Χριστόφορος Χαραλαμπάκης: «Η γλώσσα παρακολουθεί και καταγράφει όσα συμβαίνουν στην κοινωνία»

* Του Χριστόφορου Χαραλαμπάκη

Το διεθνές επιστημονικό Συνέδριο: «Ο πολιτισμός στο Ιστορικό Αρχείο των εφημερίδων “ΤΟ ΒΗΜΑ” και “ΤΑ ΝΕΑ”: Γλώσσα και λογοτεχνία», όπως διαφαίνεται από τις εισηγήσεις 42 συνέδρων από 19 Πανεπιστήμια της Ελλάδας και του εξωτερικού, από τη μακρινή Αυστραλία και τις Η.Π.Α. ως την Ισπανία και πολλές άλλες ευρωπαϊκές χώρες, αποκτά εμβληματικό χαρακτήρα με την έννοια ότι καινοτομεί πολλαπλώς.

Πρώτη φορά, σε παγκόσμιο επίπεδο, ένας Εκδοτικός Οργανισμός διαθέτει δωρεάν το αμύθητης αξίας ψηφιακό Αρχείο του μιας ολόκληρης εκατονταετίας (1922-2022) σε ερευνήτριες και ερευνητές για να παρουσιάσουν τα πορίσματα των ερευνών τους στις αλληλοσυνδεόμενες επιστήμες της γλωσσολογίας και της λογοτεχνίας.

Η γλώσσα, ως συνεκτικός κρίκος της ταυτότητας και του πολιτισμού, βρίσκεται στο επίκεντρο της έρευνας ενός ασύλληπτου σε έκταση και εντυπωσιακού σε ποιότητα κειμενικού σώματος πολλών εκατομμυρίων λέξεων.

Η διαχρονική προσέγγιση του σχετικού υλικού θα αναδείξει τις περιπέτειες του ελληνικού λαού, και του κόσμου ολόκληρου, σε κρίσιμες, όπως πάντα, καμπές της Ιστορίας. Ο πολιτικός και κοινωνικός διχασμός συνδέεται άρρηκτα με τον γλωσσικό διχασμό ο οποίος έφθειρε τις πνευματικές δυνάμεις του Έθνους.

Διαπιστώνεται, ακόμα μια φορά, ότι η γλώσσα, ως μορφή κοινωνικής συμπεριφοράς, παρακολουθεί και καταγράφει ως ευαίσθητος σεισμογράφος όσα συμβαίνουν στην κοινωνία σε όλα τα επίπεδα του ιστορικού, πολιτικού, οικονομικού, πολιτιστικού, και επιστημονικού βίου.

Γλωσσολόγοι και νεοελληνιστές κατά κύριο λόγο, αλλά και επιστήμονες άλλων κλάδων, όπως φιλόσοφοι, μαθηματικοί, μεταφρασεολόγοι, ενώνουν τις δυνάμεις τους για να φωτίσουν πλευρές του πολιτισμού στην ευρύτερη εκδοχή του, όπως παρουσιάζονται μέσα από τις σελίδες των δύο κορυφαίων εφημερίδων.

Με τις τεκμηριωμένες εισηγήσεις τους φέρνουν στην επιφάνεια άγνωστες πτυχές της εξελικτικής πορείας της νεοελληνικής γλώσσας και του δημοσιογραφικού λόγου, όπως και της λογοτεχνικής γλώσσας.

Το μέγα ζητούμενο, ο πολιτικός πολιτισμός, συστατικό στοιχείο της δημοκρατίας, είχε επηρεαστεί σε μεγάλο βαθμό από τα νέα ήθη της παγκοσμιοποίησης η οποία επέφερε μεγάλες κοινωνικές ανακατατάξεις με αποτέλεσμα τη δημιουργία πολύγλωσσων και πολυπολιτισμικών κοινωνιών.

Στη σημερινή εποχή της ψηφιακής τεχνολογίας, τα Μέσα Μαζικής Επικοινωνίας, τα Μέσα Κοινωνικής Δικτύωσης και το εκπαιδευτικό σύστημα μπορούν και πρέπει να διαδραματίσουν καθοριστικό ρόλο στη διάδοση ενός νέου πολιτικού πολιτισμού.

Ο κοινωνικός πολιτισμός δεν θα έχει ως στόχο, όπως γίνεται ακόμα και σήμερα, την ανοχή στη διαφορετικότητα (σε ατομικό και συλλογικό επίπεδο), αλλά, πολύ περισσότερο, την κατανόηση και τον σεβασμό των εθνικών, θρησκευτικών, πολιτιστικών, πολιτισμικών και γλωσσικών ιδιαιτεροτήτων. Προς τις δύο αυτές κατευθύνσεις υπήρξε καθοριστική η διαχρονική συμβολή των εφημερίδων ΤΟ ΒΗΜΑ και τα ΝΕΑ.

Αισθάνομαι την υποχρέωση να ευχαριστήσω τα μέλη της Οργανωτικής και της Επιστημονικής Επιτροπής για την άψογη συνεργασία. Ιδιαιτέρως ευχαριστώ τον κ. Γιάννη Θ. Διαμαντή, υπεύθυνο του Ιστορικού Αρχείου των δύο εφημερίδων ο οποίος καταβάλλει άοκνες προσπάθειες για την επίτευξη των στόχων του συνεδρίου.

Τέλος, θερμές ευχαριστίες ανήκουν στην κυρία Φωτεινή Υψηλάντη, πρόεδρο του δημοσιογραφικού οργανισμού Άλτερ Έγκο, η οποία ήδη από το 2021 είχε τη λαμπρή ιδέα διοργάνωσης του Συνεδρίου και αφιερώνει πολύτιμο χρόνο και μεγάλη προσπάθεια για την επιτυχή διοργάνωσή του.

* Ο Χριστόφορος Χαραλαμπάκης είναι ομότιμος καθηγητής Γλωσσολογίας του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών και τακτικό μέλος της Ακαδημίας Αθηνών στην έδρα της Γλωσσολογίας