Eκτακτα μέτρα στήριξης: Έρχεται το τέλος τους;

Πρωτογενή πλεονάσματα από το 2023 θα δει η ελληνική οικονομία και το ισοζύγιο θα παραμείνει σε θετικό πρόσημο υπό την παραδοχή ότι δεν θα αυξηθούν οι δαπάνες για έξτρα μέτρα στήριξης. Αυτό προϋποθέτει δηλαδή ότι οι τιμές στην ενέργεια αποκλιμακωθούν και πως δεν θα υπάρξει κάποια διεθνής εξέλιξη στο γεωπολιτικό σκηνικό, ώστε να απαιτηθούν νέες κρατικές ενισχύσεις. Το μήνυμα που έχει σταλεί από τις Βρυξέλλες, προ μηνών, είναι η λήψη στοχευμένων μέτρων και όχι οριζόντιων. Πλέον έχουν προδιαγράψει και την σταδιακή απόσυρση των έκτακτων μέτρων.

Διαβάστε επίσης – Γιατί αργεί το τέλος της ενεργειακής κρίσης στην Ευρώπη

Για παράδειγμα, η επιδότηση του πετρελαίου κίνησης ήταν ένα οριζόντιο μέτρο, το οποίο, παρά τα σενάρια, ακόμα δεν έχει επανέλθει. Το ίδιο επίσης συνέβη με την οριζόντια επιδότηση των 0,25 λεπτών για το πετρέλαιο θέρμανσης. Στην ίδια περίπου κατηγορία ανήκουν οι επιδοτήσεις ρεύματος, όταν καλύπτονται οι λογαριασμοί οριζόντια. Στα στοχευμένα μέτρα ήταν η έκτακτη ενίσχυση των 250 ευρώ στους ευαλωτους και οι επιδοτήσεις με εισοδηματικά κριτήρια, όπως το επίδομα θέρμανσης και το fuel pass.

Διαβάστε επίσης – Ευρώπη, ο μεγάλος χαμένος της «πρώτης παγκόσμιας ενεργειακής κρίσης»

Ελληνικό αποθεματικό 1 δισ. ευρώ το 2023

Στο προσχέδιο του ελληνικού κρατικού προϋπολογισμού υπάρχει πρόβλεψη για αποθεματικό 1 δισ. ευρώ για την κάλυψη των αναγκών του 2023 και είναι πολύ πιθανό να αυξηθει τον εν λόγω κονδύλι εφόσον δεν υποχωρήσουν οι υψηλές τιμές ενέργειας. Εκτός από τα μέτρα ενεργειακής στήριξης που έχουν προγραμματιστεί για το 2023, οι προβλέψεις της Κομισιόν συνιστούν ένα πακέτο νέων μόνιμων μέτρων που ανακοίνωσε η κυβέρνηση τον Σεπτέμβριο. Το εκτιμώμενο δημοσιονομικό κόστος φτάνει στα 0,4% του ΑΕΠ το 2023.

Το πακέτο περιλαμβάνει μόνιμες φορολογικές περικοπές, κυρίως κατάργηση της εισφοράς αλληλεγγύης σε μισθωτούς και συνταξιούχους του Δημοσίου, και μέτρα για τους μισθούς του δημόσιου τομέα. Σύμφωνα με την έκθεση της Κομισιον, η μείωση του δημοσιονομικού ελλείμματος μπορεί να αποδοθεί κυρίως στη μείωση του δημοσιονομικού κόστους των μέτρων για τον μετριασμό των επιπτώσεων των υψηλών τιμών ενέργειας (καθαρά από νέους φόρους στα απροσδόκητα κέρδη των παραγωγών ενέργειας) από 2,3% του ΑΕΠ το 2022 σε 0,5% το 2023 και στην οικονομική ανάπτυξη.

Στα “ψιλά γράμματα” της έκθεσης της Κομισιόν (ευρωπαϊκές φθινοπωρινές προβλέψεις) αναφέρει για την Ελλάδα ότι το έλλειμμα της γενικής κυβέρνησης προβλέπεται να μειωθεί περαιτέρω στο 0,8% του ΑΕΠ το 2024, που αντιστοιχεί σε πρωτογενές πλεόνασμα 2,2%. Καθώς η οικονομική ανάκαμψη συνεχίζεται και το αρνητικό παραγωγικό κενό μειώνεται, το πρωτογενές ισοζύγιο προβλέπεται να βελτιωθεί λόγω της κυκλικής συνιστώσας. Η πρόβλεψη προϋποθέτει ότι τα ενεργειακά μέτρα θα καταργηθούν σταδιακά έως το 2024, γεγονός που συμβάλλει στη βελτίωση του πρωτογενούς ισοζυγίου.

Αναγκαία η στήριξη και το 2023-2024;

Αποτελεί μία αρκετά δύσκολη εξίσωση για τις κυβερνήσεις, εξαιτίας του υψηλού βαθμού αβεβαιότητας, με τη μεγαλύτερη απειλή για τους κρατικούς προϋπολογισμούς να προέρχεται από πιθανές δυσμενείς εξελίξεις στην αγορά φυσικού αερίου και από τον κίνδυνο ελλείψεων, ειδικά τον χειμώνα του 2023-2024. Παρότι τα περισσότερα από τα μέτρα στήριξης, τα οποία υπολογίζονται γύρω στα 200 δισ.ευρώ (ήτοι στο 1,25% του ΑΕΠ της Ευρωζώνης), εκπνέουν στο δεύτερο τρίμηνο του 2023. Όμως, ορισμένα εξ αυτών ενδεχομένως να χρειαστεί να παραταθούν εάν οι τιμές ενέργειας συνεχίσουν να βρίσκονται στα σημερινά υψηλά επίπεδα.

Ο Επίτροπος Οικονομίας Πάολο Τζεντιλόνι, απαντώντας σε σχετική ερώτηση κατά τη διάρκεια συνέντευξης Τύπου στις Βρυξέλλες, ανέφερε ότι αυτό που βλέπουμε στα σχέδια της Ελλάδας είναι ότι πρώτον, «η ποιότητα των μέτρων δεν είναι όσο στοχευμένη θα θέλαμε» και αυτό δυστυχώς είναι ένα πρόβλημα που το συναντάμε και σε άλλες χώρες. Πρόσθεσε, ωστόσο, ότι είναι θετικό ότι αυτά τα μέτρα για την ενέργεια που ήταν αρκετά υψηλά στην Ελλάδα το 2022 (περί το 2% του εθνικού ΑΕΠ) και μεταξύ των υψηλότερων στην ΕΕ, προβλέπεται ότι το 2023 θα μετριαστούν.

Στοχευμένα μέτρα

Αυτή η τάση δεν είναι κάτι καινούριο, καθώς οι υπουργοί Οικονομικών της Ευρωζώνης έχουν στείλει ξανά μήνυμα για στοχευμένα μέτρα στήριξης, τα οποία σταδιακά θα μειώνονται. Το Eurogroup έχει αναφέρει ότι τα μέτρα στήριξης που παίρνουν οι κυβερνήσεις θα πρέπει να αφορούν μόνο τους ευάλωτους πολίτες. Οι κυβερνήσεις έχουν δαπανήσει το 1,25% του ΑΕΠ για ενεργειακή στήριξη, περίπου 200 δισ. Ευρώ.

Από τις Βρυξέλλες εκπεμπεται ότι τα μέτρα στήριξης των οικονομιών της Ευρωζώνης από τις αυξανόμενες τιμές ενέργειας θα μπορούσαν να καταστήσουν πολύ πιο δύσκολη την υλοποίηση των σχεδίων των προϋπολογισμών για το 2023 στην περίπτωση που τα μέτρα χρειαστεί να επεκταθούν έως την Άνοιξη επισημαίνοντας ότι ο δυνητικός αντίκτυπος είναι ήδη αισθητός στον υψηλό πληθωρισμό. Οι υπουργοί Οικονομικών της Ε.Ε. αναμένεται να επανέλθουν στο θέμα στις αρχές Δεκεμβρίου οπότε και θα συζητήσουν με περισσότερες λεπτομέρειες για τους προϋπολογισμούς του 2023. Επανέλαβαν ωστόσο ότι τα μέτρα στήριξης θα πρέπει να είναι προσωρινά, στοχευμένα και να μην αυξάνουν τη ζήτηση.

Με εποπτεία η πορεία δημοσιονομικής προσαρμογής

Οι αλλαγές του Συμφώνου Σταθερότητας από το 2023 έχουν χροιά συμβιβασμών καθώς συνδυάζει την μείωση των χρεών, την πρόβλεψη επιβολής αυστηρών “κυρώσεων“, αλλά, παράλληλα, το προταθέν πλαίσιο, έχει μεγαλύτερη εθνική ιδιοκτησία. Η πρόταση διατηρεί το όριο για το δημοσιονομικό έλλειμμα στο 3% του ΑΕΠ και για το χρέος στο 60% του ΑΕΠ αλλά με περισσότερη ευελιξία. Όσο μεγαλύτερες θα είναι οι δεσμεύσεις σε μεταρρυθμίσεις και επενδύσεις, τόσο μεγαλύτερο χρονικό περιθώριο προσαρμογής θα δίνεται για τη μείωση του χρέους Η Κομισιόν προτείνει πορεία δημοσιονομικής προσαρμογής σε περίοδο τεσσάρων ετών και το έλλειμμα θα παραμείνει κάτω του 3% του ΑΕΠ.

Οι μηχανισμοί επιβολής θα ενισχυθούν και σύμφωνα με τις προτάσεις η χρηματοδότηση της ΕΕ θα μπορούσε να αναστέλλεται όταν τα κράτη δεν λαμβάνουν αποτελεσματικά μέτρα για τη διόρθωση του υπερβολικού ελλείμματος. Η αποτυχία υλοποίησης των μεταρρυθμιστικών και επενδυτικών δεσμεύσεων θα μπορούσε να οδηγήσει σε περιοριστική προσαρμογή και στην επιβολή οικονομικών κυρώσεων.Τα εθνικά σχέδια θα πρέπει να εγκριθούν από τα άλλα κράτη-μέλη, ενώ η Επιτροπή θα παρακολουθεί κάθε χρόνο τους στόχους. Σημειώνεται ότι οι προτάσεις της Κομισιον θα συζητηθούν στο Συμβούλιο της ΕΕ, με στόχο η Επιτροπή να καταθέσει νομοθετική πρόταση το πρώτο τρίμηνο του 2023.

Μείωση ελλειμμάτων και αναθεωρήσεις στο προσχέδιο του προϋπολογισμού

Το έλλειμμα της γενικής κυβέρνησης αναμένεται να μειωθεί περαιτέρω στο 1,8% του ΑΕΠ το 2023, φέρνοντας το πρωτογενές ισοζύγιο σε πλεόνασμα 1,1% του ΑΕΠ. Το έλλειμμα της γενικής κυβέρνησης προβλέπεται να μειωθεί περαιτέρω στο 0,8% του ΑΕΠ το 2024, που αντιστοιχεί σε πρωτογενές πλεόνασμα 2,2%

Οι ανατροπές στην αγορά ενέργειας και οι ανατιμήσεις έχουν φέρει αλλαγές στις προβλέψεις του υπουργείου Οικονομικών. Καταρχάς, από 8,8%, ο πληθωρισμός θα κλείσει στο 10%, ενώ για το 2023 από το 3%, αναθεωρείται στο 5%. Η Κομισιόν προβλέπει ανάπτυξη 6% το 2022, 1% το 2023 και 2% το 2024. Σημειώνεται ότι οι προβλέψεις της Επιτροπής για την ανάπτυξη της ελληνικής οικονομίας είναι αναθεωρημένες προς τα πάνω για το 2022 σε σύγκριση με αυτές του Ιουλίου (4% ήταν η πρόβλεψη για το 2022) και αναθεωρημένες προς τα κάτω για το 2023 σε σύγκριση με του Ιουλίου (2,4% ήταν η πρόβλεψη για το 2023). Το υπουργείο Οικονομικών, στο προσχέδιο του 2023, έβλεπε αύξηση του ΑΕΠ στο 5,3%.