Γιατί είναι… «πτερόεν» και το νέο «αναπτυξιακό» μοντέλο!

Στην εναρκτήρια ομιλία του στο «2022 Global Innovation Summit», το οποίο οργανώνεται για πρώτη φορά στην Αθήνα από τον Παγκόσμιο Σύνδεσμο Συμβουλίων Ανταγωνιστικότητας (GFCC), σε συνεργασία με το Οικονομικό Φόρουμ των Δελφών και το Συμβούλιο Ανταγωνιστικότητας της Ελλάδας (CompeteGr), ο υπουργός Οικονομικών Χρήστος Σταϊκούρας αναφέρθηκε σε δύο σημαντικά θέματα, δηλαδή την ποιότητα του ΑΕΠ και ένα νέο αναπτυξιακό μοντέλο, επισημαίνοντας εύστοχα, μεταξύ άλλων, τα ακόλουθα:

«Η ανάπτυξη συνδυάζεται με τη βελτίωση τις ποιότητας του ΑΕΠ, η οποία προσδίδει βιωσιμότητα στην οικονομική μεγέθυνση και συνιστά πολύτιμο εφαλτήριο για την ολόπλευρη, περαιτέρω, ισχυροποίηση τις χώρας τις. Η εξέλιξη αυτή πηγάζει από την εντυπωσιακή αύξηση των επενδύσεων και των εξαγωγών. Φέτος εκτιμάται ότι, μετά την περυσινή χρονιά-ρεκόρ, θα έχουμε νέα ιστορικά υψηλή επίδοση τις άμεσες ξένες επενδύσεις και τις εξαγωγές αγαθών και υπηρεσιών».

Στη συνέχεια, ανέφερε ότι όλα αυτά επετεύχθησαν και ότι με την «ανακατεύθυνση του αναπτυξιακού μοντέλου της χώρας προς τις επενδύσεις και τις εξαγωγές, η οποία αποτελούσε χρόνιο ζητούμενο, ώστε να επιτύχουμε υψηλή και βιώσιμη ανάπτυξη, να ενισχύσουμε την ανταγωνιστικότητα της οικονομίας μας, να μειώσουμε το επενδυτικό κενό και να δημιουργήσουμε πολλές νέες θέσεις εργασίας, γίνεται πραγματικότητα».

Ύστερα από όλα αυτά που είπε ο κ. Σταϊκούρας, και μάλιστα σε μια σημαντική διεθνή εκδήλωση, κατάρτισα (από δημοσιογραφική … «συνήθεια» πέντε δεκαετιών!) με βάση τα επίσημα στοιχεία (και το αρχείο μου), τον παρατιθέμενο πίνακα από την εξέταση του οποίου προκύπτει ότι η πραγματικότητα είναι  και τα δύο αυτά είναι ακόμα «ζητούμενα», καθώς οι βασικοί παράγοντες που διαμορφώνουν το ΑΕΠ της χώρας κακοποιούνται άγρια επί δεκαετίες από τις γνωστές μόνιμες σχεδόν μακροοικονομικές στρεβλώσεις και διαρθρωτικές αγκυλώσεις. Στον παρατιθέμενο πίνακα παρουσιάζω τα προηγούμενα ρεκόρ όλων των εποχών  επενδύσεων και εξαγωγών με την αντίστοιχη συμβολή τους στη διαμόρφωση του ΑΕΠ το 2003, το 2004, το 2007, το 2008 και το 2009 καθώς, για σύγκριση, και στα τελευταία χρόνια, δηλαδή το 2019, το 2020 και το 2021.

Ο Δεκάλογος της πραγματικότητας

Από τα στοιχεία του πίνακα αυτού προκύπτει η γενική διαπίστωση  ότι μία τέτοια, ίδια, «ανακατεύθυνση του αναπτυξιακού μοντέλου της χώρας  μας προς επενδύσεις και εξαγωγές», που παρουσίασε ο κ. Σταϊκούρας, είχε εμφανισθεί και με ρεκόρ επενδύσεων και εξαγωγών και στο παρελθόν και μάλιστα καλύτερη, αλλά οι γνωστές διαρθρωτικές αδυναμίες και μακροοικονομικές ανισορροπίες  το έκαναν να καταρρεύσει την  επόμενη  ή επόμενες χρονιές  με την παραμικρή αντιστροφή της ευνοϊκής εγχώριας ή διεθνούς συγκυρίας ή από τις γνωστές ποικιλώνυμες κρίσεις. Τα αίτια αυτής εναλλαγής της ευνοϊκής και της δυσμενούς εξέλιξης των παραγόντων που διαμορφώνουν το ΑΕΠ αναζητούνται ακριβώς σε αυτό που εύστοχα επεσήμανε ο κ. Σταϊκούρας, δηλαδή την έλλειψη «ποιότητας του ΑΕΠ, η οποία προσδίδει βιωσιμότητα στην οικονομική μεγέθυνση». Αυτή η έλλειψη ποιότητας χαρακτήριζε και όλα τα προηγούμενα «αναπτυξιακά» μοντέλα. Συγκεκριμένα:

Πρώτον, «ανακατεύθυνση του αναπτυξιακού μοντέλου» είχε γίνει ή παρουσιαζόταν ότι έγινε και τα μοιραία χρόνια 2007 και 2008 και 2009, όταν σημειώθηκε ρεκόρ επενδύσεων στη χώρα μας σε απόλυτους αριθμούς (51,6 δις. ευρώ, 60,5 δις. ευρώ και 57,6 δις. ευρώ αντίστοιχα), με αντίστοιχα έως  τότε υψηλά  επίπεδα εξαγωγών όλων των εποχών (51,4 δις. ευρώ, 56,5 δις. ευρώ και 45,1 δις. ευρώ αντίστοιχα), αλλά η σωρευτική  (αλγεβρική) συμβολή του στο ΑΕΠ ήταν -3,9 ποσοστιαίες μονάδες! Δηλαδή, δεν εξασφάλιζε «βιωσιμότητα στην οικονομική μεγέθυνση» παρά τις ευκαιριακές ευνοϊκές επιδόσεις της χώρας μας σε επενδύσεις και εξαγωγές!!!

Δεύτερον, «η ανακατεύθυνση του αναπτυξιακού μοντέλου της χώρας προς τις επενδύσεις  και εξαγωγές  την τελευταία τριετία», όπως ανέφερε ο κ. Σταϊκούρας, είχε πράγματι, μια σωρευτική (αλγεβρική) συμβολή στο ΑΕΠ κατά 3,7 ποσοστιαίες μονάδες. Ωστόσο, επειδή το κύριο χαρακτηριστικό αυτού του «αναπτυξιακού μοντέλου» εξακολουθεί  να έχει ένα ισοζύγιο αγαθών και υπηρεσιών (εξαγωγές – εισαγωγές) μόνιμα σχεδόν αρνητικό (οι εξαγωγές προσθέτουν μονάδες στο ΑΕΠ, ενώ οι εισαγωγές … αφαιρούν!), αποτέλεσμα και του «μοντέλου» αυτού είναι αρνητικό (συμβολή κατά -6,6 ποσοστιαίες μονάδες!!!) ,καθώς την ίδια τριετία η συμβολή των επενδύσεων και των εξαγωγών από θετική (κατά 3,7 ποσοστιαίες μονάδες) έγινε … αρνητική (κατά  -3,8 ποσοστιαίες μονάδες!!!).

Τρίτον, η «βιωσιμότητα στην οικονομική μεγέθυνση» δεν εξασφαλίσθηκε από τις επενδύσεις και τις εξαγωγές, διότι αχρηστεύθηκαν κυρίως από τις καλπάζουσες εισαγωγές! Όπως αναγράφεται στον παρατιθέμενο πίνακα, την τελευταία τριετία, πράγματι, οι εξαγωγές εκτοξεύθηκαν σε επίπεδα ρεκόρ όλων των εποχών (74,3 δις. ευρώ) και είχαν μια συμβολή στο ΑΕΠ κατά 7,4 ποσοστιαίες μονάδες, αλλά από την άλλη μεριά οι εισαγωγές  υπερτερούν μονίμως σχεδόν των εξαγωγών σε  επίπεδα πάλι ρεκόρ όλων των εποχών (88,3 δις. ευρώ το 2021), εξανεμίζοντας κατά -6,6 ποσοστιαίες μονάδες την αντίστοιχη θετική επίδοση των εξαγωγών!

Τέταρτον, η κυριαρχία της (πληθωριστικής ιδιαίτερα σήμερα!) κατανάλωσης στη διαμόρφωση του ΑΕΠ σε όλη σχεδόν την τελευταία  τριακονταετία με την αντίστοιχη σημαντική συμβολή στη διαμόρφωση του ΑΕΠ δεν επιβεβαιώνει την περιχαρή διαπίστωση του κ. Σταϊκούρα  για «ανακατεύθυνση του αναπτυξιακού μοντέλου» προς εξαγωγές και επενδύσεις, καθώς  σήμερα βρίσκεται στα επίπεδα του … 2004 με συμβολή τότε στο ΑΕΠ κατά 3,4 ποσοστιαίες μονάδες και κατά (περισσότερο σήμερα!) 5,3 ποσοστιαίες μονάδες το 2021!

Πέμπτον, κι αυτή η διαπίστωση δεν δικαιολογεί τον ισχυρισμό για «ανακατεύθυνση» και «ποιότητα» του ΑΕΠ, όπως και  για «ποιότητα» του ακαθάριστου σχηματισμού πάγιου κεφαλαίου, που  αυξήθηκε σημαντικά κατά 19,6% το 2021 σε σχέση με το 2020. Διότι, η βελτίωση αυτή οφείλεται κυρίως στην υψηλότερη (κατά 32% περίπου) αύξηση των επενδύσεων σε μεταφορικό εξοπλισμό και οπλικά συστήματα, τα οποία  το 2020 είχαν χαμηλή βάση  (είχαν υποχωρήσει κατά 30,2%!), μαζί με τις επενδύσεις σε εξοπλισμό τεχνολογίας πληροφορικής και επικοινωνιών.

Έκτον, η συνέχιση της σημαντικής αύξησης των επενδύσεων σε κατοικίες (κατά 26,5% το 2021 με το ρεκόρ ανάπτυξης κατά 8,4%, δεν μπορεί, φυσικά,  να υποδηλώσει «ανακατεύθυνση του αναπτυξιακού μοντέλου προς τις επενδύσεις και εξαγωγές»!!!

­Έβδομον, για την εξασφάλιση και τη στήριξη της μακροχρόνιας ανάπτυξης είναι απαραίτητη η επιτάχυνση των επενδύσεων, που συμβάλουν σε ένα διατηρήσιμο αναπτυξιακό πρότυπο, δηλαδή ένα μοντέλο που να μπορεί να αντέξει σε κρίσεις και να υποστεί το σημαντικό πλήγμα της εφιαλτικής  δεκαετία  2011-2020. Σημειώνω ότι, σύμφωνα με στοιχεία της έκθεσης  του διοικητή της Τράπεζας της Ελλάδος για το 2021, ενώ τη δεκαετία 2001-10 η Ελλάδα είχε σημειώσει υψηλότερο μερίδιο του ακαθάριστου σχηματισμού πάγιου κεφαλαίου στο ΑΕΠ σε σύγκριση με την ευρωζώνη (23,0%, έναντι 21,8% στην ευρωζώνη), τη δεκαετία 2011-20 το μερίδιο υποδιπλασιάστηκε, ενώ αντίθετα στην ευρωζώνη υποχώρησε ελαφρά (11,4%, έναντι 20,6% στην ευρωζώνη)!

Όγδοον, το 2019, όπως προκύπτει από τον παρατιθέμενο πίνακα σημειώθηκε η μεγαλύτερη αύξηση έως τότε του ΑΕΠ μετά το 2009, δηλαδή τη μνημονικά περίοδο (κατά 1,9%), αλλά,  όπως επισημαίνουν οι ερευνητές του Διεθνούς Νομισματικού Ταμειου (ΔΝΤ), τότε κορυφώθηκε και το επενδυτικό  κοινό (υποχώρησε στο 6% του ΑΕΠ), που  ήταν από τα χαμηλότερα του κόσμου! Εννοείται ότι η αύξηση αυτή ρεκόρ κατά τη διάρκεια της κρίσης  του ΑΕΠ δεν οφείλεται, φυσικά, σε καμιάν «ανακατεύθυνση αναπτυξιακού μοντέλου», δηλαδή χωρίς επενδύσεις!!!

Ένατον, συνεχώς γίνεται αναφορά στο ρεκόρ όλων των εποχών που σημειώθηκε το 2021 σε εισροή άμεσων ξένων επενδύσεων στη χώρα μας (5,4 δις. ευρώ ή 2,9% του ΑΕΠ). Αλλά, κι αυτές οι άμεσες ξένες επενδύσεις, πέρα από την περαιτέρω επιδείνωση της  αρνητικής επενδυτικής θέσης – ρεκόρ της χώρας μας το 2021, μέγιστη θετική σημασία έχει και η ποιότητά τους.  Σημειώνεται ότι οι συνολικές αυτές εισροές άμεσων ξένων επενδύσεων κατευθύνθηκαν κυρίως στους κλάδους της διαχείρισης ακινήτων, των χρηματοπιστωτικών δραστηριοτήτων, της ενημέρωσης και επικοινωνίας.

Δέκατον, από την εξέλιξη της συμβολής των τριών βασικών κλάδων της οικονομίας προκύπτει ότι το 2021, έτος  ρεκόρ ανάπτυξης, δεν  επιβεβαιώνεται  η «ανακατεύθυνση» ενός αναπτυξιακού μοντέλου και η «ποιότητα του ΑΕΠ», καθώς ο τριτογενής τομέας (κυρίως ο τουρισμός) συνέβαλε στην αύξηση κατά 7,2% της προστιθέμενης αξίας κατά…  5,5 ποσοστιαίες μονάδες  και ο δευτερογενής μόνο κατά δύο ποσοστιαίες μονάδες (του πρωτογενούς είναι πάντα σχεδόν αρνητική, όπως -0,4 ποσοστιαίες μονάδες το 2021!).

Πίνακας: «Αναπτυξιακά μοντέλα» με επενδύσεις και εξαγωγές ρεκόρ όλων των εποχών, αλλά … «τζούφια»!