Τρία χρόνια πανδημία: μάθαμε τίποτα;

Στις 30 Ιανουαρίου 2020 ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας ανακοίνωσε ότι ο νέος κορωνοϊός που είχε εμφανιστεί αποτελούσε λόγο ανησυχίας σε παγκόσμιο επίπεδο. Λίγες εβδομάδες αργότερα θα μιλούσε και επισήμως για πανδημία.

Η εμπειρία που ακολούθησε ήταν μοναδική στην παγκόσμια ιστορία. Αρκεί να αναλογιστούμε πόσες χώρες μπήκαν σε λοκντάουν την άνοιξη του 2020. Φτάσαμε μέχρι του σημείου να βλέπουμε να καθαρίζει η ατμόσφαιρα από την απότομη δραστική μείωση της παραγωγής και των μετακινήσεων.

Την ίδια στιγμή είχαμε και εμπειρίες πραγματικά τραγικές. Χάσαμε ανθρώπους. Η πανδημία δεν χτύπησε τις κοινωνίες με τον ίδιο τρόπο. Έπληξε περισσότερο τους ηλικιωμένους και τους ευάλωτους. Ανέδειξε πόσο επικίνδυνη μπορεί να είναι η άνιση πρόσβαση στην περίθαλψη και οι άνισες συνθήκες ζωής. Έδειξε ότι όπως δεν είμαστε όλοι ίσοι απέναντι στη ζωή, έτσι δεν είμαστε και ίσοι απέναντι στον θάνατο.

Είδαμε πολλά στη διάρκεια της πανδημίας.

Κατανοήσαμε πόσο σημαντικοί είναι οι άνθρωποι που στηρίζουν το σύστημα υγείας, πόσο έχουμε ανάγκη τους «ουσιώδεις εργαζομένους», όπως τους εργαζομένους στις εφοδιαστικές αλυσίδες, στην καθαριότητα, στις βασικές υποδομές, ανθρώπους που κάποτε τους βλέπαμε με περιφρόνηση.

Αντιληφθήκαμε τη σημασία της αλληλεγγύης ώστε κανείς να μην είναι μόνος του.

Διαπιστώσαμε τη σημασία που έχει να οικοδομείται μια σχέση πραγματικής εμπιστοσύνης με την επιστήμη, ώστε να καταπολεμούνται όλες οι μορφές ενός ανορθολογισμού που μπορεί να αποβεί μοιραίος και που σε διάφορες παραλλαγές κόστισε πάρα πολλές ζωές στη διάρκεια της πανδημίας.

Είδαμε ότι σε κρίσιμες στιγμές η αγορά δεν επαρκεί και δεν μπορεί δώσει όλες τις απαντήσεις και να καλύψει όλες τις ανάγκες. Τότε χρειάζεται το κράτος ακριβώς γιατί μπορεί να εκπροσωπήσει το συλλογικό, το δημόσιο συμφέρον.

Αναγνωρίσαμε ότι πρόοδος σημαίνει να καταλαβαίνεις ποιο μέτρο μπορεί να αποδίδει και ποιο όχι. Αυτό που σε κάποια στιγμή μπορεί να ήταν αναγκαίο, π.χ. τα καθολικά λοκντάουν, σε επόμενη στιγμή κινδύνευε να δημιουργήσει περισσότερα προβλήματα από αυτά που υποτίθεται ότι έλυνε.

Όμως, το ερώτημα είναι εάν όλα αυτά είναι μαθήματα που συνεχίζουμε να τα κρατάμε και – το κυριότερο – να τα κάνουμε πράξη.

Πολύ φοβάμαι πως όχι.

Βλέπω πολύ περισσότερο μια διάθεση επιστροφής στην «κανονικότητα» θεωρώντας παρένθεση όχι μόνο την πανδημία, αλλά και όσα μάθαμε.

Γι’ αυτό και υποτιμούμε ξανά τους «ουσιώδεις εργαζομένους» και τους θεωρούμε απλώς «εργατικό κόστος».

Γι’ αυτό ξεχνάμε τη σημασία που έχει το κράτος για την κοινωνική συνοχή και αντιμετωπίζουμε την αγορά ως πανάκεια.

Γι’ αυτό ξεχνάμε την αλληλεγγύη και επιστρέφουμε στη λογική του ανταγωνισμού και συχνά του κυνισμού.

Πρέπει να αντισταθούμε στον πειρασμό να αντιμετωπίσουμε την πανδημία απλώς ως παρένθεση και να την σπρώξουμε στο πίσω μέρος της μνήμης.

Όχι μόνο γιατί δεν πρόκειται να σταματήσουν οι παγκόσμιες απειλές για τη δημόσια υγεία, αλλά και γιατί τα μαθήματα της πανδημίας αφορούσαν μια διαφορετική και καλύτερη «επόμενη μέρα», που δεν περιοριζόταν στη δημόσια υγεία.

Η ιστορία ποτέ δεν είναι επιεικής με όσους δεν προσέχουν τα μαθήματα που τους προσφέρει.