Η καταραμένη αναδιανομή

Η ρύθμιση για την επιπλέον φορολογία στα υπερκέρδη των διυλιστηρίων, που ακολουθεί κατευθύνσεις που έχουν συζητηθεί και σε ευρωπαϊκό επίπεδο, ήρθε να υπενθυμίσει μια «ξεχασμένη» για δεκαετίες οικονομική πρακτική που κάποτε θεωρήθηκε η βάση της δυνατότητας να υπάρξει κοινωνικό κράτος, άμβλυνση των κοινωνικών ανισοτήτων και προσπάθεια για έναν δικαιότερο κόσμο: την αναδιανομή.

Η αναδιανομή δεν ήταν απλώς μια φορολογική πρακτική. Ηταν η συνολικότερη πεποίθηση ότι μια ανεξέλεγκτη οικονομία της αγοράς στο τέλος οδηγεί σε ολοένα και μεγαλύτερη συσσώρευση πλούτου στη μία μεριά και φτώχεια στην άλλη πλευρά της κοινωνικής ιεραρχίας. Ως απάντηση θεωρήθηκε ότι ένα μέρος του κοινωνικού πλεονάσματος έπρεπε να αναδιανέμεται συμβάλλοντας στη μείωση των ανισοτήτων και υποστηρίζοντας την οικοδόμηση των θεσμών της κοινωνικής συνοχής.

Η αναδιανομή πολεμήθηκε και χρειάστηκε η ισχυρή παρουσία του ιστορικού εργατικού κινήματος, σε συνδυασμό με τον φόβο της κοινωνικής ανατροπής για να κατοχυρωθεί ως πρακτική και όχι πάντα στον ίδιο βαθμό. Γι’ αυτόν τον λόγο και αποτέλεσε εξαρχής σημαία του αναδυόμενου νεοφιλελευθερισμού η αναίρεση των πρακτικών αναδιανομής, η λογική των λιγότερων φόρων, και η φαντασιακή προβολή ότι αρκεί η οικονομική μεγέθυνση, ώστε να περισσέψει κάτι και για όσους βρίσκονται «από κάτω», προβολή που διαψεύδεται οικτρά τις τελευταίες δεκαετίες από το γεγονός ότι οι κοινωνίες έγιναν περισσότερο και όχι λιγότερο άνισες, στοιχείο που αποτυπώθηκε, εκτός όλων των άλλων, και στην άνιση ευαλωτότητα απέναντι στην πανδημία.

Οσο για το εάν η αναίρεση των πρακτικών αναδιανομής οδήγησε σε αύξηση της επένδυσης, νομίζω ότι ο τρόπος που παγκοσμίως καταγράφεται μια υπερδιόγκωση της χρηματοπιστωτικής σφαίρας, τροφοδοτημένη σε μεγάλο βαθμό από πλούτο δεν αναζητά παραγωγική επένδυση, αλλά άμεση και γρήγορη κερδοφορία (και κερδοσκοπία), συμβάλλοντας, πέραν όλων των άλλων, σε «φούσκες» που ενέχουν τον κίνδυνο διόρθωσης που μπορεί να μετατραπεί σε ύφεση και ανεργία (το 2008 δεν είναι τόσο μακρινό), προσφέρει αρκετά επιχειρήματα περί του αντιθέτου.