Διαδίκτυο: Η άνοδος των influencers και το μέγα σκάνδαλο από τον «βασιλιά του συκωτιού»

Στην εποχή των vloggers, των influencers και των δημιουργών περιεχομένου, μπορεί να φαίνεται σχεδόν αδύνατο να φανταστεί κανείς έναν κόσμο χωρίς το YouTube και άλλες παρόμοιες πλατφόρμες. Όμως, όταν ανέβηκε το πρώτο βίντεο τον Απρίλιο του 2005, που έδειχνε έναν άνδρα να επισκέπτεται έναν ζωολογικό κήπο, δεν μπορούσε να γίνει κατανοητό ποιος θα ήθελε να παρακολουθήσει αυτού του είδους το υλικό ή πώς το YouTube θα μπορούσε να βγάλει χρήματα.

Πλέον, ο καθένας μπορεί να κερδίσει χρήματα στο διαδίκτυο, χτίζοντας έναν μύθο. Αυτό μπορεί να σημαίνει το να είναι κανείς «ο εαυτός του» – ή όχι – όπως αποκαλύφθηκε πρόσφατα με τον «Βασιλιά του Ήπατος» (Liver King), έναν εξαιρετικά ενθουσιώδη bodybuilder που καλούσε τους ακόλουθούς του στο Youtube, το Instagram και το TikTok να καταναλώνουν ωμό συκώτι – εξού και το παρατσούκλι – και οι συμβουλές του ως προς τη γυμναστική που απαιτείται για την απόκτηση μυώδους σώματος προσέλκυσαν εκατομμύρια ακόλουθούς παγκοσμίως και του απέφεραν τεράστια κέρδη.

Influencers και YouTubers σε ρόλο… χρηματιστών

Ο 45χρονος Brian Johnson ήθελε να πιστεύουμε ότι «χτίστηκε» τελείως φυσικά, ως αποτέλεσμα του «προγονικού τρόπου ζωής» που ακολουθούσε με εντατική άσκηση και κατανάλωση ωμών κρεάτων και εντοσθίων. Στο πλαίσιο αυτό, «πουλούσε» συμπληρώματα διατροφής, εξατομικευμένες συμβουλές, καθώς και ασκήσεις στους 5,5 εκατομμύρια ακολούθους του στο Instagram και το TikTok.

Η «δράση» του Liver King συνεχίστηκε μέχρι τον περασμένο Δεκέμβριο, όρταν και διέρρευσαν μηνύματα ηλεκτρονικού ταχυδρομείου που αποκάλυψαν ότι η εμφάνιση του Johnson δεν εξηγούνταν τόσο από την απόδοση των προϊόντων του, αλλά από μια μηνιαία επένδυση 12.000 δολαρίων σε στεροειδή, την οποία έκρυβε από τους θαυμαστές του.

Όπως έγινε γνωστό, ο διάσημος influencer βρίσκεται αντιμέτωπος με αγωγές και μηνύσεις, ύψους 25 εκατ. δολάρια από άτομα που δηλώνουν ότι εξαπατήθηκαν για να αγοράσουν τα συμπληρώματα διατροφής που προωθούσε.

Η αρχή

Καθόλη την πορεία του Διαδικτύου, οι χρήστες αναζητούσαν δημιουργικούς (και μερικές φορές σκανδαλώδεις) τρόπους για να αποκτήσουν χρήματα. Κατά τις πρώτες μέρες, κάποιοι προσπάθησαν να οδηγήσουν το κύμα του ηλεκτρονικού εμπορίου, φτάνοντας στο σημείο να χρησιμοποιούν ιστοσελίδες δημοπρασιών για να πουλήσουν το όνομα του αγέννητου παιδιού τους ή ακόμη και την παρθενία τους.

Η αποκάλυψη για τον Liver King μπορεί να συγκλόνισε τους θαυμαστές του, αλλά τα σκάνδαλα που σχετίζονται με τους influencers δεν είναι κάτι καινούργιο. Ενα από τα μεγαλύτερα σκάνδαλα, αυτό του Fyre Festival το 2017, όταν και οι διοργανωτές ξόδεψαν τεράστια χρηματικά ποσά σε influencers και κρυφές διαφημίσεις για να ακολουθήσει το απόλυτο φιάσκο, σηματοδότησε μια στροφή στην εποχή του mega-influencer.

Είτε ήταν διάσημα άτομα από τον «πραγματικό» κόσμο –όπως αστέρες του αθλητισμού και ηθοποιοί– είτε γηγενείς διασημότητες του Διαδικτύου όπως οι YouTubers, ήρθε η εποχή που το μάρκετινγκ επηρεασμού έγινε μια επιθυμητή στρατηγική πωλήσεων στο Διαδίκτυο. Οποιοσδήποτε έχει ακόλουθους, τηλέφωνο και λογαριασμό YouTube θα μπορούσε να αρχίσει να κερδίζει (πολλά) χρήματα από μεγάλες εταιρείες.

Διαδικτυακοί επιχειρηματίες

Σήμερα, οι mega-influencers δεν είναι πλέον οι μόνοι ενδιαφερόμενοι σε μια συνεχώς αναπτυσσόμενη βιομηχανία. Αντίθετα, οι επιλογές δημιουργίας εσόδων στις πλατφόρμες μέσων κοινωνικής δικτύωσης έχουν εκτοξευτεί, πράγμα που σημαίνει ότι όλο και περισσότεροι άνθρωποι ζουν από το διαδίκτυο. Όπως αποτυπώθηκε σε πρόσφατη μελέτη για το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, οι συνδρομές, οι δωρεές από live streaming και η πώληση προϊόντων ή ψηφιακού περιεχομένου στο διαδίκτυο είναι μεγάλη υπόθεση.

Ακόμη και η ορολογία έχει αλλάξει: από τους «influencers» που παραπέμπει σε διαφήμιση, πήγαμε στους «δημιουργούς περιεχομένου» – καθημερινοί e-επιχειρηματίες που δημιουργούν έσοδα στις πλατφόρμες μέσων κοινωνικής δικτύωσης της επιλογής τους. Ακριβώς όπως ο Liver King, ο οποίος είχε θαυμαστές και ήταν ενεργός σε  πολλές πλατφόρμες ταυτόχρονα.

Μέσω του περιεχομένου τους, οι δημιουργοί εδραιώνουν την εμπιστοσύνη με το κοινό τους, αλλά όταν κρύβουν διαφορετικού είδους κίνητρα ή άβολες αλήθειες, λένε ψέματα και παραπλανούν το κοινό τους (βλ. Liver King), εγείρει πολλά ερωτήματα και από νομικής άποψης.

Περισσότερη διαφάνεια

Οι online διαφημίσεις, οι συνεργασίες επί πληρωμή και η δημιουργία περιεχομένου μπορούν να ανοίξουν νέους δρόμους στους διαδικτυακούς επιχειρηματίες, αλλά είναι επίσης σημαντικό να γνωρίζουμε ότι η εμπορική δραστηριότητα θα πρέπει να συνοδεύεται από ορισμένες νομικές υποχρεώσεις, αν και επί του παρόντος οι κανόνες διαφέρουν από χώρα σε χώρα.

Στο Ηνωμένο Βασίλειο, για παράδειγμα, ένας influencer πρέπει να αποκαλύψει πότε έχει λάβει χρήματα, προϊόντα ή υπηρεσίες ή για κάτι που έχει παρουσιάσει στο διαδίκτυο.