Ουκρανοί πρόσφυγες πολέμου: Θα μείνουν στην Ευρώπη ή θα επιστρέψουν;

Κάποιοι έχουν φτάσει ακόμα και στην Αμερική. Οι περισσότεροι όμως παραμένουν στην Ευρώπη. Βλέπουν με θλίψη στα κινητά φωτογραφίες των κατεστραμμένων σπιτιών τους και αγωνιούν για την καθημερινότητα των δικών τους ανθρώπων που έχουν μείνει στην πατρίδα – κάποιοι εξ αυτών βρίσκονται στην πρώτη γραμμή του πολέμου εξάλλου. Τις ημέρες των εορτών οι σκέψεις για επιστροφή γίνονται πιο βασανιστικές. Όπως εξάλλου και οι σκέψεις για το μέλλον. Μια νέα χρονιά ξεκινά άλλωστε. Και ένας ελάχιστος προγραμματισμός για το 2023 είναι αναπόφευκτος, παρά τις οδυνηρές αβεβαιότητες που του κληροδοτεί το δραματικό 2022.

«Πάντα συγκλονίζομαι με αυτά που βλέπω και ακούω για όσα συμβαίνουν στην Ουκρανία. Μου λείπει η χώρα μου», δηλώνει στη «Les Echos» η Μαρία, 27 ετών, που διέφυγε στη Γαλλία. Πρόκειται για μια νεαρή Ουκρανή που εργαζόταν στην πατρίδα της για λογαριασμό μιας αμερικανικής εταιρείας διαχείρισης εργατικού δυναμικού. Στρατολογούσε συμπατριώτες της για να μεταναστεύσουν και να εργαστούν στις ΗΠΑ – κάτι όχι και τόσο εύκολο, μια και ελάχιστοι Ουκρανοί, ακόμα και πανεπιστημιακής μόρφωσης, μαθαίνουν και μιλούν ξένες γλώσσες, συγκριτικά με τους Έλληνες και άλλους λαούς βέβαια.

Τα δυνατά και τα τρωτά σημεία Μόσχας και Κιέβου

«Η νεαρή γυναίκα είναι μία από τους σχεδόν 119.000 Ουκρανούς που κατέφυγαν στη Γαλλία μετά το ξέσπασμα του πολέμου, σύμφωνα με στατιστικά στοιχεία της Ύπατης Αρμοστείας των Ηνωμένων Εθνών για τους Πρόσφυγες», γράφει η «Les Echos». Παρά την εντατικοποίηση των επιθέσεων με πυραύλους και μη επανδρωμένα αεροσκάφη και παρά τις διακοπές ρεύματος και θέρμανσης που προκαλούν οι βομβαρδισμοί, πολλοί Ουκρανοί πολίτες που αρχικά εγκατέλειψαν την πατρίδα τους επέλεξαν να επιστρέψουν τους τελευταίους μήνες, αγνοώντας μάλιστα τις προειδοποιήσεις της ίδιας της κυβέρνησης Ζελένσκι.

Κίνδυνος μπλακ-άουτ

Κατά τη διάρκεια μιας συνέντευξης που έδωσε παραμονές των Χριστουγέννων στην ουκρανική τηλεόραση, η αντιπρόεδρος της κυβέρνησης Ιρίνα Βέρεστσουκ κάλεσε τους συμπατριώτες τους να μην βιαστούν να επιστρέψουν.

«Πρέπει να επιβιώσουμε τον χειμώνα», είπε. Και εξήγησε ότι, αν επιστρέψουν πολλοί πρόσφυγες, το πληγέν από τους βομβαρδισμούς ηλεκτρικό δίκτυο της χώρας θα επιβαρυνθεί περαιτέρω και ο κίνδυνος να καταρρεύσει θα είναι μεγαλύτερος.

«Το να επιστρέψετε τώρα σημαίνει ότι ρισκάρετε για τον εαυτό σας, για τα παιδιά σας, τα ευάλωτα αγαπημένα πρόσωπα των οικογενειών σας», τόνισε η ουκρανή αντιπρόεδρος.

Πόσες φορές θα γιορτάσουν τα Χριστούγεννα στην Ουκρανία

Επέστρεψαν πάνω απο 5 εκατομμύρια

Το 2021, την χρονιά προτού ξεσπάσει ο πόλεμος δηλαδή, ο πληθυσμός της Ουκρανίας ήταν 43,81 εκατομμύρια. Η χώρα βιώνει μια μακροχρόνια δημογραφική κατάρρευση, αν αναλογιστεί κανείς ότι το 1991, ως Σοβιετική Δημοκρατία, αριθμούσε περί τα 53 εκατ. κατοίκους. Έκθεση των Ηνωμένων Εθνών προτού ξεσπάσει ο πόλεμος προέβλεπε υποχώρηση του ουκρανικού πληθυσμού στα 20,6 εκατομμύρια το έτος 2100.

Μετά τη ρωσική εισβολή της 24ης Φεβρουαρίου σχεδόν 8 εκατομμύρια εγκατέλειψαν την πατρίδα τους, σύμφωνα με τους επίσημους υπολογισμούς. Οι περισσότεροι είχαν προορισμό τις γειτονικές χώρες (Πολωνία, Μολδαβία, Ρουμανία), πολλοί κατευθύνθηκαν στην υπόλοιπη Ευρώπη. Από το καλοκαίρι και μετά παρατηρήθηκε όμως μια τάση επιστροφής στην πατρίδα.

Παρά τις εκκλήσεις της ουκρανικής κυβέρνησης, σύμφωνα με έκθεση που δημοσιοποίησε το Νοέμβριο ο Διεθνής Οργανισμός Μετανάστευσης, περίπου 5,2 εκατομμύρια πρόσφυγες είχαν επιστρέψει στην Ουκρανία θέτοντας σε κίνδυνο τη ζωή τους. «Αν και είναι αδύνατο να γνωρίζει κανείς αν αυτές οι επιστροφές είναι μόνιμες ή προσωρινές, το 79% των ατόμων που ερωτήθηκαν από τους συντάκτες της έκθεσης δήλωσαν ότι σχεδιάζουν να παραμείνουν στα σπίτια τους – μιλάμε για 4,1 εκατομμύρια άτομα.

Μειωμένη κατά 40% η συγκομιδή σιτηρών στην Ουκρανία

Σύγχυση με τους αριθμούς

Ποιοι είναι όμως αυτοί που αποφασίζουν να πάρουν τον δρόμο της επιστροφής, προτού ακόμα τελειώσει ο πόλεμος; «Η πλειονότητα των προσφύγων που επέλεξαν να επιστρέψουν στην Ουκρανία είναι γυναίκες και σχεδόν το ένα τέταρτο από αυτούς είναι παιδιά και έφηβοι κάτω των 18 ετών», σημειώνουν οι συντάκτες της έκθεσης του Διεθνούς Οργανισμού Μετανάστευσης.

Σύμφωνα πάντως με τα πλέον πρόσφατα στοιχεία, ο συνολικός αριθμός όσων επέστρεψαν στην Ουκρανία μειώθηκε από τα 5,9 στα 5,2 εκατομμύρια από τις 27 Οκτωβρίου έως τις 5 Δεκεμβρίου. Κάποιοι δηλαδή επιστρέφουν και ξαναφεύγουν.

Τα πολλά πήγαινε-έλα και εν γένει οι μετακινήσεις εντός Ευρώπης των προσφύγων δεν επιτρέπουν ακριβείς υπολογισμούς. Το Δεκέμβριο του 2022 (και παρά το ότι 5,2 εκατομμύρια είχαν επιστρέψει στην Ουκρανία) υπολογιζόταν ότι ανά την Ευρώπη διαβιούν ακόμα περισσότεροι από… 7,9 εκατομμύρια Ουκρανοί. Περίπου 1,5 εκατ. βρίσκονται στην Πολωνία, κοντά στα σύνορα με την πατρίδα τους, όπου μπορούν μάλιστα να συνεννοηθούν σε ικανοποιητικό βαθμό και να εργαστούν μιλώντας ουκρανικά ή ρωσικά και ακούγοντας πολωνικά.

Από τις χώρες της Δυτικής Ευρώπης, οι περισσότεροι (περίπου 1 εκατομμύριο) διαμένουν στη Γερμανία. Στην Ιταλία, στην Ισπανία και στη Βρετανία διαμένουν αντίστοιχα 167.000, 159.000 και 150.600 Ουκρανοί πρόσφυγες, σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία τα οποία δεν είναι ακριβή, καθώς παρατηρούνται και μετακινήσεις προσφύγων από χώρα σε χώρα της ΕΕ.