Κοινωνική στέγαση: Τι ισχύει στη Βόρεια Ευρώπη και τι στην Ελλάδα

Με κυνήγι θησαυρού μοιάζει η αναζήτηση κατοικίας για ενοικίαση.

Με τις τιμές των ενοικίων να αυξάνονται συνεχώς, το κόστος της στέγασης έχει γίνει ασήκωτο για ένα στα τέσσερα νοικοκυριά στην Ελλάδα.

Ιδιαίτερα για τους χαμηλόμισθους εργαζόμενους κοντά στον κατώτατο μισθό και τα νοικοκυριά με χαμηλό εισόδημα, η αναλογία ενοικίου/μισθού είναι απαγορευτική, όταν την ίδια ώρα τα σπίτια προς μίσθωση λιγοστεύουν και ακριβαίνουν παρότι υπάρχουν εκατοντάδες χιλιάδες κενές κατοικίες ανά την επικράτεια.

Πού θα πάνε το 2023 οι τιμές πώλησης και ενοικίασης στις κατοικίες 

Η ακριβή ενοικίαση δεν είναι ελληνικό φαινόμενο. Την τελευταία δεκαετία χιλιάδες πολίτες σε ευρωπαϊκές χώρες αδυνατούν να βρουν προσιτή στέγη.

Ωστόσο, πολλές χώρες προσφέρουν σε άτομα που αντιμετωπίζουν οικονομικές δυσκολίες κάποιας μορφής δημοσίου συστήματος στέγασης.

Για παράδειγμα, δήμοι στη Γερμανία αγοράζουν διαμερίσματα και τα μετατρέπουν σε κοινωνικές κατοικίες με προσιτό ενοίκιο για οικονομικά ασθενέστερους. Επίσης στο Βέλγιο η κοινωνική στέγαση παρέχεται σε άτομα με χαμηλά εισοδήματα, είτε πρόκειται για άτομα είτε για οικογένειες.

Η κοινωνική στέγαση μπορεί να παρέχεται από δήμους, δημόσιες εταιρείες, συνεταιρισμούς ή μη κερδοσκοπικούς οργανισμούς, ενώ εξυπηρετεί άτομα που αντιμετωπίζουν κοινωνικές ή οικονομικές δυσκολίες και κατανέμεται με βάση έναν συνδυασμό επιπέδων εισοδήματος και ομάδων προτεραιότητας.

Στην Ελλάδα θεωρείται «ανύπαρκτος» ο τομέας της κοινωνικής ενοικίασης ακινήτου.

Μιλώντας στον ΟΤ ο πρόεδρος της ΠΟΜΙΔΑ, Στράτος Παραδιάς αναφέρει ότι «στη χώρα μας είναι ανύπαρκτος ο θεσμός της «κοινωνικής κατοικίας» (“social housing”) που είναι διαδεδομένος σε όλη τη βόρεια Ευρώπη. Όποιος θέλει να μισθώσει κατοικία θα πρέπει να απευθυνθεί αποκλειστικά στον ιδιωτικό τομέα, ο οποίος παρέχει τη λύση στο ζήτημα αυτό».

Μια άλλη λύση που υπάρχει είναι η αξιοποίηση της δημόσιας ακίνητης περιουσίας του δημοσίου. Τα ακίνητα που βρίσκονται στην κατοχή του ελληνικού δημοσίου σε όλη την Ελλάδα, θα μπορούσαν να παραχωρηθούν στους δήμους και αυτοί με τη σειρά τους να τα ανακαινίσουν ώστε να δοθούν με εισοδηματικά κριτήρια σε υποψήφιους ενοικιαστές. Μάλιστα, από τα ενοίκια που θα εισπράττουν οι δήμοι θα έχουν ένα σταθερό εισόδημα, κάνοντας βεβαίως και κοινωνική πολιτική.

Τα κενά σπίτια

Την ίδια ώρα χιλιάδες είναι τα κενά σπίτια στη χώρα μας, χωρίς να υπάρχουν σαφή στοιχεία για την κατάστασή τους ή πόσα από αυτά μπορούν αξιοποιηθούν μέσω της μίσθωσης.

Σύμφωνα με πρόσφατα στοιχεία που επεξεργάστηκε το Ινστιτούτο για την Έρευνα και την Κοινωνική Αλλαγή Eteron, «η Ελλάδα έχει ένα από τα μεγαλύτερα ποσοστά κενών κατοικιών στην Ευρώπη, με μεγάλες συγκεντρώσεις στα αστικά κέντρα. Το 2011, το ποσοστό των κενών κατοικιών στον Δήμο Αθηναίων ήταν 31%, στον Δήμο Πειραιά 28% και στον Δήμο Θεσσαλονίκης 28,2%.

Ο αριθμός κενών διαμερισμάτων στην περιοχή της Αττικής αυξήθηκε κατά 77% το 2011 συγκριτικά με το 2001, ενώ μόνο στον Δήμο Αθηναίων τα κενά διαμερίσματα έφθασαν τις 132.000.

Τα κίνητρα

Η κυβέρνηση με το νομοσχέδιο του υπουργείου Εργασίας «Σπίτι μου – στεγαστική πολιτική για τους νέους» προωθεί μέτρα για τη στεγαστική αποκατάσταση νέων και ευάλωτων ομάδων πληθυσμού, καθώς δίνονται κίνητρα στους ιδιοκτήτες που δεν έχουν τα απαιτούμενα κεφάλαια για να ανακαινίσουν τα ακίνητά τους, μέσω της δράσης «Ανακαινίζω – Νοικιάζω».

Στόχος είναι η ένταξη κενών κατοικιών στη μισθωτική αγορά με την επιδότηση των ιδιοκτητών για την αναβάθμισή τους.

Το νομοσχέδιο προβλέπει ότι στο πρόγραμμα συμμετέχουν ιδιοκτήτες κατοικιών με ετήσιο εισόδημα έως 40.000 ευρώ και ακίνητη περιουσία έως 300.000 ευρώ, ενώ αποκλείονται όσοι έχουν ενταχθεί σε προγράμματα εξοικονόμησης ενέργειας ή ανακαίνισης για οποιοδήποτε ακίνητό τους τα τελευταία πέντε έτη.

Το ακίνητο πρέπει να έχει εμβαδόν έως 100 τ.μ. και να βρίσκεται σε αστική περιοχή, δεν πρέπει να έχει δηλωθεί ως πρώτη κατοικία ή ως μισθωμένη, αλλά να αναφέρεται ως κενή στο Ε2 των τριών τελευταίων ετών.

Οι εντασσόμενοι στο πρόγραμμα επιδοτούνται για δαπάνες επισκευής και ανακαίνισης έως 10.000 ευρώ (περιλαμβάνονται υλικά και εργασίες). Η επιδότηση φτάνει στο 40% της δαπάνης, με προϋπόθεση την ηλεκτρονική εξόφληση των τιμολογίων και την εκμίσθωση του ακινήτου για τουλάχιστον τρία χρόνια.

Παράλληλα, μια ακόμη δράση του νέου νομοσχεδίου είναι το πρόγραμμα «Κάλυψη», το οποίο αφορά τη μίσθωση από το Δημόσιο ιδιωτικών κατοικιών που συμμετείχαν στο πρόγραμμα «Εστία» για τη στέγαση μεταναστών και τη διάθεσή τους σε ευάλωτους νέους και νέα ζευγάρια. Το πρόγραμμα «Εστία» έληξε στις 31 Δεκεμβρίου.

Αμέσως μετά οι κατοικίες αυτές (εφόσον φυσικά οι ιδιοκτήτες τους συμφωνούν) θα επισκευαστούν αν χρειάζεται με δαπάνες του Δημοσίου και θα διατεθούν δωρεάν ή με πολύ χαμηλό ενοίκιο σε ευάλωτους νέους ηλικίας 25-39 ετών, δικαιούχους του Ελάχιστου Εγγυημένου Εισοδήματος.

Προτεραιότητα θα δοθεί σε πολύτεκνους, τρίτεκνους και μονογονεϊκές οικογένειες με αντικειμενικά κριτήρια (μοριοδότηση). Το πρόγραμμα θα υλοποιηθεί από τη Γενική Γραμματεία Κοινωνικής Αλληλεγγύης και Καταπολέμησης της Φτώχειας του υπουργείου Εργασίας και Κοινωνικών Υποθέσεων.