Η προσπάθεια χρεοκοπίας της Ρωσίας θα μπορούσε να γυρίσει μπούμερανγκ

Οι κυρώσεις στη Ρωσία είναι και πάλι υπό συζήτηση. Έντεκα μήνες αφότου η εισβολή του Προέδρου Βλαντιμίρ Πούτιν στην Ουκρανία πυροδότησε ένα μπαράζ οικονομικών αντιποίνων από τις Ηνωμένες Πολιτείες και τους συμμάχους τους, ορισμένοι πιέζουν για περαιτέρω περιορισμούς στις εξαγωγές πετρελαίου και φυσικού αερίου. Αλλά κάτι τέτοιο θα εγκυμονούσε μεγάλους οικονομικούς κινδύνους – και αυτό θα μπορούσε να υπονομεύσει τη βούληση της Δύσης να συνεχίσει τη ζωτική στρατιωτική της υποστήριξη προς το Κίεβο.

Οι δυτικές προμήθειες στρατιωτικού υλικού  στην Ουκρανία – συμπεριλαμβανομένης της απόφασης της περασμένης εβδομάδας από τις κυβερνήσεις των ΗΠΑ και της Γερμανίας να στείλουν τανκς – είναι ο πραγματικός game-changer στην άμυνα της χώρας έναντι της εισβολής της Ρωσίας.

Οι έλεγχοι των εξαγωγών σε στρατιωτικά χρήσιμο εξοπλισμό, συμπεριλαμβανομένων τεχνολογιών διπλής χρήσης, όπως οι ημιαγωγοί, έχουν επίσης υποβαθμίσει την πολεμική μηχανή του Πούτιν.

Τώρα αρχίζουν να εμφανίζονται κενά, όπως οι προμήθειες τσιπ από την Κίνα, σύμφωνα με έκθεση της δεξαμενής σκέψης Silverado. Οι δυτικές κυβερνήσεις θα πρέπει να ενισχύσουν αυτούς τους ελέγχους.

Οι οικονομικές κυρώσεις έπαιξαν μικρότερο ρόλο στον περιορισμό της ισχύος του Πούτιν. Η απόφαση των Ηνωμένων Πολιτειών, της Ευρώπης και άλλων να παγώσουν περίπου 300 δισεκατομμύρια δολάρια από τα αποθεματικά της Ρωσικής Κεντρικής Τράπεζας ήταν χρήσιμη για τη μείωση του μεγέθους του κουμπαρά που έχει ο Πούτιν για να περιορίσει τις συνέπειες από τους περιορισμούς στις εξαγωγές.

Αντίθετα, οι κυρώσεις στις εξαγωγές πετρελαίου και φυσικού αερίου της Μόσχας έχουν μέχρι στιγμής κάνει περισσότερο κακό παρά καλό. Δεν έχουν ακρωτηριάσει την οικονομία της Ρωσίας και δεν ανάγκασαν τον Πούτιν να αποσυρθεί.

Στον αρχικό απόηχο της εισβολής, οι δυτικοί σύμμαχοι εξέδωσαν κυρίως απειλές ότι θα  σταματήσουν να αγοράζουν ρωσικό πετρέλαιο και φυσικό αέριο. Αυτό συνέβαλε στην άνοδο των τιμών της ενέργειας, δίνοντας στον Πούτιν ένα μπόνους. Το πλεόνασμα του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών της Ρωσίας διπλασιάστηκε στα 227 δισεκατομμύρια δολάρια πέρυσι.

Ο παγκόσμιος πληθωρισμός εκτοξεύτηκε. Οι ευρωπαίοι καταναλωτές έπρεπε να πληρώσουν  ακριβά για να εξασφαλίσουν εναλλακτικές πηγές ενέργειας και οι κυβερνήσεις συγκέντρωσαν μεγάλα δημοσιονομικά ελλείμματα για να μετριάσουν τον αντίκτυπο στις επιχειρήσεις και τα νοικοκυριά. Αυτό οδήγησε σε εντάσεις μεταξύ των χωρών που είχαν την οικονομική δυνατότητα να το κάνουν, όπως η Γερμανία, και εκείνων που δεν μπορούσαν.

Εν τω μεταξύ, οι αναδυόμενες οικονομίες με επικεφαλής την Κίνα έλαβαν μεγάλη έκπτωση στο πετρέλαιο που αγόρασαν από τη Ρωσία. Δεν είναι προς τα δυτικά συμφέροντα για τη Λαϊκή Δημοκρατία, τον μεγαλύτερο γεωπολιτικό και οικονομικό αντίπαλό της, να επωφεληθεί από φθηνότερη ενέργεια.

Υπόθεση αυστηρών κυρώσεων

Αυτό δεν εμπόδισε ορισμένους από το να υποστηρίζουν ότι οι δυτικοί σύμμαχοι θα πρέπει να διπλασιάσουν τις κυρώσεις κατά των ρωσικών υδρογονανθράκων.

Μια πρόσφατη έκθεση από τη Σχολή Οικονομικών Επιστημών του Κιέβου υποστηρίζει ότι οι κορυφαίες οικονομίες της G7 θα πρέπει να μειώσουν το ανώτατο όριο τιμής για το ρωσικό πετρέλαιο από 60 δολάρια το βαρέλι σε 50 δολάρια και στη συνέχεια ίσως στα 30-35 δολάρια. Η Ευρώπη θα πρέπει επίσης να απαγορεύσει όλες τις υπόλοιπες εισαγωγές ρωσικού φυσικού αερίου, εκτός από αυτές που διέρχονται από την Ουκρανία.

Η έκθεση υποστηρίζει ότι οι καιροί έχουν αλλάξει. Ενώ η Ευρώπη ήταν ευάλωτη σε μια ξαφνική απώλεια ρωσικών εισαγωγών ενέργειας πέρυσι, τώρα ο Πούτιν έχει την πλάτη στον τοίχο. Η Ευρώπη έχει κάνει μια αξιοσημείωτη δουλειά στη δημιουργία εναλλακτικών πηγών ενέργειας, επομένως δεν εξαρτάται πλέον από το ρωσικό αέριο. Οι τιμές έχουν υποχωρήσει ξανά στα προπολεμικά επίπεδα.

Εν τω μεταξύ, οι παγκόσμιες τιμές του πετρελαίου έχουν υποχωρήσει απότομα από την κορύφωσή τους, ενώ το Κρεμλίνο πρέπει να προσφέρει έκπτωση περίπου 30 δολαρίων το βαρέλι σε σύγκριση με το παγκόσμιο σημείο αναφοράς για τη μετατόπιση του πετρελαίου του. Η κυβέρνηση παρουσιάζει δημοσιονομικό έλλειμμα το οποίο θα μπορούσε να φτάσει περίπου το 6% του εθνικού εισοδήματος φέτος, λέει ο Tim Ash, υπεύθυνος στρατηγικής της BlueBay Asset Management. Το πλεόνασμα του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών έχει συρρικνωθεί και έχει καταγραφεί τεράστια φυγή κεφαλαίων.

Τα έσοδα της Ρωσίας από την εξαγωγή υδρογονανθράκων αναμένεται ήδη να μειωθούν στο μισό σε περίπου 180 δισεκατομμύρια δολάρια φέτος, λέει ο Jacob Nell, ένας από τους συντάκτες της έκθεσης KSE. Περαιτέρω περιορισμοί θα μείωναν επιπλέον 40 δισεκατομμύρια δολάρια από αυτό το ποσό, με τα δύο τρίτα να προέρχονται από χαμηλότερα έσοδα από το πετρέλαιο και το ένα τρίτο από το φυσικό αέριο.

Ο Nell λέει ότι αυτό θα μπορούσε να ωθήσει τη ρωσική οικονομία στα άκρα. Το ρούβλι θα μπορούσε να καταρρεύσει και ο πληθωρισμός να εκτιναχθεί στα ύψη, οδηγώντας σε τραπεζικές καταστροφές και περαιτέρω φυγή κεφαλαίων. Η κυβέρνηση θα πρέπει να αυξήσει τα επιτόκια και να μειώσει τις δαπάνες.

Το Κρεμλίνο θα μπορούσε να απαντήσει με δραστικά μέτρα, όπως αυστηρούς ελέγχους κεφαλαίων ή εκτύπωση χρημάτων. Αλλά αυτά θα κάνουν την κυβέρνηση αντιδημοφιλή, υπονομεύοντας την κυβέρνηση του Πούτιν και αυξάνοντας την πίεση για αποχώρηση από την Ουκρανία.

Ο αντίλογος…

Αλλά τα πράγματα μπορεί να μην εξελιχθούν έτσι. Η Ρωσία θα μπορούσε να μετριάσει οποιοδήποτε πλήγμα από τις χαμηλότερες εξαγωγές ενέργειας πουλώντας ορισμένα από τα αποθέματα της κεντρικής τράπεζας που δεν έχουν παγώσει. Και μπορεί να μην χρειάζεται καν πολλά από αυτά τα μετρητά. Εξάλλου, το Κρεμλίνο δεν θα δεχόταν απλώς μια μονομερή μείωση της τιμής του πετρελαίου που πουλά στα 30 δολάρια.

Η Ρωσία θα μπορούσε να ωθήσει την παγκόσμια τιμή πραγματοποιώντας τις απειλές για μείωση των εξαγωγών πετρελαίου της. Προφανώς θα έπρεπε να προσφέρει σε πελάτες όπως η Κίνα ακόμη μεγαλύτερη έκπτωση, καθώς οι αγοραστές δεν θα έχουν πρόσβαση στη δυτική ναυτιλία και ασφάλιση. Αλλά αν η παγκόσμια τιμή αυξηθεί αρκετά, η Ρωσία μπορεί να κερδίσει παρόμοια ποσά σε χαμηλότερους όγκους.

Μια παρόμοια δυναμική θα μπορούσε να συμβεί με το αέριο. Είναι αλήθεια ότι η Ρωσία δεν μπορεί εύκολα να ανακατευθύνει το φυσικό αέριο που διοχετεύει μέσω της Τουρκίας. Αλλά η παγκόσμια τιμή του φυσικού αερίου θα αυξανόταν και η Ρωσία θα μπορούσε να κατευθύνει το υγροποιημένο φυσικό αέριο που πουλάει σήμερα στην Ευρώπη σε άλλες περιοχές.

Επιπλέον, ακόμη και αν οι αυστηρότερες κυρώσεις βλάψουν περαιτέρω τη ρωσική οικονομία, αυτό μπορεί να μην ανατρέψει τον Πούτιν ή να τερματίσει τον πόλεμο. Το μάθημα από χώρες όπως το Ιράν και η Βόρεια Κορέα είναι ότι τα καθεστώτα δεν λυγίζουν ακόμη κι αν οι λαοί τους υποφέρουν από κακουχίες.

Αλλά η πραγματική ανησυχία είναι ότι οι κυρώσεις μπορεί να γυρίσει μπούμερανγκ στις δυτικές χώρες, που μόλις παίρνουν την ανάσα τους μετά το σοκ του περασμένου έτους. Η συναίνεση στις χρηματοπιστωτικές αγορές είναι ότι οποιαδήποτε ύφεση θα είναι σύντομη και ρηχή και ότι πολλές χώρες θα αποφύγουν την ύφεση εντελώς.

Μια απότομη αύξηση στις τιμές του πετρελαίου και του φυσικού αερίου θα άλλαζε αυτή την σκέψη. Οι φόβοι για την ύφεση, τον πληθωρισμό, τα επιτόκια και τα δημοσιονομικά ελλείμματα θα επανέλθουν και μαζί τους οι ανησυχίες για τις πολιτικές συνέπειες.

Εθνικιστές πολιτικοί που συμπαθούν τον Πούτιν θα έβρισκαν νέους υποστηρικτές και στις δύο πλευρές του Ατλαντικού. Ο μεγαλύτερος κίνδυνος θα ήταν η Αμερική να εκλέξει έναν απομονωτιστή πρόεδρο τον επόμενο χρόνο και να σταματήσει η ροή όπλων προς την Ουκρανία. Με το Κίεβο να επωφελείται από στρατιωτική υποστήριξη και τα κέρδη από τις αυστηρότερες κυρώσεις αβέβαια, η προσπάθεια χρεοκοπίας της Ρωσίας δεν αξίζει τον κίνδυνο.

REUTERS BREAKINGVIEWS