Πληθωρισμός και επιτόκια

Το από μακρόν προαναγγελθέν δίλημμα της οικονομικής πολιτικής για τα επιτόκια σε όλον τον κόσμο έχει δύο ακραίες περιπτώσεις εφαρμογής: την Κίνα που βρίσκεται έξω από το δίλημμα αυτό έχοντας ξεκάθαρα την ανάγκη νομισματικής και δημοσιονομικής ενίσχυσης για να αντιμετωπίσει τη zero Covid πολιτική. Τη Μ. Βρετανία που ενώ έχει υψηλό πληθωρισμό και οδεύει στην ύφεση, έχει ανάγκη από περιοριστική δημοσιονομική και νομισματική πολιτική που όμως θα επιτείνει την ύφεση.

Στις ΗΠΑ υπάρχουν πλέον σαφή σημάδια επιβράδυνσης της οικονομίας και του πληθωρισμού όπου μεγάλοι οικονομικοί κολοσσοί απολύουν δεκάδες χιλιάδες εργαζομένους. Γι’ αυτό η Federal Reserve εξετάζει tο ενδεχόμενο επιβράδυνσης των αυξήσεων των επιτοκίων.

Στην Ευρώπη φαίνεται ότι ο πληθωρισμός γνώρισε τα υψηλότερά του χωρίς όμως να μειώνεται με γρήγορους ρυθμούς. Το ίδιο και στην Ελλάδα. Από 12% τον Σεπτέμβριο έφθασε στο 9,1% τον Οκτώβριο. Σε αυτό βοήθησε πολύ και ο ήπιος καιρός (ενέργεια) πριν εισέλθουμε στον βαρύτερο χειμώνα. Εάν όμως υποθέσουμε ότι η αντιθετική σχέση ανεργίας και πληθωρισμού ισχύει, με δεδομένο το υψηλό επίπεδο ανεργίας στην Ελλάδα, θα έπρεπε και ο πληθωρισμός να ήταν χαμηλότερος αν και τον Οκτώβριο και Νοέμβριο ο πληθωρισμός έπεσε περισσότερο από την ευρωζώνη.

Η Ελλάδα έχει υψηλότερη ενεργειακή ένταση: δηλαδή υψηλότερη χρήση ενεργειακών πόρων (ιδίως ορυκτών) για να παραγάγει μία μονάδα ΑΕΠ και μεγαλύτερη εξάρτηση από εισαγόμενη ενέργεια, 75% στην Ελλάδα έναντι 62% για την ευρωζώνη. Επίσης η Ελλάδα έχει ελαφρώς υψηλότερη συμμετοχή των ενεργειακών προϊόντων στο καταναλωτικό καλάθι σε σχέση με την ευρωζώνη (11,5% στην Ελλάδα έναντι 10,9% στην ευρωζώνη – ΕΤΕ, Νοέμβριος 2022). Επίσης υπάρχει χαμηλότερη χρήση μακροπρόθεσμων συμβολαιακών εργαλείων αλλά και ορισμένες υψηλές ολιγοπολιακές οργανώσεις σε ορισμένους κλάδους.

Τα ειδικότερα αρνητικά αυτά διαρθρωτικά χαρακτηριστικά της οικονομίας αντιμετωπίζονται κυρίως με τις δημοσιονομικές παρεμβάσεις οι οποίες κυρίως διέκοψαν τη σχέση μεταξύ των τιμών του αερίου και των λιανικών τιμών ηλεκτρικής ενέργειας. Ομως βρισκόμαστε στη φάση που ο (αρχικά) ενεργειακός πληθωρισμός επεκτείνεται σε όλο το μη ενεργειακό καταναλωτικό καλάθι (αυτό δηλαδή που λέμε σκληρό πυρήνα του πληθωρισμού).

Ανεξαρτήτως πάντως των καθησυχαστικών προβλέψεων για την πορεία του πληθωρισμού (προβλέπεται περίπου ο μισός το 2023) στην Ελλάδα, τώρα μας απασχολεί εάν οι επερχόμενες αυξήσεις των επιτοκίων της ΕΚΤ στην ευρωζώνη, για την προσγείωση των πληθωριστικών προσδοκιών: α) θα επιδεινώσουν τη χρηματοοικονομική υγεία (σχέση χρέους προς προϊόν και εισόδημα) των επιχειρήσεων και των νοικοκυριών με δεδομένο ότι η αντίστοιχη εικόνα για τα ελληνικά δημοσιονομικά πράγματα δεν απειλείται, β) θα προκαλέσουν μία εντονότερη του επιθυμητού επιβράδυνση της οικονομίας. Να σημειωθεί ότι η επιβράδυνση αυτή θα είναι μη χρήσιμη αναφορικά με τον πληθωρισμό, διότι τα νομισματικά μέσα δεν μπορούν να αντιμετωπίσουν τα διαρθρωτικά οικονομικά προβλήματα.

Συνεπώς με τις αυξήσεις των επιτοκίων στην Ευρώπη δημιουργείται ένα μη φιλικό και μη χρήσιμο περιβάλλον για την ελληνική οικονομία που δεν αντιστοιχεί στις τωρινές ανάγκες της.

Η διέξοδος βρίσκεται στη στοχευμένη και επιλεκτική δραστηριοποίηση του τραπεζικού συστήματος (οι αυξήσεις στα επιτόκια δεν είναι ακόμα απαγορευτικές) και στην έντονη δραστηριοποίηση της επενδυτικής δραστηριότητας που ευτυχώς συμβαίνει.

Ο Παναγιώτης Ε. Πετράκης είναι ομότιμος καθηγητής ΕΚΠΑ