Το Friendshoring έχει νόημα αν γίνει με τον σωστό τρόπο

Η παροιμία «μην βάζετε όλα τα αυγά σας σε ένα καλάθι» ισχύει τόσο για το παγκόσμιο εμπόριο όσο και για ένα ταξίδι στην αγορά.

Η πολιτική της Κίνας για μηδενική Covid, και η αντίδραση εναντίον της, καταδεικνύουν μία τέτοια περίπτωση. Η Apple μπορεί να χάσει την παραγωγή 10 εκατομμυρίων iPhone λόγω διακοπής λειτουργίας σε ένα τεράστιο εργοστασιακό συγκρότημα στο Zhengzhou. Η εξάρτηση της Ευρώπης από το ρωσικό αέριο είναι μια άλλη προειδοποιητική ιστορία. Μετά την εισβολή του Προέδρου Βλαντιμίρ Πούτιν στην Ουκρανία, οι προμήθειες ρωσικού φυσικού αερίου στην Ευρωπαϊκή Ένωση ουσιαστικά έχουν σταματήσει, προκαλώντας οικονομική ζημιά που θα διαρκέσει για χρόνια.

Αυτά τα παραδείγματα εξηγούν τον ενθουσιασμό για το «friendshoring», μια ιδέα που ωθεί η υπουργός Οικονομικών των ΗΠΑ Τζάνετ Γέλεν.

Ο στόχος της, τον οποίο υποστηρίζει και η ΕΕ , είναι να δημιουργήσει προμηθευτές αγαθών όπως ηλιακούς συλλέκτες σε φιλικές χώρες, έτσι ώστε οι δυτικοί αγοραστές να είναι λιγότερο ευάλωτοι σε γεωπολιτικούς εκβιασμούς ή άλλες διαταραχές. Η Λαϊκή Δημοκρατία, από την πλευρά της, προσπαθεί να αποφύγει να βασίζεται πολύ στη δυτική τεχνολογία.

Ο κίνδυνος περιορισμού του εμπορίου σε χώρες που θεωρούνται φιλικές είναι ότι θα μπορούσε να κλιμακωθεί σε έναν πλήρη Ψυχρό Πόλεμο – χωρίζοντας τον κόσμο σε δύο εμπορικά μπλοκ. Αυτό θα έβλαπτε την ευημερία σε μια εποχή που η παγκόσμια οικονομία υποφέρει. Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Εμπορίου εκτιμά ότι θα χτυπήσει την παγκόσμια παραγωγή κατά 5% .

Παίξε άμυνα και όχι επίθεση

Η πολιτική θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί αμυντικά ή επιθετικά. Στην πρώτη περίπτωση, ο στόχος είναι να προστατευθεί μια χώρα από διακοπές στις αλυσίδες εφοδιασμού, είτε προκαλούνται από επιθετικές ενέργειες άλλης χώρας είτε απρόβλεπτα γεγονότα, όπως πανδημίες. Αυτό είναι το σκεπτικό του Υπουργείου Οικονομικών των ΗΠΑ, σύμφωνα με υψηλόβαθμο αξιωματούχο. Οι πολιτικές θα μπορούσαν να περιλαμβάνουν την αποτροπή των εταιρειών από τη συγκέντρωση υπερβολικής παραγωγής σε μια αναξιόπιστη χώρα ή το να πείσουν τους συμμάχους να προμηθεύουν κρίσιμα προϊόντα διασφαλίζοντας ότι υπάρχει επαρκής ζήτηση.

Αντίθετα, η χρήση εμπορικής πολιτικής για να βλάψει την οικονομία της Κίνας σε γενικές γραμμές θα ήταν κακή ιδέα. Πρώτον, θα μπορούσε να προκαλέσει έναν ολοκληρωτικό εμπορικό πόλεμο – προκαλώντας τα είδη των διαταραχών που έχει σκοπό να αποτρέψει το Friendhoring. Παρ’ όλη τη συζήτηση για τη διαφοροποίηση των αλυσίδων εφοδιασμού, η οικονομία της Κίνας εξακολουθεί να είναι στενά συνυφασμένη με τη Δύση, επομένως η ξαφνική διακοπή αυτών των δεσμών θα ήταν επιζήμια.

Δεύτερον, θα αύξανε τη γεωπολιτική ένταση με τη Λαϊκή Δημοκρατία, και ενδεχομένως θα προκαλούσε έναν θερμό πόλεμο. Δεδομένης της ιστορίας των συγκρούσεων μεταξύ των ανερχόμενων δυνάμεων και των «κυβερνώντων», οι Ηνωμένες Πολιτείες και άλλοι θα ήταν φρόνιμο να αποφύγουν να ανάψουν τη φωτιά.

Τα πράγματα θα ήταν διαφορετικά αν η Κίνα ήταν ο αδυσώπητος εχθρός της Δύσης με τον τρόπο που είναι η Ρωσία του Πούτιν. Αλλά η σύνοδος κορυφής του περασμένου μήνα μεταξύ του προέδρου των ΗΠΑ Τζο Μπάιντεν και του Κινέζου ομολόγου του Σι Τζινπίνγκ υποδηλώνει ότι μπορεί να είναι δυνατή μια επιφυλακτική ύφεση.

Ο David Dollar, ανώτερος συνεργάτης στο Ινστιτούτο Brookings και πρώην αξιωματούχος της Πρεσβείας των ΗΠΑ στο Πεκίνο, πιστεύει ότι η Αμερική έχει δίκιο να υιοθετήσει μια διαφορετική προσέγγιση στη Λαϊκή Δημοκρατία από τη Ρωσία, αν και αυτό μπορεί να αλλάξει εάν η Κίνα εισβάλει στην Ταϊβάν.

Η χρήση του friendshoring με αμυντικό και όχι επιθετικό τρόπο σημαίνει εστίαση σε στρατηγικά προϊόντα. Ο Χουνγκ Τραν, ανώτερος συνεργάτης του Ατλαντικού Συμβουλίου, απαρίθμησε πέντε σε μια πρόσφατη δημοσίευση: ημιαγωγοί, τηλεπικοινωνίες, συμπεριλαμβανομένης της υποδομής 5G, πράσινα προϊόντα, όπως ηλιακά πάνελ και μπαταρίες, ενεργά φαρμακευτικά συστατικά και στρατηγικά ορυκτά, όπως οι σπάνιες γαίες.

Σε πολλά από αυτά, οι κινεζικές εταιρείες κατέχουν ισχυρές θέσεις. Για παράδειγμα, ελέγχουν περισσότερο από το 80% της συνολικής κατασκευής ηλιακών πάνελ και πάνω από το 95% της παραγωγής πολυπυριτίου που πηγαίνει μέσα στα πάνελ.

Ωστόσο, ακόμη και σε αυτές τις περιπτώσεις, ο στόχος των Ηνωμένων Πολιτειών και των συμμάχων τους θα πρέπει να είναι να διασφαλίσουν ότι υπάρχουν αρκετοί εναλλακτικοί προμηθευτές, όχι να αποκόψουν εντελώς τους Κινέζους. Μια στοχευμένη προσέγγιση θα περιόριζε το οικονομικό κόστος. Η διάδοση της παραγωγής μεταξύ πολλών προμηθευτών θα περιόριζε επίσης τον κίνδυνο οι χώρες που θεωρούνται φίλοι σήμερα να γίνουν λιγότερο αξιόπιστες στο μέλλον.

Η ίδια λογική ισχύει και για τις εταιρείες. Η Apple, για παράδειγμα, αυξάνει την παραγωγή iPhone στην Ινδία. Αν και είναι λογικό να μειώσει την εξάρτησή της από την Κίνα, αυτό δεν σημαίνει ότι θα πάει μέχρι το μηδέν.

Ποιος είναι φίλος;

Ο όρος friendhoring μπορεί να φαίνεται να υπονοεί ότι η Αμερική πρέπει να δημιουργήσει αλυσίδες εφοδιασμού μόνο όπου έχει ισχυρές συμμαχίες – κυρίως άλλες χώρες του ΝΑΤΟ και έθνη του Ειρηνικού όπως η Ιαπωνία, η Νότια Κορέα και η Αυστραλία. Αυτό θα σήμαινε αποφυγή της Ινδίας, η οποία αρνήθηκε να ακολουθήσει τις κυρώσεις της Δύσης κατά της Ρωσίας και αύξησε τις αγορές ρωσικού πετρελαίου.

Αλλά αυτό θα ήταν ανόητο. Όσο πιο στενά ορίζουν η Αμερική και οι σύμμαχοί της το κλαμπ των φίλων τους, τόσο περισσότερο θα βλάψουν τις δικές τους οικονομίες. Ευτυχώς, το Υπουργείο Οικονομικών των ΗΠΑ υιοθετεί μια ευρεία προσέγγιση για το τι συνιστά φίλο.

Για παράδειγμα, τον περασμένο μήνα η Γέλεν ήταν στην Ινδία, διαφημίζοντας τα οφέλη της πολιτικής της.

Στην ιδανική περίπτωση, οι πλούσιες δημοκρατίες θα ενίσχυαν το εμπόριο με άλλα μέρη του κόσμου καθώς μειώνουν την εξάρτησή τους από την Κίνα. Για παράδειγμα, θα μπορούσαν να διαπραγματευτούν φιλόδοξες εμπορικές και επενδυτικές συμφωνίες που αυξάνουν την παραγωγή πράσινων προϊόντων – προάγοντας ταυτόχρονα την ενεργειακή μετάβαση και μειώνοντας την ισχυρή θέση της Κίνας.

Ο Ngozi Okonjo-Iweala, γενικός διευθυντής του ΠΟΕ, ορθώς υποστηρίζει ότι υπάρχει «μια ευκαιρία να χρησιμοποιηθεί το εμπόριο ως μέσο ένταξης» για τις φτωχότερες χώρες. Το εμπόδιο είναι ότι η Αμερική είναι εξαιρετικά απρόθυμη να συμφωνήσει σε νέες εμπορικές συμφωνίες. Το καλύτερο που μπορεί να κάνει είναι να αποσπάσει περισσότερα από το νέο Οικονομικό Πλαίσιο Ινδίας-Ειρηνικού και το Συμβούλιο Εμπορίου και Τεχνολογίας ΕΕ-ΗΠΑ.

Το αίσθημα προστατευτισμού στην Αμερική ήταν ιδιαίτερα επιθετικό όταν ο Ντόναλντ Τραμπ ήταν στον Λευκό Οίκο. Αλλά ο νόμος-ορόσημο του Μπάιντεν για τη μείωση του πληθωρισμού περιλαμβάνει επιδοτήσεις προστατευτισμού για προϊόντα όπως τα ηλεκτρικά οχήματα. Ευτυχώς, ο πρόεδρος των ΗΠΑ φαίνεται να συνειδητοποιεί ότι υπάρχει μια σύγκρουση μεταξύ αυτού και της φιλίας. Όταν ο Γάλλος Πρόεδρος Εμανουέλ Μακρόν παραπονέθηκε κατά τη διάρκεια της επίσκεψής του στις Ηνωμένες Πολιτείες την περασμένη εβδομάδα, ο Μπάιντεν υποσχέθηκε να «αλλάξει» τους κανόνες ώστε να μην αποκλείονται οι Ευρωπαίοι σύμμαχοι.

Ο προστατευτισμός δεν θα υπονομεύσει απλώς τη γεωπολιτική λογική της φιλίας. Θα μπορούσε να είναι αυτοκαταστροφικό. Όπως σημείωσε ο οικονομολόγος Richard Baldwin : «Το να βάζεις όλα τα αυγά παραγωγής σου σε ένα καλάθι δεν έχει νόημα, ανεξάρτητα από το πού βρίσκεται το καλάθι».

REUTERS BREAKINGVIEWS