Είναι η Γερμανία και πάλι άρρωστη;

Project Syndicate

Πείτε ό,τι θέλετε για τον Ρώσο Πρόεδρο Βλαντιμίρ Πούτιν, αλλά ο πόλεμος του στην Ουκρανία άνοιξε τα ευρωπαϊκά μάτια σε κάποιες από καιρό υποτιμημένες αλήθειες. Η μία είναι ότι ακόμη και μετά από περισσότερα από 70 χρόνια σχετικής ειρήνης στην ήπειρο, η παραμέληση της στρατιωτικής ασφάλειας εγκυμονεί σοβαρούς κινδύνους. Μία άλλη είναι ότι το «πράσινο όνειρο» των σύγχρονων οικονομιών που τροφοδοτούνται αποκλειστικά από ανανεώσιμες πηγές ενέργειας παραμένει απρόσιτο – και η αξιόπιστη πρόσβαση σε φθηνά ενεργειακά αποθέματα παραμένει απαραίτητη.

Ενώ η πρώτη αλήθεια έγινε ολοφάνερη μόλις τα ρωσικά στρατεύματα πέρασαν στην Ουκρανία στις 24 Φεβρουαρίου, η δεύτερη μόλις σταδιακά διείσδυσε στην ευαισθητοποίηση του κοινού. Στην πραγματικότητα, πολλοί έχουν ζητήσει εμπάργκο στις ευρωπαϊκές εισαγωγές ρωσικού φυσικού αερίου, υποστηρίζοντας ότι αυτό όχι μόνο θα υπονόμευε την ικανότητα της Ρωσίας να διεξάγει τον πόλεμό της, αλλά και θα επιταχύνει την πρόοδο προς την πράσινη Nirvana – όλα με ελάχιστο κόστος για την Ευρώπη όσον αφορά το χαμένο ΑΕΠ.

Μια νέα μελέτη αποκαλύπτει αυτό το επιχείρημα για αυτή τη φαντασίωση. Εάν διακοπεί η παροχή φυσικού αερίου από τη Ρωσία, η Γερμανία πολύ απλά δεν θα μπορεί πλέον να παράγει τα 300 προϊόντα της με τη μεγαλύτερη ένταση αερίου. Βεβαίως, η μελέτη σημειώνει ότι τα προϊόντα αυτά μπορούν να υποκατασταθούν από εισαγωγές. Ωστόσο, αυτή η αξιολόγηση δεν λαμβάνει υπόψη τις απώλειες ευημερίας που θα προέκυπταν από την υποχρέωση της Γερμανίας να πληρώσει πολύ υψηλότερες τιμές για αυτά τα προϊόντα – απώλειες που θα αντηχούσαν σε ολόκληρη την οικονομία.

Λόγω της επίδρασης των όρων του εμπορίου, η ευημερία των καταναλωτών φυσικού αερίου και αγαθών έντασης αερίου θα μειωνόταν καθώς αυξάνεται η τιμή αυτών των πλέον εισαγόμενων προϊόντων. Μόνο επειδή αυτή η αύξηση της τιμής δεν περιλαμβάνεται στον ορισμό του πραγματικού ΑΕΠ, οι επιπτώσεις ενός εμπάργκο φυσικού αερίου στο ευρωπαϊκό ΑΕΠ φαίνονται μικρές.

Επιπλέον, δεν θα επηρεαστούν μόνο οι άμεσοι καταναλωτές των 300 προϊόντων. Εάν, για παράδειγμα, η μεθανόλη και η αμμωνία που αποτελούν τη βάση της παραγωγής λιπασμάτων και πολλά άλλα χημικά προϊόντα πρέπει να εισάγονται από τις Ηνωμένες Πολιτείες, αντί να παράγονται τοπικά, οι συμπληρωματικές βιομηχανίες προστιθέμενης αξίας στη Γερμανία ενδέχεται να χάσουν την ανταγωνιστικότητά τους. Πολλές θέσεις εργασίας θα μπορούσαν να επηρεαστούν μέχρι να βρεθεί μια νέα ισορροπία. Δεν είναι περίεργο που η BASF, η μεγαλύτερη χημική εταιρεία στον κόσμο, αποφάσισε να επενδύσει έως και 10 δισεκατομμύρια ευρώ (10,4 δισεκατομμύρια δολάρια) σε ένα νέο εργοστάσιο στην Κίνα.

Η αντικατάσταση των ορυκτών καυσίμων από ανανεώσιμες πηγές δεν είναι η λύση που πολλοί πιστεύουν ότι είναι. Τα καύσιμα που εξαρτώνται από τις καιρικές συνθήκες, όπως ο άνεμος και η ηλιακή ενέργεια, είναι απλώς πολύ απρόβλεπτα για να τροφοδοτήσουν αξιόπιστα τις σύγχρονες οικονομίες, πράγμα που σημαίνει ότι οι «προσαρμόσιμες» πηγές ενέργειας – άνθρακας, αέριο και πυρηνικά – παραμένουν απαραίτητες για να ρυθμίσουν την αστάθεια, καθώς κινούνται αντίστροφα σε σχέση με την αιολική και την ηλιακή ενέργεια. Σε περίπτωση παρατεταμένης «σκοτεινής  περιόδου», όταν ο άνεμος δεν φυσάει και ο ήλιος δεν λάμπει, αυτές οι πηγές θα πρέπει ακόμη και να καλύψουν όλες τις ενεργειακές ανάγκες μόνες τους.

Η αγκαλιά των ηλεκτρικών (και όχι με αέριο) μεταφορών, θέρμανσης και οικιακών συσκευών θα επιδεινώσει αυτό το πρόβλημα δημιουργώντας ακόμη μεγαλύτερη ζήτηση ηλεκτρικής ενέργειας, η οποία απαιτεί το απόθεμα ρυθμιζόμενων ενεργειακών μονάδων να αυξάνεται αναλογικά. Για τη Γερμανία, η οποία αποφεύγει τον άνθρακα και την πυρηνική ενέργεια, αυτό σημαίνει σταθμούς ηλεκτροπαραγωγής φυσικού αερίου. Όμως το φυσικό αέριο είναι ήδη σε έλλειψη, οπότε πρέπει να βρεθεί άλλη λύση.

Κάποιος θα μπορούσε να υποστηρίξει ότι γι’ αυτό χρησιμεύουν οι μπαταρίες: συλλέγουν ενέργεια όταν είναι διαθέσιμη και αποθηκεύουν μέχρι να χρειαστεί. Όμως, ενώ οι μπαταρίες, ας πούμε, στα ηλεκτρικά αυτοκίνητα θα μπορέσουν μια μέρα να εξομαλύνουν τις βραχυπρόθεσμες διακυμάνσεις στην ενεργειακή πρόσβαση, δεν είμαστε ακόμα εκεί – ούτε καν κοντά. Ακόμη και με πιο προηγμένες τεχνολογίες μπαταριών, μια ή δύο μέρες χωρίς άνεμο ή ηλιοφάνεια θα ακινητοποιούσαν τις ηλεκτρικές μεταφορές. Τα ηλεκτρικά αυτοκίνητα επιδεινώνουν το εποχιακό πρόβλημα της προσωρινής αποθήκευσης. Πόσο καιρό, λοιπόν, προτού έχουμε μπαταρίες που μπορούν να αναπληρώσουν τις εποχιακές διακυμάνσεις των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, αποθηκεύοντας αρκετή ηλεκτρική ενέργεια –που παράγεται από τον καλοκαιρινό ήλιο και τις καταιγίδες του φθινοπώρου– χρειαζόμαστε για να κινήσουμε όχι μόνο τα οχήματά μας, αλλά ολόκληρες τις οικονομίες μας τον χειμώνα;

Ένα πιο ρεαλιστικό –αν και ακόμα μακρινό– μέλλον θα εξαρτιόταν από τους σταθμούς ηλεκτροπαραγωγής με υδρογόνο για να γεφυρώσουν τα κενά που αφήνουν ο άνεμος και η ηλιακή ενέργεια. Αλλά για να παραχθεί το υδρογόνο οικονομικά, οι ηλεκτρολύτες χρειάζονται μια ομαλή και σταθερή παροχή ηλεκτρικής ενέργειας, κάτι που υποτίθεται ότι θα προσφέρουν οι ίδιοι. Το πώς μπορεί να λυθεί αυτό το δίλημμα είναι ακόμα στον αέρα.

Ο πόλεμος της Ουκρανίας έχει αποκαλύψει ανελέητα τις αδυναμίες της μετάβασης στην πράσινη ενέργεια, αναγκάζοντας χώρες όπως η Γερμανία σε ένα ενεργειακό πείραμα σε πραγματικό χρόνο. Προς το παρόν, δεν έχουν άλλη επιλογή από το να αγοράζουν εξαιρετικά ακριβές προμήθειες υγροποιημένου φυσικού αερίου, να εισάγουν και να εξάγουν περισσότερο τοπικό φυσικό αέριο και να βασίζονται στην πυρηνική ενέργεια, που παράγεται τοπικά ή εισάγεται.

Πριν από είκοσι χρόνια, η Γερμανία αποκαλούνταν ο άρρωστος άνθρωπος της Ευρώπης, λόγω της υψηλής ανεργίας, της χαμηλής εγχώριας ζήτησης και της αργής ανάπτυξης του ΑΕΠ. Σήμερα, η χώρα φαίνεται να έχει κολλήσει μια άλλη ασθένεια – αυτή τη φορά, λόγω της μη ρεαλιστικά φιλόδοξης ενεργειακής της πολιτικής. Η ανάρρωση θα είναι επώδυνη.

Ο Hans-Werner Sinn, Ομότιμος Καθηγητής Οικονομικών στο Πανεπιστήμιο του Μονάχου, είναι πρώην πρόεδρος του Ινστιτούτου Οικονομικών Ερευνών Ifo και υπηρετεί στο Συμβουλευτικό Συμβούλιο του γερμανικού υπουργείου Οικονομίας. Είναι ο συγγραφέας του The Green Paradox: A Supply-Side Approach to Global Warming (MIT Press, 2012).