Η ιδιωτικότητα στο χώρο εργασίας και η άνοδος του «ήσυχου χώρου»

Οι εργαζόμενοι στη δικηγορική εταιρεία του Σικάγο Levenfeld Pearlstein ετοιμάζονται να μετεγκατασταθούν τον Ιανουάριο – από το επιχειρηματικό  κέντρο της πόλης στην όχθη του ποταμού – απαλλαγμένοι από τυχόν απομεινάρια στα γραφεία τους και παίρνοντας σπίτι τα προσωπικά τους υπάρχοντα. Όχι μόνο ο νέος χώρος εργασίας θα είναι μικρότερος (από 53.000 τετραγωνικά πόδια σε περίπου 37.500), αλλά θα υπάρχουν και λιγότερα γραφεία.

Είναι μια κίνηση που ο επικεφαλής επιχειρήσεων (COO) Κέβιν Κόριγκαν αναμένει ότι μπορεί να προκαλέσει αναστάτωση. «Μερικοί άνθρωποι θα αισθανθούν ότι “δούλεψα σκληρά για το γραφείο μου, ανέβηκα στην ιεραρχία. Τώρα θα μειώσετε το μέγεθος του γραφείου, και ενδέχεται να μην έχω καν γραφείο.” Θα είναι μια αλλαγή για τους εργαζόμενους.»

Αυτό δεν είναι μόνο θέμα εγωισμού. Η εταιρεία θέλει να ενθαρρύνει το προσωπικό να επιστρέψει στο γραφείο με μερική απασχόληση, καθώς όπως πολλοί εργοδότες αγκαλιάζει την υβριδική εργασία, τον συνδυασμό εργασίας από το σπίτι και το γραφείο. Συνήθως, ο χρόνος στο σπίτι προορίζεται για εστιασμένη εργασία, ενώ ο χώρος εργασίας είναι ο προορισμός για συνεργασία, προσωπικές συναντήσεις και κοινωνικοποίηση. Η διαφημιστική εταιρεία McCann, για παράδειγμα, άνοιξε νέα γραφεία στο City του Λονδίνου και τα βλέπει ως κέντρο «δημιουργικότητας, συνεργασίας και σύνδεσης» με δωμάτια για ομαδική εξεύρεση λύσεων, ή άλλα για ανάπτυξη ιδεών, αλλά και δημιουργικές ζώνες, σύμφωνα με τη Λούσι Ντε Εϊνκόρτ-Χάρβεϊ, διευθύντρια κτιριακών λειτουργιών της εταιρίας. Ωστόσο, τόνισε, υπάρχουν και πιο ήσυχες περιοχές στον νέο χώρο εργασίας.

Αυτό συμβαίνει επειδή δεν είναι εύκολο να χωριστούν οι εργάσιμες ημέρες να χωριστούν σε προσωπικές και συνεργατικές περιόδους, και έτσι το γραφείο θα χρειαστεί επίσης χώρους ησυχίας και προσωπικής συγκέντρωσης. Σε κάθε περίπτωση, για κάποιους, το γραφείο είναι ένα καταφύγιο από τους όποιους περισπασμούς στο σπίτι – δηλαδή για εργαζόμενους με μικρά παιδιά ή με ηλικιωμένο μέλος της οικογένειας ή για εκείνους που συγκατοικούν ή διαβιούν σε περιορισμένους χώρους. Η Κρίστιν Τσερούτι, ανώτερη σχεδιάστρια στο Nelson Worldwide λέει: «Δεν μπορείς να γενικεύεις. Πολλοί άνθρωποι χρειάζονται το γραφείο για εστιασμένη εργασία».

Ο Κόριγκαν σημειώνει ότι η Levenfeld Pearlstein θα εξακολουθεί να παρέχει γραφεία, αν και η συντριπτική πλειοψηφία των γραφείων δεν θα έχουν “χρεωθεί” σε συγκεκριμένο εργαζόμενο, έτσι ώστε το προσωπικό – γραμματείς καθώς και δικηγόροι – να μπορούν να συγκεντρωθούν και να εργαστούν μεταξύ συναντήσεων, εκπαίδευσης και συνεδριών καθοδήγησης.

Μετά από δύο χρόνια lockdown και απομακρυσμένη εργασία, πολλοί εργαζόμενοι σε γραφεία δυσκολεύονται να συγκεντρωθούν σε ανοιχτής δομής χώρους. Ο Τζέρεμι Μάιερσον, ομότιμος καθηγητής στο Royal College of Art και συν-συγγραφέας του Unworking: The reinvention of the modern office [Ανεργασία: Ανακαλύπτοντας το σύγχρονο γραφείο] , παρατήρησε: «Όταν έχεις περάσει δύο χρόνια μόνος, γίνεσαι πολύ ευαίσθητος στο θόρυβο. Αυτό που ακούμε από τα τμήματα ανθρώπινου δυναμικού είναι ότι οι άνθρωποι είναι υπερευαίσθητοι στο περιβάλλον τους».

Επιπλέον, ο πολλαπλασιασμός των κλήσεων Zoom σημαίνει ότι οι άνθρωποι είναι πιο πιθανό να διοργανώνουν μια συνάντηση που αποσπά την προσοχή άλλων στο γραφείο τους αντί να είναι σε ένα δωμάτιο χωρίς να ακούγονται. Ο Κόριγκαν της Levenfeld Pearlstein τονίζει ότι έχει δοθεί μεγάλη προσοχή στην ακουστική στο νέο γραφείο. Ωστόσο, μερικοί άνθρωποι θα πρέπει να ενθαρρύνονται να κλείνουν τις πόρτες του γραφείου τους και να χρησιμοποιούν ακουστικά αντί να έχουν κλήσεις συνδιάσκεψης σε ανοικτή ακρόαση. «Μπορούμε να δημιουργήσουμε την υποδομή, αλλά πρέπει να ενθαρρύνουμε τους ανθρώπους να τη χρησιμοποιούν».

Η ακουστική είναι από τις μεγαλύτερες προκλήσεις, λέει ο Μαρκ Κόουαλ, πρόεδρος του Βρετανικού Συμβουλίου Γραφείων [British Council for Offices]. Ο αποκαλούμενος «Ροζ Θόρυβος» είναι ολοένα και πιο δημοφιλής επιλογή για να εξουδετερωθεί ο θόρυβος του περιβάλλοντος — στην πραγματικότητα, το χρησιμοποιεί στον δικό του χώρο εργασίας, σε εταιρεία αρχιτεκτονικής. Το περιγράφει ως «ένα τεχνητό συνονθύλευμα συχνοτήτων, που καλύπτει όσα μπορούν να ακουστούν [και] προσαρμόζεται στον αριθμό των ανθρώπων στο χώρο».

Δεν πρόκειται απλώς για υπερβολικές ευαισθησίες μετά την πανδημία. Ακόμη και πριν από τα lockdown, οι εργαζόμενοι στριμώχνονταν σε ανοιχτούς χώρους γραφείων. Σύμφωνα με το British Council for Offices, το 2001 υπήρχε περίπου ένα γραφείο ανά 15 τετραγωνικά μέτρα στα γραφεία στο Ηνωμένο Βασίλειο ενώ μέχρι το 2018 ο χώρος αυτός είχε μειωθεί στα 9,6 τετραγωνικά μέτρα.

Ανταποκρινόμενοι στις απαιτήσεις του Zoom και στην ευαισθησία στην πανδημία, ορισμένοι σχεδιαστές και εργοδότες δημιουργούν ήσυχες περιοχές, μακριά από το πλήθος των ανοιχτών εργασιακών χώρων. Στην ομάδα εργασίας WeWork, ο επικεφαλής παγκόσμιου σχεδιασμού, Έμπι Ουάιζκαρβερ, λέει ότι θα παράσχουν δύο τύπους ήσυχων χώρων. Κάποιοι χώροι θα είναι διαθέσιμοι για εργαζόμενους που έρχονται μόνο την συγκεκριμένη μέρα ή για λίγη ώρα. Για τα εταιρικά μέλη, θα υπάρχουν ιδιαίτερες ανέσεις: ειδικοί χώροι με εσωτερικά γραφεία, αίθουσες συσκέψεων, σαλόνια και κουζίνες. «Η συνεργασία μπορεί παραδοσιακά να μην ταυτίζεται με την ιδιωτικότητα, αλλά καθώς περισσότεροι οργανισμοί επανεξετάζουν το κτιριακό της αποτύπωμα — ειδικά σε κλάδους όπως οι νομικές υπηρεσίες, η υγειονομική περίθαλψη, οι χρηματοοικονομικές υπηρεσίες ή οι υπηρεσίες δεδομένων που απαιτούν συνήθως πιο επίσημες, ιδιωτικές συναντήσεις — βλέπουμε αυξανόμενη ανάγκη», διαπιστώνει ο Ουάιζκαρβερ.

Αυτό δεν είναι ακριβώς η αναβίωση του γραφείου – θαλάμου, που δημιουργήθηκε τη δεκαετία του 1960 από τον Ρόμπερτ Προπστ για την εταιρεία σχεδιασμού Herman Miller. Σχεδιασμένο ως ένας ευέλικτος, ατομικός χώρος εργασίας που παρέχει στους εργαζόμενους ιδιωτικότητα, μακριά από τις μέχρι τότε σειρές τυποποιημένων γραφείων, σύντομα έγινε σύμβολο αλλοτριωμένων εργαζόμενων-ρομπότ, γράφει ο Νικίλ Σαβάλ στο βιβλίο του Cubed: The Secret History of the Workplace (Τετραγωνισμένος: Η μυστική ιστορία των χώρων εργασίας). Ο συγγραφέας Ντάγκλας Κούπλαντ περιέγραψε τα γραφεία – θαλάμους στο βιβλίο Generation X (1991) ως «Κλουβιά πάχυνσης μόσχων: μικροί, στενοί χώροι εργασίας κατασκευασμένοι από συναρμολογούμενα χωρίσματα τοίχου καλυμμένα με ύφασμα στα οποία εργάζονται κατώτερα μέλη του προσωπικού. Πήρε το όνομά αυτό από τους μικρούς θαλάμους προ-σφαγής που χρησιμοποιούνται από τη βιομηχανία βοοειδών.» Ο ίδιος ο Προπστ απογοητεύτηκε με τον τρόπο που χρησιμοποιήθηκε το γραφείο-θάλαμος: «Δεν είναι όλες οι οργανώσεις ευφυείς και προοδευτικές», φέρεται να είπε το 2000. «Πολλές επιχειρήσεις διοικούνται από σκαιότατους ανθρώπους. Φτιάχνουν μικροσκοπικούς θαλάμους και στοιβάζουν μέσα τους ανθρώπους. Σε στείρους χώρους, που μοιάζουν με ποντικοφωλιές.»

Αυτό σημαίνει πολλαπλασιασμό τηλεφωνικών θαλάμων, χώρων συγκεντρώσεων ή μεμονωμένων γραφείων που είτε είναι κοινόχρηστα είτε δεν έχουν εκχωρηθεί σε συγκεκριμένα άτομα. Ο τεχνολογικός όμιλος Microsoft, δημιούργησε πρόσφατα ένα νέο πρωτότυπο για το Flowspace Pod, ένα «κουκούλι» με υφασμάτινη επένδυση που μοιάζει με καψύλλιο σπόρων, σχεδιασμένο για εστιασμένη εργασία.

Στον τεχνολογικό όμιλο Cisco, ο οποίος περιγράφει τα γραφεία στη μετά την πανδημία εποχή ως «κέντρα συνεργασίας ταλέντων», οι σχεδιαστές προβλέπουν ότι οι εργαζόμενοι θα χρησιμοποιούν διαφορετικούς χώρους που ταιριάζουν στις διαφορετικές εργασίες τους κατά τη διάρκεια της ημέρας, όπως ντουλάπες (δωμάτια για τρία άτομα) ή ήσυχα δωμάτια (για ένα έως δύο άτομα). Ο Μπόμπ Σίσερο, επικεφαλής έξυπνων κτιρίων στη Cisco, λέει: «Όταν ξαναχτίσαμε το χώρο [κατά τη διάρκεια της πανδημίας] ήμασταν πολύ ευαίσθητοι σχετικά με την ακουστική». Αυτό σήμαινε τη δημιουργία τοίχων από το δάπεδο μέχρι την οροφή και πλαίσια θυρών που εμποδίζουν τη διαρροή ήχου. Μετράμε τον θόρυβο σε όλο το περιβάλλον. Αυτό περιλαμβάνει ακόμη και το φιλτράρισμα «του μωρού που κλαίει, του σκύλου που γαβγίζει, του φυσητήρα φύλλων που ακούγονται στο σπίτι: φιλτράρουμε αυτόν τον θόρυβο για τον απομακρυσμένο συμμετέχοντα, ώστε να έχουμε παραγωγική συνάντηση».

Η Τζάνετ Πόουγκ ΜακΛόριν, παγκόσμια διευθύντρια ερευνητικών πρακτικών στο χώρο εργασίας στην παγκόσμια εταιρεία σχεδιασμού Gensler βλέπει μεγαλύτερη ζήτηση για βιβλιοθήκες στο χώρο εργασίας «δημιουργώντας πιο ήσυχες ζώνες χωρίς τεχνολογία, όπως το ήσυχο βαγόνι στο τρένο. Σε αυτή τη ζώνη, μπορεί να μην μιλάμε ή να μην υπάρχει τεχνολογία. Μια βιβλιοθήκη έχει χαμηλότερο φωτισμό. Επιτρέπει στους ανθρώπους να αλλάζουν ταχύτητα από την ομαδική συνάντηση στη συγκεντρωμένη εστίαση.»

Ωστόσο, όπως τόσα πολλά στον χώρο εργασίας, τέτοια δωμάτια χρειάζονται έγκριση από την ηγεσία. Η Αν-Λορ Φαγιάρντ, προεδρεύουσα καθηγήτρια κοινωνικής καινοτομίας στο Nova School of Business and Economics, αναφέρθηκε σε μια εταιρεία που είχε προμοτάρει με ζέση την αίθουσα βιβλιοθήκης της, αλλά δεν μπορούσε να καταλάβει γιατί οι εργαζόμενοι δεν τη χρησιμοποιούσαν. «Αρχίσαμε να μιλάμε με ανθρώπους και να ρωτάμε. Αυτοί απάντησαν: «Είμαστε εταιρεία καινοτομιών, πρέπει να είμαστε στο δωμάτιο, στην ενέργεια. Δεν φαίνεται καλό να βρίσκεσαι εκεί [στη βιβλιοθήκη] πολύ συχνά» Τελικά, αποδείχθηκε ότι ούτε τα ανώτερα στελέχη χρησιμοποίησαν ποτέ το δωμάτιο αυτό».

Η Φαγιάρντ πιστεύει ότι υπάρχει έλλειψη φαντασίας όσον αφορά το σχεδιασμό. Σε μια πρόσφατη συνάντηση, έπεσε σε κατάθλιψη όταν άκουσε για σχέδια εγκατάστασης τηλεφωνικών θαλάμων για προστασία της ιδιωτικότητας. «Φανταστείτε το γραφείο του μέλλοντος να αποτελείται από καναπέδες και τηλεφωνικούς θαλάμους. Αυτό δεν ήταν καθόλου ότι οραματιζόμασταν δημιουργικά».