Δουλεία: Ολλανδικές διαφωνίες για την «επίσημη συγγνώμη»

Τον Δεκέμβριο στο Άμστερνταμ το κρύο είναι -το λιγότερο- τσουχτερό. Η ιστορικός τέχνης, Τζένιφερ Τος, στέκεται μπροστά από την επίσημη κατοικία του Δημάρχου, ένα υπέροχο κτήριο στην πιο διάσημη περιοχή των καναλιών.

Η ιδρύτρια των ξεναγήσεων “μαύρης πολιτιστικής κληρονομιάς” στο Άμστερνταμ δείχνει μία πλακέτα που έχει τοποθετηθεί μπροστά στο σπίτι: Όσο η μνήμη ζει, ο πόνος δεν είναι μάταιος, αναγράφεται πάνω της. Το σπίτι χτίστηκε το 1672 για τον Πάουλους Γκοντίν, διοικητικό υπάλληλο της Ολλανδικής Εταιρείας Δυτικών Ινδιών. Όπως και πολλοί από τους γείτονές του, τον πλούτο του τον οφείλει, τουλάχιστον εν μέρει, στη δουλεία.

Ολλανδία: Το ΥΠΕΞ ζητά συγγνώμη για τον θεσμικό ρατσισμό που βίωσαν υπάλληλοί του

Η σκληρή ζωή των σκλάβων

Περίπου 600.000 άνθρωποι, το 5% δηλαδή των σκλάβων από την Αφρική, μεταφέρθηκαν από τους Ολλανδούς σε ολλανδικές αποικίες ή και άλλων ευρωπαϊκών χωρών σε όλη την αμερικανική ήπειρο. Σκλάβοι από την Αφρική μεταφέρονταν μεταξύ άλλων και στις ολλανδικές αποικίες στον Ινδικό Ωκεανό, όπως για παράδειγμα στη σημερινή Ινδονησία, ενώ σκλάβοι από το Μπαλί και την Ιάβα μεταφέρονταν στη σημερινή Νότια Αφρική. Πολλοί άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους κατά τις μετακινήσεις αυτές. Το μέλλον για όσους επιζούσαν το ταξίδι ήταν προδιαγεγραμμένο: Σκληρή εργασία σε φυτείες για εκείνους, αλλά και τους απογόνους τους. Ίχνη αυτής της ιστορίας, που εκτείνεται σε βάθος 250 ετών, μπορεί κανείς να βρει παντού στο Άμστερνταμ. «Πρέπει απλώς να ξέρεις πού να ψάξεις», λέει η Τος.

Η «επίσημη συγγνώμη» της Ολλανδίας για το δουλεμπόριο

Ο επικεφαλής της ολλανδικής κυβέρνησης, Μαρκ Ρούτε, καταδίκασε στα πλαίσια μίας ομιλίας του στη Χάγη τη δουλεία στις πρώην ολλανδικές αποικίες, χαρακτηρίζοντάς την «έγκλημα κατά της ανθρωπότητας», ζητώντας συγχώρεση. Ο Πρωθυπουργός απηύθυνε το λόγο του σε απογόνους σκλάβων, ενώ επτά υπουργοί και υφυπουργοί παρέδωσαν αυτοπροσώπως το μήνυμα στην πρώην αποικία του Σουρινάμ (πρώην Ολλανδική Γουϊνέα) και έξι νησιών της Καραϊβικής.

Αντιδράσεις και διαφωνίες

Διάφορες οργανώσεις ωστόσο παραπονέθηκαν ότι δεν ζητήθηκε επαρκώς η γνώμη τους όσον αφορά την ημερομηνία της εκδήλωσης. Θα προτιμούσαν η τελετή να διοργανωθεί για παράδειγμα την 1η Ιουλίου 2023, μαζί με τους εορτασμούς για το τέλος της δουλείας στο Σουρινάμ. Τα σχέδια της ολλανδικής κυβέρνησης για την συγκεκριμένη κίνηση δημοσιοποιήθηκαν από τα ολλανδικά ΜΜΕ τον Νοέμβριο. Ωστόσο, δεν υπήρξε επίσημη επιβεβαίωση σχετικά με την ημερομηνία και το περιεχόμενο της συγγνώμης. Έκτοτε, το θέμα κυριαρχεί στα πρωτοσέλιδα των εφημερίδων στη χώρα.

Βέβαια, δεν είναι μόνο ο χρόνος της συγγνώμης αμφιλεγόμενος, αλλά και το ύψος των αποζημιώσεων, οι οποίες προγραμματίζονται. Η ολλανδική κυβέρνηση σκοπεύει να επενδύσει 200 εκ. ευρώ σε προγράμματα και ενημέρωση για την ιστορία της δουλείας. Επιπλέον, 27 εκατομμύρια ευρώ πρόκειται να επενδυθούν για την κατασκευή ενός μουσείου.

Ο Άρμαντ Ζούντερ, πρόεδρος της Εθνικής Επιτροπής Αποζημιώσεων για το Σουρινάμ, θεωρεί ότι το ποσό δεν είναι αρκετό. «Όλα αυτά που έχουν καταστραφεί δεν μπορούν να αποκατασταθούν. Το οικονομικό πλαίσιο περιλαμβάνει δισεκατομμύρια ευρώ, σίγουρα όχι εκατοντάδες εκατομμύρια ευρώ», δήλωσε στα ΜΜΕ.

Ο δύσβατος δρόμος του συγκεκριμένου εγχειρήματος διαφαινόταν ήδη πριν ξεκινήσει. Με φαινόμενα των κοινωνικών διακρίσεων και του θεσμικού ρατσισμού στη χώρα να επιβιώνουν μέχρι σήμερα, τα πορίσματα έκθεσης, η οποία ανατέθηκε από την ίδια την κυβέρνηση συνέστησε μία συγγνώμη και μέτρα για την καταπολέμηση του ρατσισμού. Στο προοίμιο της έκθεσης βέβαια, ο Ολλανδός πρωθυπουργός αντιτάθηκε στο σενάριο μίας συγγνώμης: Το 2020 υποστήριζε ότι κάτι τέτοιο θα μπορούσε να οδηγήσει ενδεχομένως σε μία κοινωνική πόλωση.

Deutsche Welle

Έλα Τζόινερ (dw), Spiegel online

Επιμέλεια: Χρύσα Βαχτσεβάνου