COP27: Μια συμφωνία στο «και πέντε» της Διάσκεψης

Επαναλαμβάνοντας το σκηνικό της περσινής συνόδου κορυφής για το κλίμα στη Γλασκώβη, οι αντιπροσωπείες στη φετινή COP27 έκλεισαν τη σύνοδο της Αιγύπτου με μια σκληρή συμφωνία για τη δημιουργία ενός ταμείου για τη βοήθεια των φτωχών χωρών που πλήττονται από τις κλιματικές καταστροφές, με πολλούς πάντως να «θρηνούν» την έλλειψη φιλοδοξίας στην αντιμετώπιση των εκπομπών που τις προκαλούν.

Η συμφωνία, που επετεύχθηκε μετά από δύο ημέρες καθυστέρησης, στο Σαρμ ελ Σέιχ της Αιγύπτου, χαρακτηρίστηκε από κάποιους συμμετέχοντες «ως θρίαμβος» για την ανταπόκριση του κόσμου στις καταστροφικές επιπτώσεις που έχει ήδη η υπερθέρμανση του πλανήτη στις ευάλωτες χώρες. Ωστόσο, δεν ήταν λίγες εκείνες οι χώρες που δήλωσαν ότι αισθάνθηκαν πίεση να εγκαταλείψουν αυστηρότερες δεσμεύσεις για τον περιορισμό της υπερθέρμανσης του πλανήτη στους 1,5 βαθμούς Κελσίου, προκειμένου να ολοκληρωθεί η συμφωνία ορόσημο για το ταμείο απωλειών και ζημιών.

ΦΑΚΕΛΟΣ COP27: Mπορεί να σωθεί ο πλανήτης;

Όπως επισημαίνει το Reuters, οι εκπρόσωποι – εξαντλημένοι μετά από έντονες, ολονύχτιες διαπραγματεύσεις – δεν προέβαλαν αντιρρήσεις καθώς ο πρόεδρος της COP27 της Αιγύπτου Sameh Shoukry έριξε τα τελευταία σημεία της ημερήσιας διάταξης και ολοκλήρωσε τη συμφωνία.

Διαβάστε επίσης: COP27: Ο ΟΗΕ δημοσιοποίησε μια νέα πρόταση για τις «απώλειες και τις ζημιές»

«Παρά το γεγονός ότι δεν είχαμε συμφωνία για μια ισχυρότερη δέσμευση στον στόχο του 1,5 C που ορίστηκε στη Συμφωνία του Παρισιού του 2015, πήραμε αυτό που ήταν η συμφωνία εδώ γιατί θέλουμε να σταθούμε δίπλα στους πιο ευάλωτους», σχολίασε στο Reuters, η υπουργός Κλίματος της Γερμανίας Jennifer Morgan.

Όταν ρωτήθηκε από το Reuters εάν ο στόχος της ισχυρότερης φιλοδοξίας για την καταπολέμηση της κλιματικής αλλαγής είχε τεθεί σε κίνδυνο για τη συμφωνία, η επικεφαλής διαπραγματευτής του Μεξικού για το κλίμα Camila Zepeda συνόψισε τη διάθεση μεταξύ των εξαντλημένων διαπραγματευτών: «Μάλλον. Παίρνεις μια νίκη όταν μπορείς», είπε χαρακτηριστικά.

Απώλειες και ζημιές

Η συμφωνία για ένα ταμείο «απωλειών και ζημιών» σηματοδότησε ένα διπλωματικό πραξικόπημα για μικρά νησιά και άλλα ευάλωτα έθνη για να κερδίσουν την Ευρωπαϊκή Ένωση των 27 εθνών και τις Ηνωμένες Πολιτείες, οι οποίες αντιστέκονταν από καιρό στην ιδέα φοβούμενοι ότι ένα τέτοιο ταμείο θα μπορούσε να εγείρει νομικές ευθύνες για τις εκπομπές αερίων.

Αυτές οι ανησυχίες αμβλύνθηκαν στη συμφωνία που ζητούσε τα κεφάλαια να προέρχονται από μια ποικιλία υπαρχουσών πηγών, συμπεριλαμβανομένων των χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων, αντί να βασίζονται σε πλούσια έθνη για να πληρώσουν.

Η απεσταλμένη για το κλίμα από τις Νήσους Μάρσαλ είπε ότι ήταν «κατάκοπη» αλλά χαρούμενη με την έγκριση του ταμείου. «Τόσοι πολλοί άνθρωποι όλη αυτή την εβδομάδα μας είπαν ότι δεν θα το πάρουμε», είπε η Kathy Jetnil-Kijiner. «Τόσο χαίρομαι που έκαναν λάθος».

Αλλά πιθανότατα θα περάσουν αρκετά χρόνια μέχρι να υπάρξει το ταμείο, με τη συμφωνία να ορίζει μόνο έναν οδικό χάρτη για την επίλυση επίμονων ερωτημάτων, όπως ποιος θα επιβλέπει το ταμείο, πώς θα διανεμηθούν τα χρήματα – και σε ποιον.

Χαιρετίζουν οι ΗΠΑ

Ο ειδικός απεσταλμένος των ΗΠΑ για το κλίμα Τζον Κέρι, ο οποίος δεν ήταν αυτοπροσώπως στις διαπραγματεύσεις του Σαββατοκύριακου αφού βρέθηκε θετικός στην COVID-19, χαιρέτισε την Κυριακή τη συμφωνία για «καθιέρωση διευθετήσεων για την αντιμετώπιση των καταστροφικών επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής στις ευάλωτες κοινότητες σε όλο τον κόσμο».

Η περσινή σύνοδος κορυφής COP26 στη Γλασκώβη της Σκωτίας, είχε επικεντρωθεί στο θέμα διατήρησης του στόχου του 1,5C ζωντανό – καθώς οι επιστήμονες προειδοποιούν ότι η θέρμανση πέρα ​​από αυτό το όριο θα οδηγήσει την κλιματική αλλαγή σε άκρα.

Τότε ζητήθηκε από τις χώρες να ενημερώσουν τους εθνικούς τους στόχους για το κλίμα πριν από τη φετινή σύνοδο κορυφής της Αιγύπτου. Μόνο ένα κλάσμα από τους 200 συμμετέχοντες το έκανε.

«Εκτός» τα ορυκτά καύσιμα

Για τα ορυκτά καύσιμα, το κείμενο της συμφωνίας COP27 επαναλαμβάνει σε μεγάλο βαθμό τη διατύπωση από τη Γλασκώβη, καλώντας τα μέρη να επιταχύνουν τις «προσπάθειες για τη σταδιακή κατάργηση της αμείωτης ενέργειας από άνθρακα και τη σταδιακή κατάργηση των αναποτελεσματικών επιδοτήσεων ορυκτών καυσίμων».

Οι προσπάθειες να συμπεριληφθεί δέσμευση για σταδιακή κατάργηση ή τουλάχιστον σταδιακή κατάργηση όλων των ορυκτών καυσίμων ματαιώθηκαν.

Οι επικριτές επεσήμαναν ένα τμήμα το οποίο είπαν ότι υπονόμευε τη δέσμευση της Γλασκώβης να ανανεώνει τακτικά τους στόχους εκπομπών – με το κείμενο να αναφέρει ότι το πρόγραμμα εργασίας «δεν θα επιβάλει νέους στόχους». Ένα άλλο τμήμα της συμφωνίας COP27 απέρριψε την ιδέα της ετήσιας ανανέωσης του στόχου προς όφελος της επιστροφής σε έναν μεγαλύτερο πενταετή κύκλο που ορίζεται στο σύμφωνο του Παρισιού.

«Είναι κάτι παραπάνω από απογοητευτικό να βλέπεις καθυστερημένα βήματα για τον μετριασμό και τη σταδιακή κατάργηση των ορυκτών ενεργειών να κατακλύζονται από έναν αριθμό μεγάλων εκπομπών και παραγωγών πετρελαίου», δήλωσε η Γερμανίδα υπουργός Εξωτερικών Annalena Baerbock.

Η συμφωνία περιελάμβανε επίσης αναφορά στην «ενέργεια χαμηλών εκπομπών», προκαλώντας ανησυχία σε ορισμένους ότι άνοιξε την πόρτα στην αυξανόμενη χρήση φυσικού αερίου – ενός ορυκτού καυσίμου που οδηγεί τόσο σε εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα όσο και σε εκπομπές μεθανίου.

«Δεν έρχεται σε ρήξη με τη Γλασκώβη εντελώς, αλλά δεν εγείρει καθόλου φιλοδοξίες», δήλωσε στους δημοσιογράφους ο υπουργός Κλίματος της Νορβηγίας Έσπεν Μπαρθ Έιντε.

Ο υπουργός Κλίματος των Μαλδίβων, που αντιμετωπίζουν μελλοντικές πλημμύρες από την άνοδο της στάθμης της θάλασσας λόγω του κλίματος, εξέφρασε τη λύπη του για την έλλειψη φιλοδοξίας για τον περιορισμό των εκπομπών.

«Αναγνωρίζω την πρόοδο που σημειώσαμε στο COP27» με το ταμείο των ζημιών και των απωλειών, είπε ο Aminath Shauna στην ολομέλεια. Αλλά «αποτυχήσαμε στον μετριασμό… Πρέπει να διασφαλίσουμε ότι θα αυξήσουμε τη φιλοδοξία για μέγιστες εκπομπές έως το 2025. Πρέπει να καταργήσουμε σταδιακά τα ορυκτά καύσιμα».

Βαρύ το κλίμα

Επιβεβαιώνοντας την γλυκόπικρη αίσθηση που άφησε η COP 27 για τα πενιχρά αποτελέσματά της, μιλώντας στο ΑΠΕ-ΜΠΕ, ο γενικός γραμματέας Φυσικού Περιβάλλοντος του ΥΠΕΝ, Πέτρος Βαρελίδης, έχοντας εκπροσωπήσει τη χώρα μας καθ’ όλη τη διάρκεια της Συνόδου, ανέφερε: «Η αλήθεια είναι ότι στις τάξεις των αξιωματούχων της ΕΕ υπάρχει διάχυτη η αίσθηση της απογοήτευσης. Προφανώς, δεν είμαστε εκεί που θα θέλαμε να είμαστε. Για να πετύχουμε τη συγκράτηση της ανόδου της θερμοκρασίας του πλανήτη στον 1,5 βαθμό Κελσίου σε σχέση με τα προβιομηχανικά επίπεδα, θα πρέπει έως το 2030 να έχουμε μείωση των αερίων του θερμοκηπίου κατά 43% σε σχέση με το 2019. Σήμερα, το άθροισμα των δεσμεύσεων των χωρών φθάνει μόλις το 0,3%. Πρόκειται για τεράστια απόκλιση, που δεν μπορεί να γεφυρωθεί χωρίς την πολύ πιο ουσιαστική συμμετοχή όλων των χωρών στην προσπάθεια μείωσης των εκπομπών».

Ωστόσο, σύμφωνα με τον κ. Βαρελίδη, «οι αποφάσεις της COP πρέπει να αξιολογούνται στο πλαίσιο των Ηνωμένων Εθνών, όπου πρέπει 200 χώρες με εντελώς διαφορετικά χαρακτηριστικά, προβλήματα και προτεραιότητες να συμφωνήσουν ομόφωνα. Αν σκεφτούμε τη δυσκολία που υπάρχει στο να συμφωνήσουν 27 χώρες με παρόμοια πολιτισμικά, κοινωνικά και οικονομικά χαρακτηριστικά στο πλαίσιο της ΕΕ, αντιλαμβανόμαστε αμέσως τη δυσκολία του εγχειρήματος. Σε κάθε διαπραγμάτευση πρέπει να υπάρχουν ρεαλιστικές προσδοκίες και στόχοι, με βάση τα πραγματικά δεδομένα και ισορροπίες και όχι με βάση το θυμικό».

Επομένως, όπως είπε, «η ψυχρή αποτίμηση των αποτελεσμάτων της COP27, είναι ότι μάλλον πήγε καλύτερα από ό,τι περιμέναμε και από το πώς φαινόταν να εξελίσσεται έως και την προτελευταία μέρα (17/11), δεδομένου δε, ότι εξαρχής υπήρχαν πολύ χαμηλές προσδοκίες. ‘Αλλωστε, μην ξεχνάμε ότι η Σύνοδος των Μερών (COP) της UNFCCC (United Nations Framework Convention on Climate Change) επαναλαμβάνεται κάθε χρόνο και έχει πολλές ενδιάμεσες συναντήσεις, διαρκείς ομάδες εργασίας κλπ.. Πρόκειται δηλ. για μια συνεχή διαπραγμάτευση. Χρειάζεται υπομονή και προσήλωση στο στόχο».