτίων της κλιματικής κρίσης. Οι απαραίτητες τεχνολογικές καινοτομίες πρέπει να πλαισιωθούν με εναλλακτικές πολιτικές που επιβραδύνουν την κλιματική αλλαγή ενώ παράλληλα μειώνουν τις κοινωνικές ανισότητες που προκαλούνται από την κλιματική κρίση».

-Δηλαδή;

-«Να σου πω: σύμφωνα με την Οργάνωση Τροφίμων και Γεωργίας του ΟΗΕ (FAO) οι συνολικές εκπομπές από την παγκόσμια κτηνοτροφία εκτιμάται ότι είναι 7,1 Gigatonnes ισοδύναμου CΟ2 ετησίως, που συνιστά το 14,5% όλων των ανθρωπογενών εκπομπών των αερίων του θερμοκηπίου.

Διαβάστε επίσης: «Τα ορυκτά καύσιμα θα σώσουν την Αφρική από τη φτώχεια»

Μείωση της κατανάλωσης κρέατος…

» Άρα ένα θέμα που θα μπορούσαμε να δούμε είναι η μείωση της κατανάλωσης κρέατος. Εδώ, θα μπορούσε για παράδειγμα, να τεθεί θέμα αύξησης της τιμής του, κατάργηση των επιδοτήσεων για την κτηνοτροφία και αύξηση της φορολογίας στην παραγωγή. Ωστόσο, είναι προφανές ότι μια οριζόντια φορολογική επιβάρυνση θα έπληττε την εργατική και τη μεσαία τάξη δυσανάλογα.

»Στο πλαίσιο αυτό, είναι επίσης κρίσιμο να ληφθεί υπόψη ότι σε κάποιες περιοχές του κόσμου η αυξημένη κατανάλωση κρέατος συνιστά διατροφική αναγκαιότητα (πχ υποσαχάρια Αφρική και σε κάποιες περιοχές στην νοτιοανατολική Ασία) σε αντίθεση με άλλες περιοχές, όπως οι ΗΠΑ και η ΕΕ, στις οποίες η μείωση κρέατος θα είχε και οφέλη για την συλλογική υγεία.

»Η εν λόγω πολιτική θα πρέπει συνεπώς να πλαισιωθεί με αντίβαρα ισότητας που θα μετριάσουν τις ανισότητες των φορτίων της κλιματικής μετάβασης. Για παράδειγμα, θα μπορούσε να εφαρμοστούν κλιμακωτά «μερίδια» (quotas) κατανάλωσης κρέατος που θα προβλέπουν το μεγαλύτερο μερίδιο της μείωσης να το επωμιστούν τα κράτη με την υψηλότερη κατανάλωση κρέατος».

Τεχνολογική εξέλιξη το κλειδί για την κλιματική μετάβαση…

Σε πρόσφατη ανάλυση που έκανε για το Παρατηρητήριο Βιώσιμης Ανάπτυξης, ο οικονομολόγος Κωνσταντίνος Βαλσαμάκης, επισημαίνει πως η τεχνολογική εξέλιξη και η ορθολογική της χρήση είναι το κλειδί για την κλιματική μετάβαση.

Σύμφωνα με τον ίδιο, ανοίγονται νέοι ορίζοντες και επιχειρηματικές ευκαιρίες για τεχνολογικά προηγμένες λύσεις χαμηλών εκπομπών άνθρακα σε μια σειρά από τομείς που θα κληθούν να παίξουν έναν ρόλο – κλειδί για την επόμενη μέρα του πλανήτη.

Όπως λέει, στον τομέα της κτηνοτροφίας, για παράδειγμα, νέες τεχνολογίες σχεδιασμού και παραγωγής ζωοτροφών που θα περιορίζουν τις εκλύσεις αερίων από τα ζώα είναι υπό ανάπτυξη.

Διαβάστε επίσης: Τι θέλουν οι «λομπίστες» του πετρελαίου σε μια διάσκεψη για το Κλίμα

Συνθετικό κρέας…

Όπως μού επισημαίνει, η επιστημονική κοινότητα ασχολείται επίσης με το “αμφιλεγόμενο θέμα της παραγωγής συνθετικού κρέατος (κρέας κυτταροκαλλιέργειας), δηλαδή την παραγωγή κανονικού κρέατος στο εργαστήριο, με τη χρήση λίγων μόνο ζωικών κυττάρων, που μπορεί μεσοπρόθεσμα, κατά ορισμένους επιστήμονες, να αποτελέσει λύση και στο πρόβλημα της πείνας, ενώ δεν απαιτεί τεράστιες εκτάσεις γης για βοσκοτόπια, ζωικά αντιβιοτικά που επιβαρύνουν τη ζωή των ζώων (αλλά τελικά και των ανθρώπων).

Προσωπικά πάντα μιλώντας, δεν συμφωνώ καθόλου με αυτή την προσέγγιση. Θεωρώ πως η τροφή πρέπει να παράγεται από τη γη και όχι στα εργαστήρια. Αλλά είπαμε: αυτή είναι η προσωπική μου άποψη.

Διάκριση μεταξύ αναγκαίων και πολυτελών αγαθών…

Στο μεταξύ, η κουβέντα έχει πάρει …φωτιά.

-«Οι αερομεταφορές είναι υπεύθυνες για περίπου το 4% της υπερθέρμανσης του πλανήτη ενώ η επιβατική κίνηση προβλέπεται ότι θα διπλασιαστεί μέσα σε 15 χρόνια με βάση τη σημερινή δυναμική. Σύμφωνα με πρόσφατες έρευνες είναι αδύνατο να σταθεροποιηθούν οι ρύποι του αεροπορικού τομέα χωρίς να περιοριστεί η συνολική ζήτηση των πτήσεων», τονίζει ο δρ. Γιάννης Κουρής.

-Και τί μπορεί να γίνει;

-« Θα μπορούσε για παράδειγμα, να θεσπιστεί ανώτατο όριο στα εναέρια μίλια ανά έτος που μπορεί να ταξιδέψει ο κάθε άνθρωπος. Έτσι, θα μπορούσαν να διατηρηθούν οι θετικές εξωτερικές επιδράσεις των ταξιδιών και να μετριαστούν οι ανισότητες των φορτίων της κλιματικής μετάβασης».

Διευκρινίζει ωστόσο: « εντούτοις, είναι αναγκαίο σε κάθε μορφή κατανάλωσης να υπάρξει σαφή διάκριση μεταξύ αναγκαίων και πολυτελών αγαθών».

-Δεν καταλαβαίνω πώς μπορεί να γίνει αυτό…

-«Ένα πρώτο και καθοριστικό βήμα για τη δίκαιη κλιματική μετάβαση στον τομέα των αεροπορικών ταξιδιών θα ήταν ο περιορισμός στη χρήση ιδιωτικών αεροπλάνων δεδομένου ότι οι δισεκατομμυριούχοι φέρεται να εκπέμπουν περισσότερο άνθρακα σε λίγα λεπτά, απ’ ό,τι οι απλοί άνθρωποι σε ένα χρόνο, με τις πτήσεις των ιδιωτικών τζετ…».

Η παραγωγή ηλεκτρικών αυτοκινήτων κρύβει παγίδες…

Όπως μού λένε, από το ΕΝΑ, πρόσφατα στην Ευρωπαϊκή Ένωση εγκρίθηκε συμφωνία βάσει της οποίας, όλα τα αυτοκίνητα που θα ταξινομούνται στην Ευρώπη από το 2035, θα είναι μηδενικών ρύπων.

-« Η παραγωγή ηλεκτρικών αυτοκινήτων έχει όρια και κρύβει αρκετές παγίδες», υποστηρίζει ο Κωνσταντίνος Βαλσαμάκης. «Για παράδειγμα, οι μπαταρίες ηλεκτρικών αυτοκινήτων είναι ιδιαίτερα ακριβές και απαιτούν τη χρήση ορυκτών όπως κοβάλτιο, λίθιο, νικέλιο κλπ, η εξόρυξη των οποίων είναι μια διαδικασία ενεργοβόρα και ρυπογόνα».

Ο ίδιος, βάζει και μια άλλη πτυχή: «τα ηλεκτρικά οχήματα ίσως αποδειχθούν νέος παράγοντας αύξησης των ανισοτήτων καθώς το υψηλό κόστος απόκτησης και συντήρησης καθιστούν την αγορά τους απαγορευτική για μεγάλο μέρος των πολιτών», αναφέρει.

-Τι κάνουμε λοιπόν;

-«Θα μπορούσε να περιοριστεί η ιδιοκτησία πολλαπλών αμαξιών/οχημάτων ανά άτομο», τονίζει ο δρ. Γιάννης Κουρής.

Για τον οικονομολόγο και διδάκτορα Φιλοσοφίας του King’s College, οι πολιτικές για το κλίμα πρέπει να έχουν ως πρωταρχικό στόχο να μετριάσουν την ανισότητα των φορτίων της κλιματικής μετάβασης.

«Θα μπορούσε για παράδειγμα να επιβληθεί ένας κλιμακωτός περιβαλλοντικός φόρος στα εταιρικά μερίσματα μιας και η πλειονότητα των ρύπων των πλουσίων (70%) προκύπτει από τις επενδύσεις τους», υποστηρίζει.

Σύμφωνα με τον Κωνσταντίνο Βαλσαμάκη «ο ΟΟΣΑ πρότεινε το 2021 την καθιέρωση ενός παγκόσμιου ελάχιστου φόρου ύψους 15% για τις πολυεθνικές επιχειρήσεις, τα έσοδα του οποίου θα ήταν ιδανικό αν κατευθύνονταν προς την καταπολέμηση των ανισοτήτων άνθρακα».

Συμπέρασμα 1ο): Με την ανθρωπότητα να βρίσκεται αντιμέτωπη με τις σφοδρές επιπτώσεις της κλιματικής κρίσης και τα χρονικά περιθώρια να στενεύουν, οι απόψεις για τα εργαλεία και τις πολιτικές που πρέπει η ανθρωπότητα να επιλέξει διίστανται.

Συμπέρασμα 2ο): Εργαλεία υπάρχουν. Το θέμα είναι να χρησιμοποιηθούν.