Η Ευρώπη χρειάζεται επειγόντως ένα νέο γενικό πλάνο για τη βιομηχανία

Αυτή είναι μια κομβική στιγμή για την Ευρώπη. Η παγκόσμια ενεργειακή κρίση απειλεί να επιφέρει βαρύ πλήγμα σε μεγάλα τμήματα της βιομηχανίας της και να υπονομεύσει σοβαρά την ικανότητά της να είναι ανταγωνιστική στην παγκόσμια σκηνή. Ταυτόχρονα, η ήπειρος πρέπει να αντιμετωπίσει τις επιπτώσεις των μεγάλων βημάτων που κάνουν άλλες κορυφαίες οικονομίες όσον αφορά τις δικές τους βιομηχανικές πολιτικές.

Ο νόμος για τη μείωση του πληθωρισμού στις ΗΠΑ αλλάζει το παιχνίδι, αφού διοχετεύει εκατοντάδες δισεκατομμύρια δολάρια στην οικοδόμηση των κλάδων ενέργειας και μεταποίησης του μέλλοντος. Ωστόσο, οι ΗΠΑ δεν είναι οι μόνες που πραγματοποιούν τέτοιες τεράστιες προσπάθειες. Η Κίνα ήταν ήδη μπροστά από τους άλλους στην ανάπτυξη της εγχώριας παραγωγής τεχνολογιών καθαρής ενέργειας, ενώ χώρες όπως η Ιαπωνία, η Κορέα και η Ινδία πιέζουν επίσης για αυξημένες επενδύσεις και υποστήριξη προς αυτή την κατεύθυνση.

Αυτό απαιτεί από την ΕΕ να επαναξιολογήσει τη δική της βιομηχανική στρατηγική με στόχο να μπορεί να αναπτυχθεί η οικονομία της ηπείρου τις επόμενες δεκαετίες. Το πακέτο Fit-for-55 της ΕΕ και το σχέδιο REPowerEU έθεσαν τον οδικό χάρτη για τη συνολική μετάβαση του μπλοκ προς την καθαρή ενέργεια. Όμως, το μέγεθος των ενεργειών που αναλαμβάνονται αλλού και οι τεράστιες συνέπειες της ενεργειακής κρίσης στην Ευρώπη απαιτούν μια τολμηρή νέα στρατηγική της ΕΕ για τη βιομηχανία.

Οι τιμές του φυσικού αερίου — που έχουν εκτοξευθεί ως αποτέλεσμα της ρωσικής εισβολής στην Ουκρανία — βρίσκονται στο επίκεντρο της τρέχουσας κρίσης και της απειλής που συνιστά για την ευρωπαϊκή βιομηχανία. Οι κλάδοι με τη μεγαλύτερη ένταση ενέργειας υποφέρουν ήδη, με συνεχώς αυξανόμενο αριθμό εταιρειών να διακόπτουν, ακόμη και οριστικά, τη λειτουργία τους. Οι μεγάλες βιομηχανίες που καταναλώνουν φυσικό αέριο της Ευρώπης – συμπεριλαμβανομένων αυτών των χημικών, της επεξεργασίας τροφίμων, του χάλυβα και του χαρτιού – παράγουν οικονομική αξία άνω των 600 δισεκατομμυρίων δολαρίων ετησίως και απασχολούν σχεδόν 8 εκατομμύρια εργαζομένους.

Αυτοί οι κλάδοι μπορεί να κινδυνεύουν περισσότερο, αλλά είναι μόνο η κορυφή του παγόβουνου. Η έκθεση στο υψηλό ενεργειακό κόστος θέτει ευρύτερες προκλήσεις για την ανταγωνιστικότητα του βιομηχανικού τομέα της Ευρώπης. Μέχρι στιγμής, ο κλάδος αυτός φαίνεται να έχει προσαρμοστεί καλά κατά τη διάρκεια αυτής της ταραχώδους χρονιάς, εν μέρει χάρη στην επείγουσα δράση από τις κυβερνήσεις. Χρειάζεται όμως ένα γενικό βασικό (στρατηγικό) σχέδιο για το μέλλον, που υπερβαίνει την προσπάθεια επιβίωσης του κλάδου.

Η δυσάρεστη αλήθεια είναι ότι για δεκαετίες το επιχειρηματικό μοντέλο πολλών ευρωπαϊκών βιομηχανιών βασιζόταν στη διαθεσιμότητα άφθονων και φθηνών αποθεμάτων ρωσικής ενέργειας. Αυτό το επιχειρηματικό μοντέλο καταστράφηκε όταν η Ρωσία εισέβαλε στην Ουκρανία. Και δεν γυρίζει πίσω.

Ούτε οι υψηλές τιμές ενέργειας είναι απλώς ένα προσωρινό φαινόμενο. Η Ευρώπη αντιμετωπίζει τώρα διαρθρωτικά υψηλότερες τιμές εισαγωγής καυσίμων, λόγω της απουσίας ρωσικού φυσικού αερίου. Αυτό είναι ένα σαφές μήνυμα ότι η περιοχή πρέπει να βρει νέες πηγές ανταγωνιστικού πλεονεκτήματος -ή να κινδυνεύσει με  αποβιομηχάνιση.

Ένας κλάδος όπου μπορεί να βρει πλεονέκτημα είναι η επόμενη γενιά βιομηχανικής παραγωγής. Η προσοχή στρέφεται ολοένα και περισσότερο στις δυνατότητες της βιομηχανικής παραγωγής χαμηλών εκπομπών ρύπων, η σημασία της οποίας θα αυξηθεί καθώς οι χώρες εντείνουν τις προσπάθειές τους για να επιτύχουν τους κλιματικούς στόχους τους ενώ γίνεται επέκταση στη νέα ενεργειακή οικονομία. Αυτό σημαίνει αυξημένη ζήτηση για τεχνολογίες καθαρής ενέργειας — όπως ηλεκτρικά οχήματα, ηλιακούς συλλέκτες και ανεμογεννήτριες — και για βασικά υλικά όπως ο χάλυβας, το αλουμίνιο και το τσιμέντο που μπορούν να παραχθούν με σημαντικά χαμηλότερες εκπομπές από ό,τι σήμερα.

Στον τομέα της ηλεκτρικής ενέργειας, η ηλιακή και η αιολική ενέργεια είναι ήδη οι φθηνότερες επιλογές, παρέχοντας ισχυρά οικονομικά κίνητρα που συμβάλλουν στην ανάπτυξη τους. Αλλά η κατάσταση είναι διαφορετική σε άλλους τομείς της οικονομίας, όπως οι μεταφορές μεγάλων αποστάσεων και η βαριά βιομηχανία, όπου απαιτείται περισσότερη δουλειά για τη βελτίωση της ανταγωνιστικότητας μέσω επιλογών χαμηλών εκπομπών ρύπων.

Με την υπεράκτια αιολική ενέργεια, η Ευρώπη έχει δείξει ότι μπορεί να είναι παγκόσμιος ηγέτης στις καθαρές τεχνολογίες. Τώρα πρέπει να γίνει πολύ ισχυρότερη σε κλάδους όπως οι μπαταρίες, τα ηλεκτρικά οχήματα, οι συσκευές ηλεκτρόλυσης υδρογόνου, οι αντλίες θερμότητας και άλλοι. Και αντιμετωπίζει ισχυρές ανταγωνιστικές προκλήσεις, με την Κίνα, τις ΗΠΑ, την Ιαπωνία και πολλούς άλλους να επιδιώκουν να ηγηθούν της επόμενης γενιάς καθαρών βιομηχανικών και παραγωγικών τεχνολογιών.

Η Ευρώπη έχει τα δικά της πλεονεκτήματα: τη μεγάλη εσωτερική της αγορά, το εξειδικευμένο εργατικό δυναμικό, το ευρύ δίκτυο ερευνητικών ιδρυμάτων και κέντρων εμπειρογνωμοσύνης, καθώς και τη μακρά ιστορία παραγωγής βιομηχανικών προϊόντων υψηλότερης προστιθέμενης αξίας. Αλλά αυτά πρέπει να συνδυαστούν με μια ισχυρή ώθηση, με τη μορφή μιας νέας βιομηχανικής πολιτικής από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και τα κράτη μέλη της ΕΕ.

Είναι σαφές ότι η ΕΕ δεν πρόκειται να επιστρέψει εκεί που ήταν πριν από την τρέχουσα ενεργειακή κρίση. Πρέπει να έχει ξεκάθαρη εικόνα για αυτήν την κατάσταση και είναι τολμηρή στις ενέργειες που κάνει εάν θέλει να παραμείνει παγκόσμια βιομηχανική δύναμη.

Ο Φατίχ Μπιρόλ είναι εκτελεστικός διευθυντής της Διεθνούς Επιτροπής Ενέργειας -International Energy Agency