Δεν αρκεί μόνο ένα δεύτερο πουλόβερ… 

Το κόστος της ενέργειας, όπως έχει διαμορφωθεί η κατάσταση με τον πόλεμο στην Ουκρανία,  έχει κάνει απρόσιτη την οικονομική  κάλυψη των ενεργειακών αναγκών για πάρα πολλούς ανθρώπους.

Οι συνθήκες, έτσι, όπως έχουν διαμορφωθεί, δεν αφήνουν πολλά περιθώρια ελιγμών, τουλάχιστον για εμάς τους ευρωπαίους. Αυτό είναι δεδομένο, και δεν νομίζω πως χρειάζεται περαιτέρω ανάλυση.

Πριν από μερικούς μήνες διάβασα (και μού έκανε μεγάλη εντύπωση), πως  ο πρώην πρόεδρος του Γερμανικού Ομοσπονδιακού Κοινοβουλίου Βόλφγκανγκ Σόιμπλε, όταν ένας δημοσιογράφος του επισήμανε  ότι  «πολλοί Γερμανοί θα παγώσουν αυτόν τον χειμώνα» απάντησε, μεταξύ άλλων:  «τότε απλά ας φορέσουν ένα πουλόβερ ή ίσως και ένα δεύτερο πουλόβερ (…)».

ΕΣΕΚ: Τρεις μεγάλες ανατροπές στους ενεργειακούς στόχους για το 2030

Στο σημείο αυτό θα πρέπει να διευκρινιστεί πως και πόλεμος να μην γινόταν, η πρόσβαση σε υποδομές ενέργειας δεν είναι αυτονόητη, ακόμη και σήμερα στον 21ο αιώνα, για όλους τους κατοίκους του πλανήτη. Μπορεί εμείς, ως Ευρωπαίοι, να ήμασταν σε καλύτερη μοίρα –και να μην χρειαζόταν να πληρώνουμε έναν μισθό για να ζεσταθούμε-, σε σχέση με πολλές άλλες χώρες, το πρόβλημα όμως εξακολουθεί να παραμένει. Γι’ αυτό, καλό θα είναι να μην βλέπουμε μόνο το δένδρο και να χάνουμε το δάσος.

Κι αυτό διότι ο πλανήτης Γη δεν είναι μόνο η Ευρώπη η οποία μπορεί να ελπίζει σε ένα καλύτερο μέλλον- χωρίς αυτό να σημαίνει  πως και η ίδια δεν αντιμετωπίζει προβλήματα ενεργειακής φτώχειας.  Για πολλές χώρες όμως, αν δεν αλλάξει κάτι, και μάλιστα πολύ γρήγορα, το μέλλον δεν προμηνύεται καθόλου καλό…

1 δις. άνθρωποι δεν έχουν πρόσβαση σε ενέργεια (!)

Όπως μού λέει, η υπεύθυνη προγραμμάτων για την Κλιματική Αλλαγή και την Ενέργεια της περιβαλλοντικής οργάνωσης Greenpeace Σάντυ Φαμελιάρη, η  πρόσβαση σε υποδομές ενέργειας ακόμα δεν είναι δεδομένη για 1 ανά 8 ανθρώπους στον πλανήτη (!).

Τι σημαίνει αυτό πρακτικά; Σημαίνει πως  σχεδόν ένα δισεκατομμύριο άνθρωποι στη Γη δεν έχουν πρόσβαση σε ηλεκτρική ενέργεια σπίτι τους. Οι υποσαχάριες χώρες της Αφρικής αποτελούν το 75% αυτών.

-«Σε άλλες περιοχές, όπως στη νοτιοανατολική Ασία, υπάρχουν 45 εκατομμύρια άνθρωποι χωρίς πρόσβαση σε ηλεκτρισμό, κυρίως στην Καμπότζη και τη Μιανμάρ, όπου υπάρχουν και άλλα θέματα φτώχειας. Στην περιοχή της Μέσης Ανατολής και της βόρειας Αφρικής, περίπου 65 εκατομμύρια  (από το σύνολο των 214,8) άνθρωποι δεν έχουν πρόσβαση σε ηλεκτρική ενέργεια, ενώ επιπλέον 60 εκατομμύρια πολίτες υποφέρουν από παρατεταμένες διακοπές ρεύματος και μη επαρκή παροχή ηλεκτρισμού», συνεχίζει η Σάντυ Φαμελιάρη.

Οι επιπτώσεις στην υγεία…

Την ίδια ώρα, κατά την υπεύθυνη προγραμμάτων για την Κλιματική Αλλαγή και την Ενέργεια της περιβαλλοντικής οργάνωσης Greenpeace, η  μη επαρκής στέγαση, που είναι στενά συνδεδεμένη με την ενεργειακή φτώχεια, μπορεί να έχει σοβαρότατες επιπτώσεις στην υγεία, προκαλώντας ασθένειες  όπως καρδιαγγειακές ή αναπνευστικές παθήσεις, άσθμα, δηλητηρίαση από μονοξείδιο του άνθρακα, χρόνια αποφρακτική πνευμονική νόσο, καρκίνο του πνεύμονα στους ενήλικες και πνευμονία στα παιδιά.

Και αυτό έχει επιπτώσεις ακόμη και στην Ευρώπη. «Η μη επαρκής στέγαση στις 27 χώρες της ΕΕ και το Ηνωμένο Βασίλειο εκτιμάται ότι κοστίζει συνολικά επιπλέον 194 εκατομμύρια ευρώ σε έξοδα περίθαλψης», τονίζει η Σάντυ Φαμελιάρη.

Η ενεργειακή φτώχεια…

Όπως μού αναφέρει, ο διευθυντής της περιβαλλοντικής οργάνωσης Greenpeace Νίκος Χαραλαμπίδης, η  ενεργειακή φτώχεια ήταν ήδη μεγάλο πρόβλημα ακόμα και πριν την τωρινή ενεργειακή κρίση.

-«Το να μην μπορείς να διασφαλίσεις την κάλυψη των ενεργειακών σου αναγκών ή το να πρέπει να επιλέξεις ανάμεσα σε θέρμανση ή σε αγορά τροφίμων για το σπίτι, είναι ένα πρόβλημα που αντιμετωπίζουν εκατομμύρια νοικοκυριά παγκοσμίως. Πλέον, οι τιμές των ορυκτών καυσίμων – και κατά συνέπεια των λογαριασμών ενέργειας – που εκτοξεύθηκαν, σπρώχνουν ακόμα περισσότερο κόσμο στην ενεργειακή φτώχεια».

Σύμφωνα με τον ίδιο, σε νέα μελέτη του Διεθνούς Οργανισμού Ενέργειας, άλλα 160 εκατομμύρια νοικοκυριά έχουν οδηγηθεί σε ενεργειακή φτώχεια από το 2019, ενώ ο αριθμός των ατόμων που δεν έχουν επαρκή πρόσβαση σε θέρμανση, ψύξη, μαγείρεμα και άλλες οικιακές χρήσεις ενέργειας έχει αυξηθεί σε περίπου 2,5 δισεκατομμύρια ανθρώπους παγκοσμίως.

Ενεργειακά ανεπαρκή κτήρια…

Είπαμε πως η πρόσβαση σε υποδομές ενέργειας δεν είναι αυτονόητη για όλες τις χώρες του κόσμου και πως εμείς εδώ στην Ευρώπη είμαστε- ακόμη- σε καλύτερη κατάσταση. Αυτό όμως δεν σημαίνει πως δεν υπάρχει πρόβλημα τόσο στην Ευρώπη όσο και σε άλλες προηγμένες χώρες.

-«Περίπου το 75% των κτιρίων στην ΕΕ είναι ενεργειακά ανεπαρκή, ενώ  36 εκατομμύρια άνθρωποι δεν κατάφεραν να ζεστάνουν επαρκώς το σπίτι τους το 2020. Φυσικά, οι Ευρωπαίοι δεν είναι οι μόνοι που επηρεάζονται. Το 2015 στις ΗΠΑ, σχεδόν 1 στα 3 νοικοκυριά αντιμετώπισε δυσκολίες στο να διατηρήσει τις σωστές θερμοκρασίες μέσα στο σπίτι», μου επισημαίνει η Σάντυ Φαμελιάρη.

Η επιβάρυνση της ψυχικής υγείας…

‘Έπειτα υπάρχει και ένας άλλος λόγος για τον οποίο πρέπει να ανησυχούμε. Σύμφωνα με τα όσα μού λέει ο Νίκος Χαραλαμπίδης, «η  παραμονή σε κτίρια που  δεν φωτίζονται επαρκώς και δεν έχουν σωστή θέρμανση μπορεί να συμβάλλει στην εμφάνιση κατάθλιψης, στρες και άγχους σε όλες τις ηλικιακές ομάδες, επηρεάζοντας ταυτόχρονα και τις επιδόσεις στο σχολείο ή στη δουλειά.

»Επίσης,  διπλασιάζει το ρίσκο επιδείνωσης της ψυχικής υγείας συνολικά. Τα παιδιά και οι ηλικιωμένοι επηρεάζονται περισσότερο από την ενεργειακή φτώχεια, επειδή η υγεία τους είναι γενικά πιο ευαίσθητη αλλά και επειδή συνηθίζουν να περνούν περισσότερο χρόνο μέσα στο σπίτι».

Παιδιά και ηλικιωμένοι…

Κατά την περιβαλλοντική οργάνωση, ένα  παιδί που ζει σε ενεργειακά φτωχό νοικοκυριό αντιμετωπίζει  30% μεγαλύτερο κίνδυνο για εισαγωγή σε νοσοκομείο ή πρώτες βοήθειες, ενώ είναι δυο φορές πιο πιθανό  να παρουσιάσει αναπνευστικές ασθένειες εξαιτίας του κρύου και της υγρασίας στο σπίτι. Η κακή ή ανεπαρκής στέγαση, στην οποία συνεισφέρει η ενεργειακή φτώχεια, επίσης μπορεί να οδηγήσει σε προβλήματα ψυχικής υγείας και επίφοβες συμπεριφορές όπως είναι η κατάχρηση αλκοόλ και ναρκωτικών ή η βία. Επιπλέον, μια τέτοια κατάσταση  είναι επικίνδυνη και για τους ηλικιωμένους, οι οποίοι είναι πιο επιρρεπείς σε υποθερμία ή σε θέματα ψυχικής υγείας, όπως κατάθλιψη, άγχος, μοναξιά και κοινωνική απομόνωση.

-«Οι επιπτώσεις στην υγεία λόγω της ενεργειακής φτώχειας οδηγούν τους ήδη ευάλωτους αυτούς ανθρώπους σε έναν φαύλο κύκλο: θα πρέπει να ξοδέψουν ακόμα περισσότερα χρήματα για ιατρική περίθαλψη ενώ ήδη δεν μπορούν οικονομικά να έχουν ένα ασφαλές περιβάλλον σπίτι τους», υποστηρίζει η Σάντυ Φαμελιάρη.

Η ρύπανση του αέρα σκοτώνει…

Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας, η ρύπανση του αέρα σε εσωτερικό χώρο, που εν μέρει προκαλείται από τη χρήση επικίνδυνων ορυκτών καυσίμων όπως ο άνθρακας, η κηροζίνη ή το αέριο, ήταν υπεύθυνη για περίπου 3,2 εκατομμύρια θανάτους παγκοσμίως το 2020, ανάμεσά τους και 237.000 θάνατοι παιδιών κάτω των 5 ετών.

-«Πριν από λίγο καιρό στο Βέλγιο, μία από τις πιο πλούσιες χώρες στην Ευρώπη, μία μητέρα και η κόρη της έχασαν τη ζωή τους λόγω δηλητηρίασης από μονοξείδιο του άνθρακα, επειδή χρησιμοποίησαν μια ψησταριά για barbecue σε εσωτερικό χώρο, ψάχνοντας τρόπο να ζεσταθούν. Οι τιμές της ενέργειας είναι τόσο υψηλές που δεν μπόρεσαν να ζεστάνουν με σωστό τρόπο το σπίτι τους…», μού αναφέρει η Σάντυ Φαμελιάρη.

Και συνεχίζει: « Κάθε χρόνο, περίπου 4,5 εκατομμύρια άνθρωποι παγκοσμίως χάνουν τη ζωή τους εξαιτίας των χαμηλών θερμοκρασιών, και η φτώχεια παίζει σημαντικό ρόλο. Μόνο στην ΕΕ, το κρύο σε εσωτερικούς χώρους ευθύνεται για περίπου 58.000 επιπλέον θανάτους ετησίως».

Υψηλότερα ποσοστά θνησιμότητας…

Όπως μού λένε , από την Greenpeace, πολλά  μέρη του κόσμου έχουν υψηλότερα ποσοστά θνησιμότητας και νοσηρότητας κατά τη διάρκεια των χειμερινών μηνών, σε σύγκριση με άλλες εποχές του χρόνου. Πολλές χώρες έχουν το φαινόμενο της επιπλέον χειμερινής θνησιμότητας (μεγαλύτερο αριθμό θανάτων τον χειμώνα σε σύγκριση με τον μέσο όρο των μη χειμερινών μηνών), που μπορεί να φτάσει για παράδειγμα 29,4% στη Μάλτα και 28% στην Πορτογαλία.

-«Η αμείωτη χρήση ορυκτών καυσίμων σημαίνει ότι από αυτά παράγεται το 60% της συνολικής παραγωγής ενέργειας παγκοσμίως, ενώ οι τωρινές τιμές ηλεκτρισμού και αερίου είναι πιθανόν να αυξήσουν τους θανάτους περισσότερο από τον ιστορικό μέσο όρο. Μία πρόσφατη ανάλυση προβλέπει ότι στην Ευρώπη μόνο, μπορεί να οδηγηθούμε σε 32.000 περισσότερους θανάτους σε περίπτωση ήπιου χειμώνα, και ως 335.000 αν ο χειμώνας είναι βαρύς», μού εξηγεί ο Νίκος Χαραλαμπίδης.

-Και τί μπορεί να γίνει για να ανακουφιστεί άμεσα όλος αυτός ο κόσμος;

-«Οι πιο σημαντικές πολιτικές τώρα είναι αυτές που: θα προωθούν και θα στηρίζουν την ανακαίνιση των κτιρίων ώστε να είναι καλύτερα μονωμένα, και άρα πιο βιώσιμα, θα επιτρέψουν σε ανθρώπους και κοινότητες να παράξουν και να χρησιμοποιήσουν τη δική τους ανανεώσιμη ενέργεια, θα μειώνουν τα ενεργειακά κόστη, θα μειώνουν την εξάρτησή μας από τα ορυκτά καύσιμα», μού υποστηρίζει η υπεύθυνη προγραμμάτων για την Κλιματική Αλλαγή και την Ενέργεια.

Είπαμε υπάρχουν και χειρότερα, αλλά όλοι νομίζω θα συμφωνήσετε μαζί μου πως δεν αρκεί ένα …δεύτερο πουλόβερ για να λυθεί το πρόβλημα.  Για την ακρίβεια, όσα πουλόβερ και να βάλουμε δεν φθάνουν αν δεν παρθούν δραστικά μέτρα και μάλιστα άμεσα…