ΕΕ: Το «βιομηχανικό σχέδιο για την πρασινη συμφωνία» και οι επικριτές του

Απλούστευση του ρυθμιστικού πλαισίου για τις καθαρές τεχνολογίες, επιτάχυνση των επενδύσεων και της χρηματοδότησης, ενίσχυση των δεξιοτήτων του εργατικού δυναμικού, παγκόσμια συνεργασία για την πράσινη μετάβαση: Είναι οι τέσσερις πυλώνες του «Βιομηχανικού Σχεδίου για την Πράσινη Συμφωνία» που παρουσίασε την Τετάρτη 1 Φεβρουαρίου η πρόεδρος της Κομισιόν, Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν.

Κλιματική αλλαγή: Στα σκαριά projects για την αποθήκευση εκπομπών CO2  

Επί της ουσίας, πρόκειται για την ευρωπαϊκή απάντηση στο πακέτο-μαμούθ ύψους 369 δισ. δολαρίων της Πράξης Μείωσης του Πληθωρισμού (IRA) που υπέγραψε τον Αύγουστο ο Αμερικανός πρόεδρος Τζο Μπάιντεν, το οποίο προκάλεσε πανικό στην ΕΕ καθώς έδινε κίνητρα σε ευρωπαϊκές βιομηχανίες να μεταφέρουν την παραγωγή τους στην άλλη πλευρά του Ατλαντικού. Ωστόσο, οι επικριτές του σχεδίου της Κομισιόν κάνουν λόγο για ασάφειες, ενώ υποστηρίζουν ότι δίνεται η δυνατότητα διοχέτευσης κολοσσιαίων επιδοτήσεων στις βιομηχανίες των δύο ισχυρότερων οικονομιών της Ευρώπης, της Γερμανίας και της Γαλλίας, μέχρι το τέλος του 2025.

Οι τέσσερις πυλώνες

Το σχέδιο, όπως παρουσιάζεται στον επίσημο ιστότοπο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, περιλαμβάνει τέσσερις πυλώνες.

Ο πρώτος πυλώνας αφορά την απλούστευση του κανονιστικού πλαισίου, με στόχο την ταχεία ανάπτυξη των «πράσινων» βιομηχανιών στην ΕΕ, με εξασφάλιση απλουστευμένης και ταχείας αδειοδότησης, προώθηση ευρωπαϊκών στρατηγικών έργων και ανάπτυξη προτύπων για την υποστήριξη της ανάπτυξης πράσινων τεχνολογιών σε ολόκληρη την ενιαία αγορά. Το πλαίσιο αυτό, σύμφωνα με την Κομισιόν, θα συμπληρωθεί από την «πράξη για τις κρίσιμες πρώτες ύλες» ώστε να εξασφαλιστεί επαρκής πρόσβαση σε ζωτικής σημασίας πρώτες ύλες, όπως οι σπάνιες γαίες.

Ο δεύτερος πυλώνας του σχεδίου, σύμφωνα πάντα με την Κομισιόν, αφορά την επιτάχυνση των επενδύσεων και της χρηματοδότησης για την παραγωγή «καθαρής» τεχνολογίας στην Ευρώπη. «Η δημόσια χρηματοδότηση, σε συνδυασμό με την περαιτέρω πρόοδο στην Ευρωπαϊκή Ένωση Κεφαλαιαγορών, μπορεί να ξεκλειδώσει τα τεράστια ποσά ιδιωτικής χρηματοδότησης που απαιτούνται για την πράσινη μετάβαση», αναφέρεται. «Στο πλαίσιο της πολιτικής ανταγωνισμού, η Επιτροπή στοχεύει να εγγυηθεί ισότιμους όρους ανταγωνισμού στην ενιαία αγορά, διευκολύνοντας παράλληλα τα κράτη μέλη να χορηγούν τις αναγκαίες ενισχύσεις για την επιτάχυνση της πράσινης μετάβασης. Για το σκοπό αυτό, προκειμένου να επιταχυνθεί και να απλουστευθεί η χορήγηση ενισχύσεων, η Επιτροπή θα ζητήσει τη γνώμη των κρατών μελών σχετικά με ένα τροποποιημένο προσωρινό πλαίσιο κρατικών ενισχύσεων για την κρίση και τη μετάβαση», σημειώνει η Επιτροπή.

Όπως εξηγεί το Reuters, για να προσπαθήσει να διασφαλίσει ίσους όρους ανταγωνισμού, η Επιτροπή πρότεινε τα κράτη μέλη που επιδιώκουν να ενισχύσουν τις «πράσινες» βιομηχανίες να μπορούν να αντλήσουν περίπου 250 δισεκατομμύρια ευρώ από κονδύλια της ΕΕ, κυρίως από το Ταμείο Ανάκαμψης. Μακροπρόθεσμα, η Επιτροπή έχει μιλήσει για τη δημιουργία ενός Ευρωπαϊκού Ταμείου Κυριαρχίας για επενδύσεις σε αναδυόμενες τεχνολογίες, αλλά λόγω της αντίθεσης των Κάτω Χωρών – και όχι μόνο – σε περισσότερες δαπάνες της ΕΕ και διευκολύνσεις στις χώρες με υψηλό χρέος, δεν είναι σαφές αν και πότε θα μπορούσε να συμβεί κάτι τέτοιο.

Επιστρέφοντας στην απαρίθμηση των παρεμβάσεων από την Κομισιόν, ο τρίτος πυλώνας αφορά την ενίσχυση των δεξιοτήτων του εργατικού δυναμικού της ΕΕ. «Καθώς το 35% έως 40% όλων των θέσεων εργασίας θα μπορούσε να επηρεαστεί από την πράσινη μετάβαση, η ανάπτυξη των δεξιοτήτων που απαιτούνται για καλά αμειβόμενες ποιοτικές θέσεις εργασίας θα αποτελέσει προτεραιότητα για το Ευρωπαϊκό Έτος Δεξιοτήτων», υποστηρίζει η Κομισιόν.

Τέλος, ο τέταρτος πυλώνας «θα αφορά την παγκόσμια συνεργασία και την αξιοποίηση του εμπορίου για την πράσινη μετάβαση, βάσει των αρχών του θεμιτού ανταγωνισμού και του ανοικτού εμπορίου, με βάση τις δεσμεύσεις με τους εταίρους της ΕΕ και το έργο του Παγκόσμιου Οργανισμού Εμπορίου». «Για το σκοπό αυτό», αναφέρεται, «η Επιτροπή θα συνεχίσει να αναπτύσσει το δίκτυο συμφωνιών ελεύθερων συναλλαγών της ΕΕ και άλλες μορφές συνεργασίας με εταίρους για τη στήριξη της πράσινης μετάβασης. Θα διερευνήσει επίσης τη δημιουργία μιας Λέσχης Κρίσιμων Πρώτων Υλών (Critical Raw Materials Club), η οποία θα φέρει σε επαφή “καταναλωτές” πρώτων υλών και χώρες πλούσιες σε πόρους, ώστε να διασφαλιστεί η παγκόσμια ασφάλεια εφοδιασμού μέσω μιας ανταγωνιστικής και διαφοροποιημένης βιομηχανικής βάσης, καθώς και βιομηχανικών συμπράξεων καθαρής τεχνολογίας».

Οι επικρίσεις

Το ευρωπαϊκό Βιομηχανικό Σχέδιο για την Πράσινη Συμφωνία πρόκειται να συζητηθεί στις συνόδους κορυφής της ΕΕ στις 9-10 Φεβρουαρίου και στις 24-25 Μαρτίου, ενώ στις τεχνολογίες που προωθούνται ως «πράσινες» περιλαμβάνονται οι μπαταρίες, οι ανεμογεννήτριες, οι αντλίες θερμότητας, η ηλιακή ενέργεια και δέσμευση και αποθήκευση διοξειδίου του άνθρακα.

Ωστόσο, σύμφωνα με το Euractiv, ο ασαφής ορισμός της Επιτροπής ως προς το ποιες τεχνολογίες θεωρούνται «καθαρές» αφήνει πολλούς να αναρωτιούνται ποιες βιομηχανίες θα καταφέρουν να συμπεριληφθούν στα χρηματοδοτικά πακέτα. Ήδη οι εταιρείες παραγωγής πυρηνικής ενέργειας πιέζουν για τη συμπερίληψή τους στο πλαίσιο των ενισχύσεων, καθώς υποστηρίζουν ότι αποτελούν «σταθερούς προμηθευτές ενέργειας χαμηλών εκπομπών άνθρακα».

Η E3G, μια δεξαμενή σκέψης για το κλίμα και την ενέργεια, εστιάζει στην μικρή βαρύτητα που δίνεται σε καίριας σημασίας παρεμβάσεις, όπως η ενεργειακή απόδοση και η μόνωση των κτηρίων. «Η Ευρώπη αναγνώρισε πέρυσι την ανάγκη να μειώσει δραματικά την ενεργειακή της κατανάλωση υπό οδυνηρές συνθήκες», υπενθύμισε – όπως μεταδίδει το Euractiv – η Adeline Rochet από την E3G. «Αυτό δεν αντικατοπτρίζεται στην ανακοίνωση (της Κομισιόν)», πρόσθεσε, προειδοποιώντας ότι «η απουσία εστίασης στην ενεργειακή απόδοση αποτελεί σημαντικό κίνδυνο για τη συνολική επιτυχία» του «πράσινου» βιομηχανικού σχεδίου της ΕΕ.

Το ίδιο think tank υποστηρίζει ότι η πρόταση της Κομισιόν αφήνει σε γενικές γραμμές στο περιθώριο το ζήτημα των εκπομπών άνθρακα από τη βαριά βιομηχανία. «Η παραγωγή περισσότερων μπαταριών ή ηλιακών συλλεκτών είναι μόνο η μία πλευρά της εξίσωσης. Η Ευρώπη πρέπει (…) να επιμείνει στην απαλλαγή της βαριάς βιομηχανίας από τον άνθρακα», ανέφερε.

Στο ίδιο μήκος κύματος, η ευρωπαϊκή ένωση των ενεργοβόρων βιομηχανιών (Alliance of Energy Intensive Industries – AEIIs), που περιλαμβάνει επιχειρήσεις στους κλάδους της χαλυβουργίας, του αλουμινίου, του τσιμέντου και των λιπασμάτων, υποστηρίζει ότι «πρέπει να δοθεί μεγαλύτερη έμφαση στην απαλλαγή από τον άνθρακα των κλάδων έντασης ενέργειας, μέσω της εστίασης σε ένα ευρύ φάσμα τεχνολογιών (όπως το υδρογόνο, η δέσμευση, αξιοποίηση και αποθήκευση άνθρακα, τα προϊόντα χαμηλών εκπομπών άνθρακα) και της ανάπτυξης των σχετικών υποδομών».

Από την πλευρά της,τέλος, η Ευρωπαϊκή Ένωση Αντλιών Θερμότητας επέκρινε την έλλειψη λεπτομερειών όσον αφορά την εφαρμογή του σχεδίου.

Η αντίδραση της Ιταλίας

Η πιο ηχηρή αντίδραση όμως ήρθε δύο 24ωρα αργότερα, την Παρασκευή 3 Φεβρουαρίου, από την Ιταλία. Ο υπουργός Βιομηχανίας της χώρας, Adolfo Urso, δήλωσε ότι οι προτάσεις της Ευρωπαϊκής Ένωσης σχετικά με τις πράσινες επιδοτήσεις «μπορούν και πρέπει» να βελτιωθούν, ιδίως όσον αφορά τη χρηματοδότηση.

Όπως σχολιάζει το Reuters, χώρες με σφιχτούς προϋπολογισμούς, όπως η Ιταλία, φοβούνται ότι οι χαλαρότεροι κανόνες για τις κρατικές ενισχύσεις θα επιτρέψουν σε πλουσιότερες χώρες όπως η Γερμανία να ξεπεράσουν σε δαπάνες άλλα μέλη της ΕΕ.

Ο Urso δήλωσε ότι η Ιταλία θα επιμείνει ότι οποιαδήποτε χαλάρωση των κανόνων για τις κρατικές ενισχύσεις θα πρέπει να συνοδεύεται από τη δημιουργία ενός νέου κεντρικού μηχανισμού δαπανών της ΕΕ, αξιοποιώντας τη «θετική εμπειρία» του Ταμείου Ανάκαμψης και του προγράμματος SURE για την ανεργία.

Προειδοποίησε επίσης ότι δεν πρέπει να υπάρξει ευνοϊκή μεταχείριση των χωρών με μεγαλύτερη αγοραστική δύναμη, τονίζοντας την ανάγκη για δάνεια σε επίπεδο ΕΕ για τη στήριξη των «πράσινων» βιομηχανιών.

Ο Urso δήλωσε ότι θα συνομιλήσει με συναδέλφους του από την Τσεχική Δημοκρατία, την Ουγγαρία, τη Βουλγαρία, τη Ρουμανία, την Ελλάδα, τη Σουηδία, την Πορτογαλία, την Κροατία, την Ισπανία, την Αυστρία και την Κύπρο, καθώς και με τον Επίτροπο Βιομηχανίας της ΕΕ Τιερί Μπρετόν, ενόψει των κρίσιμων διαπραγματεύσεων της συνόδου κορυφής της ΕΕ τον Μάρτιο.