Ενεργειακή κρίση: Πώς οι πολιτικές αποφάσεις μπορεί να φέρουν «τέλεια καταιγίδα» το 2023

Καθώς η κλεψύδρα για το 2022 έφτανε στο τέλος της, οι υπουργοί Ενέργειας της ΕΕ -μετά από πολλές δυσκολίες- κατέληξαν τελικά σε συμφωνία για πλαφόν στις τιμές του φυσικού αερίου στα 180 ευρώ ανά μεγαβατώρα (MWh).

Το ανώτατο όριο, σύμφωνα με τους υπεύθυνους χάραξης πολιτικής της ΕΕ, ήταν μια προσπάθεια να ελεγχθούν οι απείθαρχες δυνάμεις της αγοράς που εκτόξευσαν τις τιμές του φυσικού αερίου στα 340 ευρώ/MWh το περασμένο καλοκαίρι, οδηγώντας ταυτόχρονα τις τιμές ηλεκτρικής ενέργειας στα ύψη. Ωστόσο, μέχρι το χειμώνα, οι δεξαμενές αερίου της Ευρώπης είχαν σχεδόν γεμίσει, ενώ αυξημένες ήταν και οι εισαγωγές υγροποιημένου φυσικού αερίου (LNG) μέσω νέων FSRUs σε Γερμανία και Ολλανδία.

Μπορεί ο καλός καιρός να κρύβει «κακά νέα» για το φυσικό αέριο;

Αν και αυτή η πολιτική παρέμβαση μπορεί να δημιουργεί την εντύπωση ότι η ενεργειακή κρίση που προκλήθηκε από την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία, απομακρύνεται, μόνο έτσι δεν είναι. Το πρόσφατο ανώτατο όριο της τιμής του φυσικού αερίου καθορίστηκε πολύ πάνω από τις βασικές τιμές LNG και το κόστος του φυσικού αερίου που αγοράστηκε εκ των προτέρων, επί του παρόντος διαπραγματεύεται περίπου στα 70 ευρώ/MWh.

Αυτό, όπως τονίζεται, έχει μεγάλη σημασία επειδή οι προμηθευτές συχνά αντισταθμίζουν τον κίνδυνο στις προθεσμιακές αγορές και έτσι το ανώτατο όριο θα μπορούσε να  δημιουργήσει αβεβαιότητα, καθώς οι κινήσεις ενδέχεται να μην αντικατοπτρίζουν πραγματικά την αγορά. Στο πλαίσιο αυτό, θα μπορούσαμε να βιώσουμε μεγαλύτερη αστάθεια των τιμών.

Στην πραγματικότητα, σύμφωνα με τον Adi Imsirovic, ερευνητή στο Ινστιτούτο της Οξφόρδης για Ενεργειακές Σπουδές, οι υψηλές τιμές του φυσικού αερίου το 2022 ήταν αυτές που κράτησαν αναμμένα τα φώτα στο Ηνωμένο Βασίλειο και την Ευρώπη αυτόν τον χειμώνα. Η αυστηρή πολιτική της Κίνας για τον κορωνοϊό επιβράδυνε σημαντικά τη ζήτηση ενέργειας της χώρας το 2022.

Αυτό σημαίνει ότι μεγάλα φορτία φυσικού αερίου από τις ΗΠΑ, τη δυτική Αφρική, το Κατάρ, ακόμη και την Αυστραλία κατευθύνθηκαν προς την Ευρώπη, όπου τόσο η ζήτηση όσο και οι τιμές ήταν υψηλότερες. Πράγματι, η Ευρώπη μπορεί να είχε χάσει περίπου 70 δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα (bcm) ρωσικού αερίου το 2022, αλλά απέκτησε πάνω από 50 bcm LNG.

Ωστόσο, τον επόμενο χειμώνα, μια «τέλεια καταιγίδα» δυσμενών καιρικών συνθηκών και μια αναζωπύρωση της κινεζικής ζήτησης ενέργειας θα μπορούσε να «οδηγήσει» τις τιμές σε ακόμη υψηλότερα επίπεδα και την αγορά σε μεγαλύτερη αστάθεια. Ετσι, οι χρήστες ενέργειας δεν θα πρέπει να ανησυχούν μόνο για τον Πούτιν και τα ακραία καιρικά φαινόμενα το 2023, αλλά και για τις ολοένα και πιο δυναμικές κυβερνητικές πολιτικές που ενδέχεται να φέρουν ελλείψεις.

Καλύτερες λύσεις

Με την ανάμειξη στις αγορές, οι πολιτικοί που έθεσαν αυτά τα ανώτατα όρια κινδυνεύουν να επαναλάβουν τα λάθη που έκαναν οι ΗΠΑ κατά τη διάρκεια των κραδασμών στο πετρέλαιο τη δεκαετία του 1970. Οι προσπάθειες ελέγχου των αυξήσεων του ενεργειακού κόστους από τον Ρίτσαρντ Νίξον με το πάγωμα των τιμών, αποθάρρυνε τη συνήθη αποθήκευση προϊόντων πετρελαίου στις ΗΠΑ. Αυτό οδήγησε σε ελλείψεις και προβλήματα στον αμερικανικό λαό.

Με την αυξανόμενη κρατική παρέμβαση στις αγορές, τέτοιες ελλείψεις θα μπορούσαν να εμφανιστούν ξανά στην Ευρώπη αυτή τη φορά. Σε όλο τον κόσμο εφαρμόζονται επιδοτήσεις, ανώτατα όρια τιμών λιανικής και φοροελαφρύνσεις προκειμένου να προστατευτούν οι καταναλωτές. Αλλά τέτοιες ενέργειες υποστηρίζουν πραγματικά μόνο τους πλούσιους (που καταναλώνουν δυσανάλογα περισσότερη ενέργεια). Προσπαθώντας να «επιλύσουν» το κόστος, οι κυβερνήσεις ενθαρρύνουν την κατανάλωση μόνο μέσω χαμηλότερων τιμών, παρατείνοντας -ωστόσο- την ενεργειακή κρίση. Αλλες στοχευμένες ενέργειες θα ήταν ίσως πιο χρήσιμες και λιγότερο δαπανηρές και θα επέτρεπαν επίσης στην αγορά να διορθώσει την κατάσταση.

Οι προοπτικές για το πετρέλαιο

Σε ό,τι αφορά την αγορά πετρελαίου, αναμένεται να δούμε μια πολύ διαφορετική ιστορία το 2023. Οι κυρώσεις της ΕΕ τέθηκαν σε ισχύ στις 5 Δεκεμβρίου 2022 και αυτό το σχέδιο είχε πολύ καλές πιθανότητες να πλήξει το καθεστώς Πούτιν έως ότου οι χώρες της G7 έθεσαν το ανώτατο όριο στα 60 δολάρια ΗΠΑ ανά βαρέλι. Δεδομένου ότι αυτή η τιμή είναι πάνω από την τρέχουσα τιμή του ρωσικού πετρελαίου, ο Imsirovic επισημαίνει πως η επιβολή πλαφόν καθιστά τις κυρώσεις περιττές.