Κεντρική Μακεδονία: Ποια είναι η δυναμική της επιτραπέζιας ελιάς – Τι έδειξε έρευνα

Ο κλάδος της επιτραπέζιας ελιάς στην Ελλάδα διακρίνεται για την ανθεκτικότητα, τη δυναμική και την εξωστρέφειά του, αφού σε περιόδους κρίσης αύξησε τα μεγέθη του, επιβεβαιώνοντας τη μεγάλη απήχηση του κορυφαίου ποιοτικά ελληνικού αγροτικού προϊόντος στις διεθνείς αγορές.

Σύμφωνα με έρευνα του μηχανισμού καινοτομίας της ΠΕ Κεντρικής Μακεδονίας, η οποία παραθέτει στοιχεία της Εθνικής Διεπαγγελματικής Οργάνωσης Επιτραπέζιας Ελιάς (ΔΟΕΠΕΛ), στην Ελλάδα παράγονται κατά μέσο όρο πάνω από 300.000 τόνοι ετησίως ελιάς όλων των ποικιλιών για επιτραπέζια χρήση, που αποτελεί το 10% της παγκόσμιας παραγωγής, ενώ το 90% περίπου της εγχώριας παραγωγής εξάγεται. Οι ελληνικές εξαγωγές επιτραπέζιας ελιάς (παρασκευασμένης ή διατηρημένης), με ποσοστό περίπου 25%, διατηρούν τη χώρα μας στη 2η θέση σε παγκόσμιο επίπεδο (ΟEC). Στους σημαντικότερους προορισμούς που κατευθύνεται το προϊόν, ξεχωρίζουν οι ΗΠΑ  και η Γερμανία. Η Ελλάδα το 2020 αποτέλεσε την κορυφαία ταχύτερη εξαγωγική χώρα επιτραπέζιας ελιάς (+36,5 εκατ. δολάρια), που παρά τις συνεχείς αντιξοότητες σε παγκόσμιο επίπεδο το 2022 (α’ 6μηνο) πέτυχε ρεκόρ εξωστρέφειας σε αξία, εμφανίζοντας άνοδο πάνω από 20%.

Διαβάστε επίσης: Ελιά: Ρεκόρ παραγωγής για την Καλαμών – Κινδυνεύει όμως να μείνει στα δέντρα

Η Χαλκιδική, με τη συνώνυμη ΠΟΠ ποικιλία «Πράσινη Ελιά Χαλκιδικής», κατέχει το μεγαλύτερο μερίδιο της εθνικής παραγωγής επιτραπέζιας ελιάς (42%). Από τους 140 χιλιάδες τόνους της ηρτημένης εσοδείας ελαιόκαρπου, η συντριπτική πλειοψηφία (93%) αυτής κατευθύνεται προς επεξεργασία για επιτραπέζια χρήση, ενώ το 90% του έτοιμου μεταποιημένου προϊόντος εξάγεται. Συνολικά, η ποικιλία «Πράσινη Ελιά Χαλκιδικής» κατέχει το 43% περίπου των συνολικών εθνικών εξαγωγών επιτραπέζιας ελιάς.

Σύμφωνα με τον αντιπεριφερειάρχη Χαλκιδικής Ιωάννη Γιώργο «η παραπάνω ανάλυση έρχεται να επιβεβαιώσει την κραταιά δύναμη που φέρει ο κλάδος της επιτραπέζιας ελιάς για την  Κεντρική Μακεδονία και δη για τη Χαλκιδική, ένα νομό που κατέχει πανελληνίως την πρωτοκαθεδρία στην παραγωγή και στην μεταποίηση της επιτραπέζιας ελιάς. Ένα δυναμικό προϊόν, καθαρά εξαγώγιμο που αφενός συνεισφέρει σημαντικά στο ΑΕΠ λόγω της μεγάλης απήχησής του στις διεθνείς αγορές, αφετέρου, τονίζει τη συμβολή της Χαλκιδικής και της Περιφέρειας Κεντρικής Μακεδονίας γενικότερα, στην εθνική οικονομία. Ο συγκεκριμένος κλάδος, είναι ιδιαίτερα σημαντικός για τον τόπο καθώς δεν αφορά μόνο στην πρωτογενή παραγωγή με την απασχόληση ενός μεγάλου αριθμού αγροτικών οικογενειών σ’ αυτόν, αλλά συνδέεται με την έντονη μεταποιητική δραστηριότητα, με πλέον των 100 μονάδων επεξεργασίας και τυποποίησης επιτραπέζιας ελιάς στο νομό. Δραστηριότητας, που συμβάλλει στη δημιουργία και συνδέεται άρρηκτα με έναν παράλληλο κύκλο εργασιών σε τομείς όπως του εμπορίου, των μεταφορών και των γεωργικών φαρμάκων».

Η παγκόσμια αυξητική τάση

Σύμφωνα με την πλατφόρμα Tastewise, η διείσδυση της επιτραπέζιας ελιάς  στα εστιατόρια φθάνει στο 34%, με την πλειοψηφία τους να προσφέρουν ιταλική κουζίνα. Παρόλα αυτά η αγορά της αναμένεται να σημειώσει σύνθετο ετήσιο ρυθμό ανάπτυξης (CAGR) +4,5% για την περίοδο 2022-2027.

Με την ένταξη της μεσογειακής διατροφής σε μη ευρωπαϊκές χώρες, η σύγχρονη κουζίνα που εισάγει προϊόντα προστιθέμενης αξίας σε συνταγές, όπως ελαιόλαδο, τουρσί, σιρόπι, μαρμελάδα και ξύδι ελιάς, αλλά και η διαθεσιμότητα επιτραπέζιων ελιών σε καινοτόμες λύσεις συσκευασίας μέσω των πλατφορμών e-commerce, προσφέρει προσοδοφόρες ευκαιρίες ανάπτυξης στους επενδυτές του κλάδου. Η δε αναδυόμενη τάση της κουλτούρας των κοκτέιλ στους millennials, όπου οι επιτραπέζιες ελιές χρησιμοποιούνται ευρέως, ωθεί στην ανάπτυξη της αγοράς.

Γενικά οι ελιές χρησιμοποιούνται περισσότερο ως συστατικό σε πιάτα παρά ως σνακ. Ωστόσο στις μεσογειακές χώρες παραγωγής, τα σνακ είναι πιο δημοφιλή από ό,τι στην υπόλοιπη Ευρώπη: «μεζές» στην Ελλάδα, «tapas» στην Ισπανία, «antipasti» στην Ιταλία. Όμως τεράστιες ευκαιρίες παρέχονται στον κλάδο και από την αγορά καινοτόμων και υγιεινών σνακ (π.χ. Olly’s στο Ηνωμένο Βασίλειο, σνακ γλυκιάς ελιάς από την «Yanni’s Olive Grove» στη Χαλκιδική), ενώ εκτιμάται ότι η αγορά τους θα αυξάνεται με ετήσιο ρυθμό +6% έως το 2025.

Προκλήσεις του κλάδου

«Η ανάγκη δημιουργίας ενός Μητρώου Μεταποιητικών Επιχειρήσεων Επιτραπέζιας Ελιάς αποτελεί τη βασική πρόκληση του κλάδου» αναφέρει η διευθύντρια της Πανελλήνιας Ένωσης Μεταποιητών – Τυποποιητών – Εξαγωγέων Επιτραπέζιων Ελιών Κίμη Ζαζή. «Επιπλέον η έλλειψη εργατών γης έχει πλήξει τον κλάδο όπως και όλον τον αγροτικό τομέα, αφού φέτος το καλοκαίρι η Χαλκιδική δε μπόρεσε να προχωρήσει στη συγκομιδή μεγάλης ποσότητας του καρπού. Η δε ρωσο-ουκρανική κρίση δημιούργησε έλλειμμα στη γυάλινη συσκευασία για τις μεταποιητικές επιχειρήσεις, που όμως θα εξομαλυνθεί μετά τη λήξη της. Σημαντικές προκλήσεις επιπλέον αποτελούν η κλιματική αλλαγή, οι αναδυόμενες ελαιοπαραγωγικές χώρες, και η ενεργειακή κρίση», συμπληρώνει ο Κωνσταντίνος Τερτιβανίδης, διαπιστευμένος εθνικός panel leader του Διεθνούς Ελαιοκομικού Συμβουλίου και διευθυντής του Περιφερειακού Ταμείου Ανάπτυξης Κεντρικής Μακεδονίας.

Έρευνα και καινοτομία

Όπως τονίζει ο δρ. Νότης Αργυρίου, Ερευνητής στο ΙΝΕΒ/ΕΚΕΤΑ και καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Αιγαίου «οι επιχειρήσεις του κλάδου θα πρέπει «τάχιστα να ενσωματώσουν στη λειτουργία τους όλα εκείνα τα εργαλεία που χρειάζονται για να ανταπεξέλθουν στον ανταγωνισμό και να δημιουργήσουν συνθήκες αειφορίας. Κομβικό στοιχείο αποτελεί ο ψηφιακός μετασχηματισμός. Τεχνολογίες που ενσωματώνονται σε ψηφιακά συστήματα διαχείρισης της αλυσίδας αξίας λογικής από το χωράφι στο ράφι, παρέχοντας έλεγχο της παραγωγής και πρόσβαση στο ιστορικό του προϊόντος, ενισχύοντας την αίσθηση ασφάλειας και εμπιστοσύνης του καταναλωτή και διαφοροποιώντας τα από τα αντίστοιχα προϊόντα».

Από την πλευρά του ο Κωσταντίνος Κωνσταντινίδης, CEO της Pelopac ABEE επισημαίνει ότι «στις προκλήσεις του κλάδου της επιτραπέζιας ελιάς απαντούν επίσης η γεωργία ακριβείας, η διαχείριση του ελαιώνα με χρήση αισθητήρων, drones, η μηχανοκίνητη συγκομιδή της ελιάς, η βελτίωση μεθόδων ζύμωσης ελιάς, η βελτιωμένη ποιοτική διαλογή με χρήση π.χ. X-rays, η Αναγεννητική και Πράσινη γεωργία, η διαχείριση αποβλήτων επεξεργασίας ελιάς και οι ανακυκλώσιμες πλαστικές συσκευασίες που διασφαλίζουν την ποιότητα και τη διάρκεια ζωής του προϊόντος».

«H Περιφερειακή Ενότητα Χαλκιδικής και γενικότερα η Περιφέρεια Κεντρικής Μακεδονίας με διαθέσιμους πόρους τόσο από το ΕΣΠΑ, όσο και από το Ταμείο Ανασυγκρότησης, λαμβάνοντας υπόψη τα παραπάνω, σχεδιάζει δυναμικές παρεμβάσεις που θα προετοιμάσουν την περιοχή για την επόμενη μέρα», υπογραμμίζει τέλος ο αντιπεριφερειάρχης. Χαλκιδικής Ιωάννης Γιώργος.