Σημαντικές οι επισημάνσεις του διοικητή της Τράπεζας της Ελλάδας, Γιάννη Στουρνάρα, στην ενδιάμεση έκθεση που έδωσε χθες. Και είναι κι αυτές ενδεικτικές της αβεβαιότητας που υπάρχει για την οικονομία. Και που όλα κρίνονται από τις διεθνείς συνθήκες, τη γεωπολιτική αβεβαιότητα, την υποχώρηση της οικονομικής δραστηριότητας στην ευρωζώνη αλλά και την πτώση της ιδιωτικής κατανάλωσης.

Γράφει χαρακτηριστικά στην έκθεση: Οι προβλέψεις για τη μελλοντική πορεία της οικονομίας υπόκεινται σε αβεβαιότητες και κινδύνους οι οποίοι συνδέονται κυρίως με εξωγενείς παράγοντες.

Ειδικότερα, ο ρυθμός μεγέθυνσης της ελληνικής οικονομίας μπορεί να επιβραδυνθεί περισσότερο από ό,τι προβλέπεται σε περίπτωση (α) περαιτέρω κλιμάκωσης του πολέμου στην Ουκρανία, καθώς αυτό θα οδηγήσει σε εντονότερη επιβράδυνση της παγκόσμιας οικονομίας, (β) υψηλότερου και πιο παρατεταμένου πληθωρισμού, γεγονός που θα οδηγούσε σε μεγαλύτερες αυξήσεις των ονομαστικών αμοιβών και θα έθετε έτσι σε κίνηση μια ανατροφοδοτούμενη άνοδο του πληθωρισμού, (γ) νέου κύματος της πανδημίας, (δ) χαμηλού ποσοστού απορρόφησης κονδυλίων της ΕΕ, (ε) εμφάνισης μιας νέας γενιάς μη εξυπηρετούμενων δανείων λόγω της πανδημίας και της ενεργειακής κρίσης μετά τη λήξη των μέτρων κρατικής στήριξης και (στ) καθυστέρησης στο σχηματισμό κυβέρνησης μετά τις εθνικές εκλογές και στην υλοποίηση των δεσμεύσεων της οικονομικής πολιτικής. Οι οξυνόμενες γεωπολιτικές εντάσεις στην περιοχή της νοτιοανατολικής Μεσογείου αποτελούν επίσης κίνδυνο για την ελληνική οικονομία.

Στροφή στην αγορά νέων κτιρίων

Τι θα γίνει με την αγορά ακινήτων; Η Τράπεζα της Ελλάδας αναφέρεται στον κλάδο αυτό που όχι μόνο αντέχει τις κρίσεις, αλλά ανεβαίνει συνεχώς. Ωστόσο, όπως λέει η ΤτΕ, «οι προσδοκίες για την ελληνική αγορά ακινήτων, αν και παραμένουν θετικές για το υψηλών προδιαγραφών τμήμα της, διαφαίνεται πλέον ότι είναι περισσότερο συγκρατημένες σε σχέση
με την αρχή του έτους.

Η συμπίεση των καθαρών αποδόσεων των επενδύσεων και των προσδοκώμενων υπεραξιών από τα ακίνητα, σε συνδυασμό με την αύξηση των επιτοκίων και της αβεβαιότητας, εκτιμάται ότι σταδιακά οδηγεί, εκ νέου, μέρος των επενδυτών σε στάση αναμονής.

Σε κάθε περίπτωση, η ελληνική αγορά ακινήτων, μετά από την υποτονική οικοδομική δραστηριότητα και την υποβάθμιση του υφιστάμενου κτιριακού αποθέματος επί μία δεκαετία και άνω, αναμένεται να διατηρήσει το αυξημένο ενδιαφέρον για ακίνητα υψηλών προδιαγραφών. Εκτιμάται ότι σημαντικό μέρος των επενδυτικών κεφαλαίων θα κατευθύνεται πλέον προς νέα κτίρια – ή ανακατασκευασμένα παλαιότερα– σύγχρονων περιβαλλοντικών προδιαγραφών, συμβατά με τη διεθνή τάση για βιώσιμες λύσεις.

Παράλληλα, οι αναπλάσεις μεγάλης εμβέλειας που πραγματοποιούνται ή προγραμματίζονται, η βελτίωση των υποδομών, η σταδιακή ενεργειακή αναβάθμιση των κτιρίων (με τη συμβολή και του Εθνικού Σχεδίου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας) και οι ελκυστικές αποδόσεις των ακινήτων υψηλών προδιαγραφών αναμένεται να λειτουργήσουν αντισταθμιστικά στην τρέχουσα δυσμενή συγκυρία και να συντηρήσουν σε ικανοποιητικό βαθμό τη θετική δυναμική της αγοράς.

Πού υπάρχει μεγαλύτερη ζήτηση για βραχυχρόνια μίσθωση

Πολύ χρήσιμα είναι τα στοιχεία που παρουσιάζονται στην έρευνα του ΚΕΠΕ για τη βραχυχρόνια μίσθωση στην Ελλάδα. Συγκεκριμένα, όπως αναφέρεται, η διαμονή στη βραχυχρόνια μίσθωση πραγματοποιείται κυρίως σε ολόκληρα καταλύματα μεγέθους κάτω των 10 κλινών.

Σε σχέση με τη χωρική κατανομή της διαμονής, η περιφέρεια Αττικής συγκεντρώνει το υψηλότερο μερίδιο, ακολουθούμενη από το Νότιο Αιγαίο, την Κρήτη, τα Ιόνια Νησιά και την Κεντρική Μακεδονία. Σε επίπεδο περιφερειακών ενοτήτων (νομών), παρατηρείται αρκετά μεγάλη διασπορά της διαμονής ανά τη χώρα, με πρώτη σε μερίδιο την Αττική, ακολουθούμενη από τις Κυκλάδες, τα Χανιά, την Κέρκυρα, τη Θεσσαλονίκη, τη Χαλκιδική και τα Δωδεκάνησα.

Στην Αττική, η διαμονή πραγματοποιείται κατά το μεγαλύτερο μέρος στον Κεντρικό Τομέα Αθηνών και ακολουθούν η Ανατολική Αττική, ο Πειραιάς-Νήσοι και ο Νότιος Τομέας Αθηνών. Από τη σύγκριση της χωρικής κατανομής της βραχυχρόνιας μίσθωσης με την αντίστοιχη κατανομή της δραστηριότητας του ξενοδοχειακού τομέα, προκύπτει μία σαφής θετική συσχέτιση μέτριας έντασης.

Το μεγαλύτερο μέρος της διαμονής σε καταλύματα βραχυχρόνιας
μίσθωσης αφορά επισκέπτες διεθνούς προέλευσης, οι οποίοι απορροφούν μεγαλύτερο τμήμα των σχετικών υπηρεσιών στην Ελλάδα συγκριτικά με την αντίστοιχη αναλογία στην ΕΕ. Η πλειονότητα των επισκεπτών στη βραχυχρόνια μίσθωση προέρχεται από τις χώρες της ΕΕ, ενώ ακολουθούν οι υπόλοιπες χώρες της Ευρώπης και η Αμερική.

Όταν το έγκλημα τρομάζει τους πολίτες

Απουσιάζει η ενσυναίσθηση και επικρατεί η όξυνση, την ίδια στιγμή που το έγκλημα παίρνει διαστάσεις. Την ίδια στιγμή που δολοφονούνται άνθρωποι μέσα σε ένα γεμάτο καφέ σε μια πολυσύχναστη πλατεία, όπως αυτή της Νέας Σμύρνης. Ή όταν μέρα μεσημέρι γίνεται ένοπλη ληστεία σε ένα από τα κεντρικότερα σημεία της Αθήνας.

Και πραγματικά είναι εθελοτυφλία όταν ενώ γίνονται όλα αυτά το υπουργείο Προστασίας του Πολίτη δημοσιεύει στοιχεία για να μας πείσει για το πόσο μειώθηκε η εγκληματικότητα.

Ή όταν ο υπουργός λέει ότι η Αστυνομία πρέπει να ξεπεράσει τα φοβικά της σύνδρομα. Και το λέει για μια περιοχή όπου έγιναν όσα έγιναν με τη δράση της Αστυνομίας και παρ’ ολίγον να θρηνήσουμε θύματα (και αστυνομικούς και πολίτες) και στο παρά πέντε δεν κάηκε η Αθήνα. Δηλαδή αν οι αστυνομικοί ξεπεράσουν τα φοβικά τους σύνδρομα τι θα γίνει; Θα σφάζονται στις πλατείες;

Ή πιστεύουν στην Κατεχάκη ότι θα εξαφανίσουν το έγκλημα;

Οι πολίτες νιώθουν ανασφάλεια βλέποντας τέτοια σοβαρά εγκλήματα να γίνονται και το κράτος να μην μπορεί να σταματήσει τον πόλεμο των συμμοριών. Αν αυτό δεν το βλέπουν οι αρμόδιοι, αλλά βολεύονται με τις «επιτυχίες» της Αστυνομίας, τότε είναι σίγουρο ότι θα έχουμε άσχημα ξεμπερδέματα… Εκτός αν τους αρέσει ότι γίναμε Σικάγο.

Το «μυρίζει εκλογές» προβληματίζει

Η «πολιτική αβεβαιότητα» ενόψει των εκλογών σε συνδυασμό με την πορεία του πληθωρισμού προσγειώνουν τις προσδοκίες. Την ύπαρξη πολιτικού κινδύνου για την πορεία της οικονομίας επισημαίνει στην έκθεσή του το Γραφείο Προϋπολογισμού της Βουλής για το τρίτο τρίμηνο του 2022, την οποία δημοσίευσε προχθές. «Στις αβεβαιότητες για τον σχηματισμό σταθερής κυβέρνησης στις επερχόμενες εκλογές πρέπει να προστεθεί η όξυνση της πολιτικής πόλωσης». Ο επικεφαλής Φραγκίσκος Κουτεντάκης αναφέρεται επίσης σε «ομαλή προσγείωση» του ΑΕΠ, η οποία είναι η αναμενόμενη με βάση την πορεία της παγκόσμιας κρίσης. Στην έκθεση γίνεται αναφορά στην καλή πορεία των δημόσιων οικονομικών κατά 12,2 δισ. ευρώ στο πρώτο 10μηνο του 2022ι, κάτι που προσδίδει τη βεβαιότητα πως ο φετινός δημοσιονομικός στόχος θα επιτευχθεί.

Αλλά δεν είναι μόνον ο κ. Κουτεντάκης που ανησυχεί. Οι ξένοι οίκοι και οι αναλυτές εκφράζουν συχνά – πυκνά την αγωνία τους για τις εξελίξεις στην Ελλάδα με αφορμή τον εκλογικό κύκλο που άνοιξε.

Και άνοιξε νωρίς εδώ που τα λέμε. Γιατί δεν μπορεί να γίνουν εκλογές τον Ιούνιο, δηλαδή έξι μήνες μετά με το «μυρίζει εκλογές» να έχει παγώσει τα πάντα… Εκτός από τις προεκλογικές παροχές βεβαίως, βεβαίως…

Τα 4+1 καμπανάκια

Πέρα από την πολιτική όξυνση, το Γραφείο Προϋπολογισμού της Βουλής αναφέρει ακόμα ότι οι σημαντικότεροι κίνδυνοι προέρχονται από τον πληθωρισμό και την αύξηση των επιτοκίων. Ο πληθωρισμός μειώνει το πραγματικό διαθέσιμο εισόδημα. Τα υψηλά επιτόκια περιορίζουν τη ρευστότητα και επιβαρύνουν το κόστος εξυπηρέτησης του ιδιωτικού και δημόσιου χρέους.

«Ομαλή προσγείωση» του ΑΕΠ

Η ανάπτυξη περιορίστηκε κατά το τρίτο τρίμηνο (2,8%) σε σχέση με τα δύο προηγούμενα (7,8% και 7,1%). Αναμένεται επιβράδυνση τους επόμενους μήνες εξαιτίας της αρνητικής επίδρασης του πληθωρισμού στο πραγματικό διαθέσιμο εισόδημα και στην κατανάλωση, της υποχώρησης της οικονομικής δραστηριότητας στους κύριους εμπορικούς εταίρους, της ανόδου των επιτοκίων δανεισμού και της προβλεπόμενης άρσης των περισσότερων δημοσιονομικών μέτρων στήριξης, σύμφωνα με την έκθεση του Γραφείου Προϋπολογισμού της Βουλής.

Τα «δίδυμα» ελλείμματα

Τα δημοσιονομικά στοιχεία διατηρούν αισθητή βελτίωση. Το νέο μέτρο της κάρτας αγορών είναι ένα δημοσιονομικά ουδέτερο μέτρο. Προβληματισμός υπάρχει για την εικόνα του εξωτερικού τομέα. Οι αισιόδοξες εκτιμήσεις για την πορεία του τουρισμού δεν απέδωσαν τα αναμενόμενα. Η επιδείνωση του εξωτερικού τομέα σηματοδοτεί την επιστροφή των λεγόμενων «δίδυμων» ελλειμμάτων, δηλαδή του δημοσιονομικού ελλείμματος και του ελλείμματος στο ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών. Χρειάζεται επομένως προσοχή στον εξωτερικό τομέα της οικονομίας προκειμένου να μην εξελιχθεί σε σοβαρή μακροοικονομική ανισορροπία, αναφέρει η έκθεση.

Από τα επιτόκια στο χρέος

Για την επιβράδυνση του πληθωρισμού υπογραμμίζεται πως αυτή οφείλεται, σε σημαντικό βαθμό, στις υψηλότερες τιμές με τις οποίες γίνεται η σύγκριση μήνα μήνα. Εχει σχέση δηλαδή με το επίπεδο αναφοράς. Εκτιμάται πως, εφόσον δεν προκύψει κάποια νέα διαταραχή στις τιμές ενέργειας, η επιβράδυνση θα συνεχιστεί. Αλλά παραμένει η αβεβαιότητα για την ταχύτητα αποκλιμάκωσης. Καθοριστικός είναι ο ρόλος της ΕΚΤ. Οι αυξήσεις των επιτοκίων έχουν αρνητικές επιπτώσεις στον ρυθμό ανάπτυξης. Μεσοπρόθεσμα, αν τα επιτόκια ξεπεράσουν το άθροισμα πληθωρισμού και πραγματικής μεγέθυνσης, τότε θα κινηθεί αυξητικά ο λόγος δημόσιου χρέους προς ΑΕΠ, «απαιτώντας υψηλότερα πρωτογενή πλεονάσματα για να εξασφαλιστεί η βιωσιμότητά του».

Τα χρέη του Δημοσίου

Οι ληξιπρόθεσμες υποχρεώσεις του Δημοσίου αυξήθηκαν τον Οκτώβριο κατά 299 εκατ. ευρώ σε σύγκριση με πέρυσι. Οι ληξιπρόθεσμες υποχρεώσεις φορολογουμένων διαμορφώθηκαν στα 113,2 δισ. ευρώ, αυξημένες κατά 3,3 δισ. ευρώ σε σχέση με πέρυσι.

Και «φέσι» από ιδιώτες

«Φέσι» 2,3 δισ. ευρώ άφησαν στην Εφορία μέσα σε έναν χρόνο οι μεγαλοοφειλέτες, οι οποίοι αυξήθηκαν και ανέρχονται πλέον σε 8.896 φυσικά και νομικά πρόσωπα, όπως δείχνουν τα στοιχεία που περιλαμβάνονται στην έκθεση του Γραφείου Προϋπολογισμού του Κράτους στη Βουλή. Οι μεγαλοοφειλέτες, αν και αποτελούν μόλις το 0,2% των φορολογουμένων με ληξιπρόθεσμα χρέη προς το Δημόσιο, οφείλουν συνολικά 90,11 δισ. ευρώ. Στον καθένα αντιστοιχεί κατά μέσο όρο ληξιπρόθεσμο χρέος λίγο πάνω από 10 εκατ. ευρώ, ποσό που θεωρείται αδύνατο να εισπραχθεί. Μάλιστα, μόλις 32 οφειλέτες χρωστούν 1,4 δισ. ευρώ και ένας από αυτούς 800 εκατ. ευρώ.

Δύο μεγάλα ερευνητικά έργα

Αξίζει η προβολή σημαντικών πρωτοβουλιών κι έργων που έχουν πολλαπλασιαστικά οφέλη. Όπως ανακοινώθηκε χθες, θα παρουσιαστούν στις 26 Ιανουαρίου δύο Εμβληματικά Έργα τα οποία διέπρεψαν απέναντι σε πολλές ανταγωνιστικές προτάσεις άλλων ευρωπαϊκών χωρών και κοινοπραξιών και αξιολογήθηκαν θετικά από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, στα πλαίσια του Horizon Europe.

Πρόκειται για τα ερευνητικά έργα Flex2Energy και COPE-Nano που συντονίζονται από την ελληνική εταιρεία Organic Electronics Technologies και από το Εργαστήριο Νανοτεχνολογίας LTFN-ΑΠΘ.

Το έργο Flex2Energy (Automated Manufacturing Production Line for Integrated Printed Organic Photovoltaics, έχει προϋπολογισμό 21,2 εκατ. ευρώ. Θα αναπτύξει και κατασκευάσει στην Θεσσαλονίκη το πρώτο στον κόσμο Εργοστάσιο Παραγωγής Εκτυπωμένων Οργανικών Φωτοβολταϊκών 3ης Γενιάς για ενσωμάτωση σε Κτίρια (BIPVs), Θερμοκήπια (Agrivoltaics), και Ηλεκτρικά Αυτοκίνητα.

Από τη δράση αυτή θα προκύψουν άμεσα εκατοντάδες θέσεις εργασίας εξειδικευμένων υψηλά αμειβόμενων επαγγελματιών, στελεχών, και επιστημόνων, ενώ θα κάνει την Ελλάδα κέντρο της Ενεργειακής Παραγωγής της Ευρώπης, δημιουργώντας μια σειρά καινοτόμων προϊόντων με εφαρμογές στην Πράσινη Ενέργεια, την Ηλεκτρονική, τις Τεχνολογίες Πληροφορικής και Επικοινωνιών, την Ιατρική, τη Γεωργία, κτλ.

Το έργο COPE-Nano (Centre of Excellence for Organic, Printed Electronics & Nano-Technologies, έχει προϋπολογισμό 30 εκατ. Εευρώ (15 εκατ. ευρώ από ΕΕ, 15 εκατ. ευρώ από Συμπληρωματική Χρηματοδότηση της Ελλάδος).

Θα επεκτείνει το διεθνώς αναγνωρισμένο Εργαστήριο Νανοτεχνολογίας LTFN σε ένα Αυτόνομο και Βιώσιμο Κέντρο Αριστείας στη Θεσσαλονίκη το οποίο θα γίνει ηγέτης στην ΕΕ στη Βασική, Εφαρμοσμένη και Βιομηχανική έρευνα στους ταχέως αναπτυσσόμενους τομείς των Οργανικών Ηλεκτρονικών και της Νανοτεχνολογίας.