Επισιτιστική κρίση: Η διπλή απειλή

Οι τιμές των τροφίμων έχουν αυξηθεί παντού, φτάνοντας σε ιστορικά επίπεδα το 2022, όπως αναφέρει η Global Crisis Response Group και αυτή είναι μια πρόκληση για την επισιτιστική ασφάλεια παγκοσμίως, αλλά ιδιαίτερα για τις αναπτυσσόμενες χώρες που εισάγουν τρόφιμα.

Και σε αντίθεση με τις προηγούμενες διατροφικές κρίσεις, τώρα αντιμετωπίζουν διπλό βάρος. Δεν πληρώνουν μόνο υψηλότερες τιμές για τα τρόφιμα που εισάγουν, αλλά η αύξηση της τιμής επιδεινώνεται από την υποτίμηση του νομίσματός τους έναντι του δολαρίου ΗΠΑ.  Κι αυτό διαβρώνει τον δημοσιονομικό χώρο που χρειάζονται πολλές αναπτυσσόμενες χώρες για να αντιμετωπίσουν τις συνακόλουθες προκλήσεις της ανάκαμψης από την πανδημία COVID-19, την κρίση κόστους ζωής και την κλιματική έκτακτη ανάγκη.

Μέσα στο κλίμα αυτό που έχει διαμορφωθεί, η UNCTAD, η υπηρεσία του ΟΗΕ για το Εμπόριο και την Ανάπτυξη, αξιολογεί την πιθανή επίδραση των υψηλών τιμών του σιταριού και της ταυτόχρονης υποτίμησης του νομίσματος στους λογαριασμούς εισαγωγών επιλεγμένων αναπτυσσόμενων χωρών.

Στο φάσμα της πείνας 48 εκατομμύρια άνθρωποι στην Αφρική

Ιστορικά υψηλές τιμές των τροφίμων σε συνδυασμό με ένα ισχυρό δολάριο ΗΠΑ

Τον τρέχοντα αιώνα, ο κόσμος έχει βιώσει τρεις μεγάλες αυξήσεις των τιμών των τροφίμων. Οι δύο πρώτες έγιναν το 2007-2008 και το 2010-2012. Η τρίτη συμβαίνει τώρα. Λόγω της πανδημίας και του πολέμου στην Ουκρανία, οι τιμές των τροφίμων έχουν αυξηθεί σε ιστορικά ύψη.

Ωστόσο, υπάρχει μια σημαντική διαφορά μεταξύ αυτών των αυξήσεων των τιμών, με σοβαρές συνέπειες για τις καθαρές αναπτυσσόμενες χώρες εισαγωγής τροφίμων. Κατά τις δύο πρώτες εκρήξεις, καθώς οι τιμές των τροφίμων ανέβαιναν, η αξία του δολαρίου ΗΠΑ, του κύριου νομίσματος που χρησιμοποιείται στις διεθνείς εμπορικές συναλλαγές, μειώθηκε. Η υποτίμηση του δολαρίου και η συνακόλουθη ανατίμηση άλλων νομισμάτων κατέστησαν τις εισαγωγές φθηνότερες και παρείχαν κάποια ευκολία στους λογαριασμούς εισαγωγής τροφίμων για πολλές αναπτυσσόμενες χώρες.

Ωστόσο, η τρέχουσα άνοδος των τιμών είναι διαφορετική. Σε μια προσπάθεια να καταπολεμήσει τον υψηλό πληθωρισμό στις Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής, η Ομοσπονδιακή Τράπεζα των ΗΠΑ αύξησε τα επιτόκιά της προκαλώντας την ανατίμηση του δολαρίου ΗΠΑ περίπου 24% μεταξύ Μαΐου 2021 και Οκτωβρίου 2022. Αυτό έκανε το δολάριο και τα τρόφιμα που αγοράζουν οι αναπτυσσόμενες χώρες με αυτό ακόμα πιο ακριβά.

Για τις αναπτυσσόμενες χώρες καθαρής εισαγωγής τροφίμων, η διεθνής αγορά τροφίμων είναι σωτήρια. Και καθώς γίνεται ακριβότερη η αγορά δολαρίων, γίνεται επίσης πιο δύσκολο για αυτές τις χώρες να αποτρέψουν εκατομμύρια ανθρώπους από το να πεινάσουν. Αυτές οι χώρες αντιμετωπίζουν διπλό βάρος υψηλών τιμών των τροφίμων και υποτίμησης του τοπικού τους νομίσματος έναντι του δολαρίου.

Αντίκτυπος

Η έρευνα της UNCTAD δείχνει ότι οι συναλλαγματικές ισοτιμίες μπορούν να έχουν σημαντικό αντίκτυπο στις τιμές των τροφίμων. Από το 2020 οι τιμές του σιταριού έχουν αυξηθεί σημαντικά . Τον Οκτώβριο του 2022, η μέση τιμή ήταν 89% εκατό υψηλότερη από τον μέσο όρο του 2020. Κατά την ίδια περίοδο, η μέση συναλλαγματική ισοτιμία του δολαρίου ΗΠΑ έναντι των αντίστοιχων εθνικών νομισμάτων αυξήθηκε μεταξύ 10%-46%.

Οι αλλαγές στις διεθνείς τιμές και τις συναλλαγματικές ισοτιμίες έχουν αντίκτυπο στις τιμές εισαγωγής σιταριού. Οι αναλυτές αναφέρουν ότι ακόμη και όταν οι διεθνείς τιμές είναι ίδιες, η επίδραση της συναλλαγματικής ισοτιμίας κάνει τη διαφορά. Οι εκτιμώμενες αυξήσεις τιμών κυμαίνονται μεταξύ 106%-176%, υπερδιπλάσια από την τιμή το 2020.

Αυτό δείχνει ότι η επίδραση της συναλλαγματικής ισοτιμίας είναι ένας σημαντικός παράγοντας για την αύξηση των λογαριασμών για τις εισαγωγές τροφίμων, συμβάλλοντας στον πληθωρισμό, την απώλεια αγοραστικής δύναμης και την επισιτιστική ανασφάλεια.

Επιπλέον, για την εισαγωγή του ίδιου όγκου σιταριού με το 2020, οι λογαριασμοί εισαγωγών το 2022 θα αυξηθούν απότομα. Πάρτε για παράδειγμα την περίπτωση της Αιγύπτου, του μεγαλύτερου εισαγωγέα σιταριού στον κόσμο το 2020, με συνολικά 13,2 εκατομμύρια τόνους. Αυτό αντιπροσώπευε σχεδόν το ένα πέμπτο του λογαριασμού εισαγωγών τροφίμων της Αιγύπτου. Για να εισάγουν το ίδιο ποσό το 2022, θα έπρεπε να πληρώσουν επιπλέον 3 δισεκατομμύρια δολάρια ΗΠΑ. Αυτή η αύξηση ισοδυναμεί με το 20% του λογαριασμού εισαγωγών τροφίμων της Αιγύπτου το 2020.

Το σιτάρι είναι μόνο ένα παράδειγμα πολλών βασικών ειδών διατροφής στα οποία βασίζονται οι αναπτυσσόμενες χώρες. Αυτή η αύξηση των τιμών επιβαρύνει περισσότερο τους προϋπολογισμούς των οικογενειών και των κυβερνήσεων. Οι φτωχοί στις αναπτυσσόμενες χώρες, που ξοδεύουν σημαντικό μέρος του εισοδήματός τους σε τρόφιμα, πλήττονται περισσότερο.

Τι πρέπει να γίνει;

Το διπλό βάρος των υψηλών τιμών των τροφίμων και της ανατίμησης του δολαρίου ΗΠΑ είναι ένα τοξικό μείγμα για τις καθαρές αναπτυσσόμενες χώρες που εισάγουν τρόφιμα.

Για να αντιμετωπιστούν αυτές οι προκλήσεις, και μετά από τις προτάσεις της Ομάδας Παγκόσμιας Αντιμετώπισης Κρίσεων, αναδεικνύονται τρεις ευρύτεροι τομείς δράσης πολιτικής:

• Χαλάρωση των οικονομικών περιορισμών
• Παροχή στοχευμένων και βιώσιμων προγραμμάτων κοινωνικής προστασίας για την προστασία των ευάλωτων νοικοκυριών στις αναπτυσσόμενες χώρες.
• Υποστήριξη πολυμερών λύσεων έκτακτης ανάγκης για την παροχή ρευστότητας στις αναπτυσσόμενες χώρες.
• Απαλλαγή των αναπτυσσόμενων χωρών από το οικονομικό τους βάρος για να αποφευχθεί μια εκτεταμένη κρίση χρέους.
• Διασφάλιση ανοικτού εμπορίου και πρόσβασης σε βασικά τρόφιμα
• Αύξηση της διαθεσιμότητας τροφίμων σε εθνικό και διεθνές επίπεδο