Η συμφωνία στο «παρά ένα» Σερβίας και Κοσόβου και το αβέβαιο μέλλον

«Habemus συμφωνία!» ανακοίνωσε περιχαρής ο Ζοζέπ Μπορέλ, λίγο πριν τα μεσάνυχτα της Τετάρτης. Αναφερόταν δε στον συμβιβασμό που επετεύχθη – κυριολεκτικά στο παρά ένα – ανάμεσα σε Βελιγράδι και Πρίστινα για το επίμαχο θέμα των πινακίδων στα αυτοκίνητα στην περιοχή όπου ζουν οι Σέρβοι του Κοσόβου.

Οι δύο πλευρές κατέληξαν στο εξής: Οι αρχές της Σερβίας θα σταματήσουν να εκδίδουν νέες πινακίδες για τα αυτοκίνητα των ομοεθνών τους που κατοικούν στο Κόσοβο το οποίο, με τη σειρά του, θα σταματήσει κάθε δίωξη σε βάρος όσων έχουν ήδη τέτοιες πινακίδες (από τη δεκαετία του ’90) και υπολογίζονται περίπου σε 10.000.

Ο ρόλος του Μπορέλ

Ο επικεφαλής της διπλωματικής υπηρεσίας της ΕΕ είχε κάθε λόγο να αισθάνεται ανακουφισμένος, καθώς έτσι αποτράπηκε η περαιτέρω κλιμάκωση της έντασης και μια πιθανή σύγκρουση. Μια σύγκρουση η οποία έμοιαζε αναπόφευκτη στις αρχές της εβδομάδας, μετά το ναυάγιο στη συνάντηση που είχαν στις Βρυξέλλες οι ηγέτες των δύο χωρών, Αλεξάντερ Βούτσιτς και Άλμπιν Κούρτι.
Η αλήθεια, βεβαίως, είναι ότι ο Μπορέλ άκουσε και διάβασε τα… σχολιανά του από τους χρήστες των κοινωνικών δικτύων, που τον κατηγόρησαν για ανικανότητα και μεροληψία. Του επισήμαναν δε ότι χωρίς τη βοήθεια των ΗΠΑ θα είχε καταφέρει μια τρύπα στο νερό.

Διαβάστε επίσης: «Η Γερμανία αντέχει στον χειμώνα και τις κρίσεις»

Η ουσία είναι πως τα χειρότερα αναβλήθηκαν. Το πρόβλημα, όμως, στο «μαλακό υπογάστριο» της Ευρώπης εξακολουθεί να υφίσταται, καθώς το βόρειο Κόσοβο, όπου ζει η σερβική μειονότητα, μοιάζει κυριολεκτικά με πυριτιδαποθήκη. Όσο για το θέμα των πινακίδων, είναι φανερό πως αποτέλεσε απλώς την αφορμή.

Η αιτία πρέπει να αναζητηθεί στο μίσος που επικρατεί ανάμεσα σε Σέρβους και Κοσοβάρους και στη ρωγμή που τους χωρίζει, η οποία βάθυνε και γέμισε με αίμα κατά τη βίαιη διάλυση της Γιουγκοσλαβίας και τον μεταξύ τους πόλεμο την περίοδο 1998-’99. Αυτός είναι και ο λόγος που το Βελιγράδι δεν αναγνώρισε ποτέ την ανεξαρτησία που κήρυξε η Πρίστινα το 2008, με συνέπεια ο δρόμος και των δύο προς την ΕΕ να παραμένει κλειστός.

Το γαλλογερμανικό σχέδιο

Μπορεί, άραγε, ο Γόρδιος Δεσμός να λυθεί χωρίς ένα νέο κύκλο βίας; Η ΕΕ θέλει να πιστεύει πως μπορεί και βασίζει πολλά στο σχέδιο που έχουν εκπονήσει Βερολίνο και Παρίσι, αρκετά στοιχεία του οποίου έχουν γίνει γνωστά εδώ και μερικές εβδομάδες – το οποίο φαίνεται σε γενικές γραμμές να στηρίζει και η Ουάσιγκτον.

Σύμφωνα με αυτό, πριν από οποιαδήποτε επίσημη κίνηση που θα αφορά στην αμοιβαία αναγνώριση, πρέπει να προηγηθεί η οικοδόμηση μέτρων εμπιστοσύνης, η καλή γειτονία, η συνεργασία σε ζητήματα καθημερινότητας και η σταδιακή ανάπτυξη οικονομικών σχέσεων. Προϋπόθεση εκ των ων ουκ άνευ αποτελεί, επίσης, ο αμοιβαίος σεβασμός των συνόρων και της εδαφικής ακεραιότητας.

Διαβάστε επίσης: «Θα επιτεθούμε στη Συρία την κατάλληλη στιγμή»

Εφόσον αυτά γίνουν, τότε εκτιμάται ότι θα μπορέσει να συζητηθούν τα επόμενα βήματα. Σε αυτά, μάλιστα, αναζητούνται τρόποι ώστε καμία από τις δύο πλευρές να μην φανεί ότι ηττήθηκε ή υποχώρησε πέρα από τις κόκκινες γραμμές τις οποίες έχει θέσει.

Νομιμοποίηση, χωρίς αναγνώριση

Για παράδειγμα, σύμφωνα με ένα σενάριο, το Κόσοβο θα μπορούσε να γίνει δεκτό στα Ηνωμένα Έθνη χωρίς η Σερβία να το αναγνωρίσει επισήμως. Γι’ αυτό θα αρκούσε η άρση του βέτο που προβάλλουν η Ρωσία και η Κίνα, προφανώς μετά από απαίτηση του Βελιγραδίου – το οποίο τις «ξεπληρώνει» συνεχίζοντας να αναπτύσσει τις σχέσεις μαζί τους σε όλα τα επίπεδα.

Σε αντάλλαγμα, η ΕΕ θα αύξανε τα κεφάλαια που χορηγεί προς τη Σερβία, ανοίγοντας σταδιακά τον δρόμο που οδηγεί στην ένταξη. Παράλληλα, φυσικά, με το Κόσοβο και με την ελπίδα πως στη διάρκεια αυτής της διαδικασίας οι δύο πλευρές θα φτάσουν «φυσιολογικά» σε μια εξομάλυνση των σχέσεών τους, με τις κοινωνίες τους να πείθονται σταδιακά πως αυτός είναι ο προτιμότερος δρόμος.

Διαβάστε επίσης: Η απειλή των… ΗΠΑ φέρνει πιο κοντά Γαλλία και Γερμανία

Ο «πονοκέφαλος» της ΕΕ

Η υπόθεση αφορά άμεσα και τα πέντε κράτη-μέλη της ΕΕ που εξακολουθούν να μην αναγνωρίζουν το Κόσοβο – Ισπανία, Ρουμανία, Σλοβακία, Ελλάδα και Κύπρος – φοβούμενα ότι κάτι τέτοιο θα μπορούσε να αποτελέσει «δεδικασμένο» για ανάλογες… πληγές που αντιμετωπίζουν στο έδαφός τους.

Παρ’ όλα αυτά, ακόμη και μετά τον συμβιβασμό για τις πινακίδες, η αισιοδοξία για οριστική και βιώσιμη λύση είναι εξαιρετικά συγκρατημένη. Εκτός των άλλων, διότι τα Βαλκάνια εξακολουθούν να αποτελούν μία Βαβέλ και η περίοδος που διανύουμε μοιάζει να ευνοεί όχι τις συγκλίσεις, αλλά τις συγκρούσεις.