Ενδημική διαφθορά

Το Qatargate ήρθε να επιβεβαιώσει ότι στην Ευρωπαϊκή Eνωση, χρόνια τώρα, υπάρχει μια συνθήκη που δεν διευκολύνει απλώς, αλλά ουσιαστικά κανονικοποιεί τη δυνατότητα μεγάλων οικονομικών συμφερόντων να ασκούν επιρροή στη λήψη αποφάσεων, στον βαθμό που να θεωρείται αυτονόητο να υπάρχουν στις Βρυξέλλες περισσότεροι λομπίστες από όσους μπορεί κανείς να συναντήσει στην Ουάσιγκτον. Μικρή σημασία έχει εάν αυτό γίνεται με όρους θεμιτούς ή «αθέμιτους», γιατί οφείλουμε να αναρωτηθούμε ποια είναι η πραγματική απόσταση που χωρίζει τα «χαρτονομίσματα στη σακούλα» από την προσφορά μιας καλά αμειβόμενης θέσης στη διοίκηση μιας εταιρείας μετά την αποχώρηση από τους «ευρωπαϊκούς θεσμούς».

Ολα αυτά έχουν να κάνουν σε τελική ανάλυση και με το πώς λειτουργεί το ίδιο το «ευρωπαϊκό οικοδόμημα». Η Ευρωπαϊκή Ενωση έχει μάλλον αποτύχει στα μεγάλα οράματά της, ιδίως αυτά που αφορούν τον ουσιώδη εκδημοκρατισμό της, όμως έχει υπάρξει ιδιαίτερα αποτελεσματική στην επιβολή ενός πλαισίου υποχρεωτικής «απελευθέρωσης αγορών» που διευκόλυνε τις μεγάλες επιχειρήσεις, ιδίως αυτές με πολυεθνική παρουσία που είχαν κάθε συμφέρον να έχουν λόγο στη διαμόρφωση του σχετικού θεσμικού πλαισίου. Αυτό διαμόρφωσε μια συνθήκη «ώσμωσης» ανάμεσα σε πολιτική και οικονομική εξουσία, που υπερβαίνει τους διαχωρισμούς που υποτίθεται ότι εξασφαλίζουν την αναγκαία ακεραιότητα των «φιλελεύθερων δημοκρατιών». Μια διαφθορά ενδημική και πέραν των νομικών ορισμών της.

Η ίδια η έννοια της «διαβούλευσης», που υποτίθεται ότι αποτελεί τη συμμετοχική θεραπεία στο χρόνιο «δημοκρατικό έλλειμμα» της Ενωσης, καταλήγει έτσι να μετατρέπεται σε μια ατέρμονη διαδικασία άσκησης επιρροής από οικονομικά συμφέροντα στον τρόπο που παράγονται νομοθετικές ρυθμίσεις. Το γεγονός ότι υπάρχει δυνατότητα να ακουστούν και εκπρόσωποι των κοινωνικών κινημάτων δεν θα πρέπει να μας κάνει να παραβλέψουμε τη «δομική» ανισότητα μιας διαδικασίας που εξαρχής θέτει την ανταγωνιστικότητα πάνω από την αναδιανομή, με αποτέλεσμα το όποιο δικαίωμα ακρόασης να καταλήγει συχνά νομιμοποιητικό άλλοθι για αποφάσεις που καμιά σχέση δεν έχουν με τα αιτήματα των κοινωνικών κινημάτων.