Κατασκευές: Το στοίχημα των πράσινων και βιώσιμων υποδομών

Έχοντας περάσει από δύο μεγάλες κρίσεις που δοκίμασαν τις αντοχές του, ο κατασκευαστικός κλάδος είναι σήμερα αντιμέτωπος με νέες αβεβαιότητες και προκλήσεις. Η ρωσική εισβολή στην Ουκρανία κλιμάκωσε την ενεργειακή κρίση, φέρνοντας ραγδαίες ανατιμήσεις στο κόστος υλικών, υψηλό πληθωρισμό, αύξηση των επιτοκίων. Μέσα σε αυτό το περιβάλλον, η χώρα μας θα ξετυλίξει τα επόμενα χρόνια ένα πλάνο υποδομών ύψους άνω των 13 δισ. ευρώ.

Έχοντας ένα πρωτοφανές pipeline έργων νέας γενιάς, ο κατασκευαστικός κλάδος θα πρέπει να ανασυνταχθεί για να απορροφήσει τα τεράστια κονδύλια από το Ταμείο Ανάκαμψης και τα άλλα ευρωπαϊκά χρηματοδοτικά εργαλεία, ανταποκρινόμενος παράλληλα σε νέες προκλήσεις. Είναι χαρακτηριστικό ότι η οικονομική κρίση συρρίκνωσε κατά 60% την προστιθέμενη αξία των κατασκευών. Η πανδημία στρίμωξε τις εφοδιαστικές αλυσίδες κι έφερε στο προσκήνιο την ανάγκη για ανθεκτικές υποδομές, εξαιτίας της κλιματικής κρίσης, ενώ παράλληλα επιτάχυνε την ψηφιακή μετάβαση. Ενώ στο τέλος του πολέμου κανείς δεν μπορεί να γνωρίζει ποια θα είναι η νέα κανονικότητα.

Διαβάστε επίσης: «Έξυπνες γέφυρες»: Στα σκαριά ένα φιλόδοξο έργο

«Μέσα σε τρία χρόνια καταφέραμε να δημοπρατήσουμε έργα ύψους άνω των 10 δισ. ευρώ και να συμβασιοποιήσουμε έργα ύψους 4,2 δισ. ευρώ, όταν η Κυβέρνηση του ΣΥΡΙΖΑ επί 4,5 χρόνια είχε συμβασιοποιήσει έργα μόλις 800 εκατομμυρίων», είπε ο Υπουργός Υποδομών και Μεταφορών, κ. Κώστας Καραμανλής, στο πλαίσιο του 5ου Athens Investment Forum. Βάσει του υφιστάμενου σχεδιασμού, η άμεση συνεισφορά των κατασκευών στο ΑΕΠ θα ανέλθει στο 7,7% ως το 2026.

Είναι χαρακτηριστικό ότι οι πόροι του Ταμείου Ανάκαμψης για έργα πράσινης μετάβασης (ενεργειακή́αναβάθμιση κτηριακού αποθέματος, πράσινο και βιώσιμο σύστημα μεταφορών) περιλαμβάνουν άμεσες ενισχύσεις 6,2 δισ. ευρώ, ενώ αναμένεται μόχλευση 5,4 δισ. ευρώ ιδιωτικών πόρων. Επίσης, στο πλαίσιο του ΕΣΠΑ 2021-2027, ο προϋπολογισμός για έργα για το περιβάλλον και την κλιματική αλλαγή πλησιάζει τα 3 δισ., με την εθνική συμμετοχή στα 628 εκατ. ευρώ, ενώ για τα έργα στις μεταφορές τα αντίστοιχα μεγέθη είναι 1,84 δισ. ευρώ και 370 εκατ. Ο τομέας βεβαίως μπορεί να αξιοποιήσει κεφάλαια και για τον ψηφιακό του μετασχηματισμό.

Εμπόδια και προκλήσεις

Το πληθωριστικό περιβάλλον και η αύξηση των επιτοκίων προσδιορίζονται σήμερα από τα στελέχη του κλάδου ως τα δύο μεγαλύτερα ζητήματα που μπορούν να βγάλουν εκτός τροχιάς την υλοποίηση του επενδυτικού πλάνου. Αναφερόμενος στα 118 μεγάλα έργα «πράσινων υποδομών» που έχουν δρομολογηθεί ως το 2030, ο αντιπρόεδρος και διευθύνων σύμβουλος της Intrakat, κ. Αλέξανδρος Εξάρχου, τόνισε πως «συνιστούν τη μεγαλύτερη εθνική πρόκληση και ευκαιρία για τον ευρύτερο μετασχηματισμό των υποδομών της χώρας μας, στο πλαίσιο της βιώσιμης ανάπτυξής της».

Δεδομένου ότι η άνοδος των επιτοκίων επηρεάζει κατά κύριο λόγο το κομμάτι των κατασκευών που προσελκύει ιδιωτικές επενδύσεις, δηλαδή ΣΔΙΤ και παραχωρήσεις, ο κ. Εξάρχου επισήμανε πως θα χρειαστούν στοχευμένες δράσεις σε ευρωπαϊκό επίπεδο, ώστε να εξασφαλιστεί ότι τα έργα θα είναι ελκυστικά για τραπεζική χρηματοδότηση. Σε εθνικό επίπεδο, προσέθεσε ότι «είναι καθοριστική η δημιουργία ενός πλαισίου fast track διαδικασιών» για την επιτυχή και χωρίς καθυστερήσεις υλοποίησή τους.

Έθεσε δε ως προϋπόθεση τη συστράτευση των μελών του κλάδου, ώστε «οι εσωτερικές αντιθέσεις να μην οδηγήσουν στη ματαίωση της εθνικής προσπάθειας», καθώς, όπως είπε, «ο πόλεμος και οι ανταγωνιστικές ακρότητες είναι πολύ εύκολο να οδηγήσουν τον κατασκευαστικό κλάδο σε μια νέα κρίση, με απρόβλεπτες συνέπειες».

Καθοριστικός παράγοντας το ανθρώπινο δυναμικό

Δεδομένου ότι η χώρα μας, μέσα στην επόμενη τριετία, θα πρέπει να τρέχει με κατασκευαστικό αντικείμενο άνω των 5 δισ. ετησίων, δημόσιων και ιδιωτικών έργων, το «κενό» εξειδικευμένου δυναμικού που άφησε η δωδεκαετής οικονομική κρίση θα είναι καθοριστικό. Όπως επεσήμανε κ. Γιώργος Περδικάρης, μέλος του Διοικητικού Συμβουλίου της ΓΕΚ ΤΕΡΝΑ, εκτιμώντας ότι δεν θα προκύψει στο άμεσο μέλλον πρόβλημα ως προς την υλοποίηση των έργων, η χώρα μας δεν διαθέτει σήμερα επαρκές τεχνικό δυναμικό για τις ανάγκες των έργων που σχεδιάζονται και δημοπρατούνται.

«Αυτό δεν είναι ένα θεωρητικό πρόβλημα. Ούτε είναι απλά ζήτημα αμοιβών. Το διαθέσιμο τεχνικό δυναμικό στην Ελλάδα είναι πεπερασμένο και δεν επαρκεί. Μια πιθανή πλειοδοσία στις αμοιβές απαντά μόνο στο ποιος θα κατορθώσει να προσελκύσει αυτούς τους τεχνίτες. Αυτό δεν αλλάζει όμως το γεγονός ότι το σύνολο παραμένει ελλειμματικό», ανέφερε χαρακτηριστικά. Η απάντηση θα πρέπει να συνδυάζει πρωτοβουλίες σε επίπεδο επιμόρφωσης και κατάρτισης, φορολογίας, ασφαλιστικών εισφορών, εργασιακών πολιτικών.

Ως κρίσιμη μεταβλητή για την εκτελεστική ικανότητα στην υλοποίηση των έργων, χαρακτήρισε το ανθρώπινο δυναμικό ο κ. Μανώλης Σιγάλας, πρώτος αντιπρόεδρος και διευθύνων σύμβουλος Νότιας Ευρώπης της HILL INTERNATIONAL. Όπως είπε, «πρόκειται για μια άσκηση που πρέπει να καταστρώσουμε σωστά και να την προσεγγίσουμε θεσμικά και συντεταγμένα», σημειώνοντας πως ο επαναπατρισμός αποτελεί τη λύση, θα πρέπει όμως πρώτα να προσδιοριστούν οι ανάγκες, η γεωγραφική κατανομή, οι ειδικότητες. Σε αυτό το πλαίσιο, οι ελληνικές κατασκευές θα πρέπει να δημιουργήσουν συμμαχίες και με το ελληνικό οικοσύστημα καινοτομίας, ώστε και νέες καινοτόμες λύσεις να δημιουργηθούν και να προκύψουν υπεραξίες.

Ψηφιακό άλμα

Η πανδημία επιτάχυνε τον ψηφιακό μετασχηματισμός και στον κλάδο των κατασκευών, ενώ με σύμμαχο το Ταμείο Ανάκαμψης μπορεί να κάνει στροφή στη σφαίρα των καινοτόμων εφαρμογών.

Όπως τόνισε ο εντεταλμένος σύμβουλος του Ομίλου ΑΒΑΞ, κ. Αντώνης Μιτζάλης, «για να είναι επιτυχής η ψηφιακή μετάβαση για τις κατασκευαστικές εταιρείες, θα πρέπει να ληφθούν αποφάσεις βάσει των πραγματικών αναγκών των δικών τους, του κάθε έργου, αλλά και του κλάδου».

Για παράδειγμα, στο τεράστιο πρότζεκτ του Ελληνικού, όλοι οι εμπλεκόμενοι, από τη Lamda Development και τους κατασκευαστές ως τους συμβούλους και τους μελετητές, θα πρέπει να παραμετροποιήσουν τις δυνατότητές τους για να εξυπηρετήσουν το ιδιαίτερα απαιτητικό πρόζεκτ. Επίσης, σήμερα, σημαντικό κομμάτι των έργων νέας γενιάς αποτελούν τα ψηφιακά deliverables, όπως στον αγωγό IGB όπου η ΑΒΑΞ είχε όχι μόνο την κατασκευή αλλά και το σύστημα με το οποίο ελέγχει η εταιρεία λειτουργίας το έργο, ενώ και στη Γραμμή 4 θα μελετήσει και θα εγκαταστήσει το σύστημα που ελέγχει το IoT.